Παρασκευή, Μαρτίου 20, 2020
posted by Librofilo at Παρασκευή, Μαρτίου 20, 2020 | Permalink
"Άνθρωπος στη σκιά"

Μετά από πλήθος μελετών και δύο συλλογές διηγημάτων (όπου η πρώτη «Γυναίκα με ποδήλατο» είναι εξαιρετική), ένας από τους στιβαρότερους (και σοβαρότερους) διανοούμενους της εποχής μας, ο καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θες/νίκης, Νικόλας Σεβαστάκης (Καρλόβασι Σάμου, 1964), έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα, με τίτλο «ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΤΗ ΣΚΙΑ» (εκδ. Πόλις, σελ.280). Ένα θαυμάσιο και πολύτιμο βιβλίο, που ξεκινάει σαν αστυνομική ιστορία με την ανεύρεση ενός νεκρού και εξελίσσεται σε ένα βαθιά πολιτικό αλλά και έντονα υπαρξιακό μυθιστόρημα, με πολλά επίπεδα και προεκτάσεις.


Βρισκόμαστε στο 2015, και ένας άντρας βρίσκεται κρεμασμένος από ένα δέντρο, σε μια πλαγιά του Υμηττού. Είναι ο Φάνης Αυγερινός, διοικητικός υπάλληλος του Πανεπιστημίου επί σειρά ετών. Τα αρχεία της αστυνομίας όμως δείχνουν ότι τα αποτυπώματά του εμπλέκονται σε μια πολιτική δολοφονία ενός δικηγόρου μετά την πτώση της Χούντας, όπου ο δράστης δεν είχε ποτέ βρεθεί. Ο εξηντάχρονος αυτόχειρας, εκτελεστής; Ένας άνθρωπος που δεν είχε δώσει ποτέ δικαίωμα, ένας άχρωμος και ήσυχος δημόσιος υπάλληλος μέλος τρομοκρατικής οργάνωσης; Ποιος ήταν πραγματικά ο Φάνης Αυγερινός που ζούσε στη σκιά τόσα χρόνια;

«Στάθηκε λοιπόν, πάνω από το μνήμα διώχνοντας τα μυγάκια από το ελαφρώς ιδρωμένο της μέτωπο. Προσπαθούσε να πείσει τον εαυτό της πως δεν τον ήξερε αυτόν τον άνθρωπο. Ωραία δικαιολογία, λες και ήταν κανένας άγνωστος στη θέση του Φάνη. Φυσικά και θυμόταν πολύ καλά το μεθυσμένο βράδυ όταν, για πρώτη φορά, ο Φάνης της μίλησε σοβαρά για τη θεωρία των εστιών και για τη δημιουργία ενός νέου λαϊκού ρεύματος. Ήδη όμως τότε εκείνη είχε πάρει την απόφαση να μην ακούει με προσοχή, να περνάει σ’ άλλο θέμα, αφήνοντας τα λόγια του να αιωρούνται στο δωμάτιο, να γλείφουν τις επιφάνειες και να εξατμίζονται μόλις εκείνος έφευγε. Μήπως τον είχε υποτιμήσει εξαρχής; Ίσως επειδή τον ένιωθε κοντινό της τον σκεφτόταν σαν οποιονδήποτε άνθρωπο της εποχής τους, έναν ακόμα που αυτοσχεδιάζοντας οργάνωνε μεγάλες ανατροπές; Και η ίδια όμως δεν ήταν το ίδιο, μέχρι που την παραμέρισαν απαλά για να μην μπλέκεται στα πόδια τους; Ο ένας τότε δανειζόταν τα λόγια και τα αισθήματα του άλλου και κανείς τους δεν ήξερε ποιος απ’ όλους τους θα τα έπαιρνε κατά γράμμα.»

Μια παρέα φίλων στις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο Φάνης, ο Κωστής, ο Αντρέας με τις ανησυχίες και τις αγωνίες για το μέλλον, δεν έχουν καμιά αντιστασιακή δράση, ανακατεύονται με την καθημερινότητα, ακούνε μουσική, παθιάζονται με το ποδόσφαιρο. Ο Φάνης θα γνωρίσει την Κατερίνα που έχει ταλέντο στο πιάνο και θέλει να συνεχίσει τις σπουδές της στο εξωτερικό και πιο συγκεκριμένα στο Βέλγιο. Σχεδιάζει να την βοηθήσει ένας θείος της, ο μεσήλικας και ευκατάστατος Άρης Πάικος που ζει με την Φλαμανδή Δάφνη και στο σπίτι του πηγαίνουν καλεσμένοι η Κατερίνα κι ο Φάνης, όπου ο δεύτερος γοητεύεται από τον κοσμοπολιτισμό του Πάικου και την ομορφιά της Δάφνης. Ο Πάικος μαζί με έναν φίλο του, τον Στέφανο Παπατζίμα, θα επικεντρώσουν την προσοχή τους στον Φάνη που έλκεται από τις αντιστασιακές ιστορίες που του αφηγούνται, το επαναστατικό τους υπόβαθρο. Ο Πάικος ήταν πολιτικός πρόσφυγας στην Τσεχοσλοβακία και αργότερα ασχολήθηκε με επιχειρήσεις κι ο Παπατζίμας συγγραφέας με πλούσιο έργο, πιο σκληροτράχηλος και πιο ευθύς στην προσέγγισή του, δεν θα δυσκολευτούν να στρατολογήσουν τον Φάνη, ο οποίος θα συνοδεύσει την Κατερίνα στο Βέλγιο για να συνεχίσει την θεωρητική εκπαίδευσή του.

Ο Φάνης αποτελεί το κατάλληλο υλικό για διαμόρφωση. Μεγαλωμένος σε ένα φτωχικό και αξιοπρεπές περιβάλλον, με έναν πατέρα που βασανίστηκε στην Μακρόνησο και από τότε είναι ψυχολογικά τραυματισμένος, και με μια μάνα στοργική και καταπιεστική, θα γοητευτεί από τα ωραία κρασιά και το περιβάλλον του μεγαλοαστού Πάικου και τα ωραία λόγια του Παπατζίμα. Ο μελαχρινός (με το παρατσούκλι «Μαύρος») Φάνης, είναι ένας άνθρωπος παρορμητικός και ακούραστος, με πολλή ενέργεια και χωρίς τη δυνατότητα εμβάθυνσης και στοχασμού, αρκετά επιφανειακός και με πολύ θυμό μέσα του, που πρέπει κάπου να ξεσπάσει. Είναι ολιγόλογος και σχετικά απόμακρος, που γίνεται όμως συμπαθής και η διάχυτη φιλοδοξία του για αποδοχή και συμπάθεια, τον κάνει να αφοσιώνεται σε ανθρώπους που πιστεύει.
Στο Βέλγιο η σχέση του με την Κατερίνα θα χαλάσει, μετά από την δικιά της επιθυμία, καθώς δεν αναγνωρίζει, ούτε γουστάρει ιδιαίτερα αυτό που ο Φάνης μετατρέπεται στην πορεία των πραγμάτων. Όταν εκείνος θα γυρίσει στην δημοκρατική πλέον Ελλάδα, θα ενταχθεί στην ομάδα που έχουν σχηματίσει οι καθοδηγητές του, με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος. Θα πρέπει να ζει διπλή ζωή, από τη μια ένας απλός και αόρατος δημόσιος υπάλληλος, από την άλλη, ένας εκτελεστής. Πλέον έχει απομακρυνθεί από την παλιά του παρέα, ο Κωστής θα γίνει ταξιτζής και ο Αντρέας ποιητής που θα πεθάνει νεότατος. Όλα όμως θα πάνε λάθος.

«Η υπόθεση, εντέλει, είχε ιστορικό ενδιαφέρον. Όπως και ο έρωτάς τους με τον Φάνη ή οι μνήμες της από την αυλή του ωδείου και τη νευρική φιγούρα που την περίμενε προσπαθώντας να σκεπάζει την ανυπομονησία του. Όλα είχαν πια απλώς ιστορικό ενδιαφέρον.»


Η πορεία του αυτόχειρα Φάνη, εξιστορείται μέσα από τις αφηγήσεις αυτών που τον γνώριζαν, μέσα από τη ματιά τους και την προσωπική τους οπτική. Αν στο πρώτο μέρος, που έχει ως τίτλο «Μύηση και χωρισμοί», κυριαρχεί η αφήγηση του παλιού του φίλου Κωστή, που αγνοεί ή συμπεραίνει τα περισσότερα, καθιστώντας τον, με ωραία λογοτεχνική οπτική, έναν αναξιόπιστο εν πολλοίς αφηγητή, στο δεύτερο μέρος με τίτλο «Κληρονομιές και αποκληρώσεις», η ιστορία διαμορφώνεται μέσα από τις ιστορίες ή αφηγήσεις των ανθρώπων που συνετέλεσαν στην πορεία προς την απελπισία και την αυτοχειρία του Φάνη.

Ο Σεβαστάκης με πυκνότητα και χωρίς φλυαρίες, περιγράφει την πορεία ενός ανθρώπου και τις επιλογές που τον καθόρισαν. Περιγράφει την ρευστότητα μιας εποχής και την σχετικότητα του καλού και του κακού, το πώς ένας άνθρωπος με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, μπορεί να βρεθεί με ένα όπλο στα χέρια αφαιρώντας ζωές και να επιστρέφει στο κρεβάτι του, θεωρώντας ότι έκανε κάτι σημαντικό, το πώς ένας άνθρωπος, χωρίς κάποιο ιδεολογικό υπόβαθρο ή κάποια ιδιαίτερη αφορμή μπορεί από τη μια στιγμή στην άλλη και μέσω κάποιων συγκυριών να πάρει μια μη αναστρέψιμη πορεία. Ο συγγραφέας αποφεύγει να αναφερθεί ή να περιγράψει την δημοσιοϋπαλληλική καριέρα του Φάνη, τονίζοντας με αυτόν τον τρόπο, την άχρωμη και μονότονη καθημερινότητά του, σε αντίθεση με την ταραχώδη και γεμάτη ανατροπές δεύτερη ζωή του, αφήνει τον αναγνώστη να αναπνεύσει και να σκεφτεί για πράγματα και καταστάσεις που σημάδεψαν την ζωή του τόπου.

Ωραίο μυθιστόρημα, ο «Άνθρωπος στη σκιά», που τις μυθοπλαστικές του αδυναμίες, τις αναπληρώνει με τον στοχασμό και την ωραία αφήγηση της ιστορίας. Ο Σεβαστάκης, με χαμηλότονο ύφος και υπαινικτικότητα, ασχολείται με μια ταραγμένη περίοδο της χώρας, χωρίς διδακτισμό και εξυπνάδες, χωρίς ευκολίες και περικοκλάδες, ασχολούμενος με το ψυχαναλυτικό υπόβαθρο και με έξοχη αξιοποίηση δευτερευόντων στην ιστορία χαρακτήρων μέσα από τις αφηγήσεις τους, δίνει ένα πανόραμα της πολιτικής ζωής των τελευταίων 50 ετών. Αξιοποιώντας την εγνωσμένη γλαφυρότητά του, δεν δυσκολεύτηκε να προσαρμοστεί στις ανάγκες του μυθιστορήματος, είδους που ίσως του ταιριάζει καλύτερα, παραδίδοντάς μας ένα από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά βιβλία της χρονιάς που πέρασε.

Βαθμολογία 82 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home