Ωστικό κύμα

«Tα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής μας», το απόφθεγμα αυτό του Φραντς Κάφκα απηχεί ακριβώς τα συναισθήματα του αναγνώστη από τις πρώτες κιόλας σελίδες του νέου μυθιστορήματος, του πολύ καλού συγγραφέα Νίκου Δαββέτα (Αθήνα,1960), με τίτλο "ΩΣΤΙΚΟ ΚΥΜΑ", (Εκδ. Πατάκη, σελ.157).

Το ΩΣΤΙΚΟ ΚΥΜΑ είναι ένα βιβλίο που σε πιάνει από τον λαιμό από την αρχή και δεν σ'αφήνει να αναπνεύσεις. Με ένα θέμα που αγγίζει όλους μας, είτε είμαστε γονείς, είτε όχι, είτε σκεφτόμαστε ή κάποτε μας πέρασαν από το μυαλό παρόμοιες καταστάσεις για τα παιδιά μας είτε όχι.

Μια μάνα, η Δέσποινα μαθαίνει ότι ο γιός της συγκαταλέγεται στα θύματα της τρομοκρατικής επίθεσης στο μετρό του Λονδίνου. Η Δέσποινα είναι χωρισμένη, πρόσφατα απολυμένη από τη δουλειά της, ζει μόνη και το νέο κυριολεκτικά την διαλύει. Το ωστικό κύμα που πήρε τον γιό της, θα συντρίψει κι εκείνη. Στις μέρες που περνάνε μέχρι να γίνει η ταυτοποίηση, να πάει στο Λονδίνο, να τελειώσουν τα γραφειοκρατικά, φέρνει τη ζωή του παιδιού της στη μνήμη της, τη γέννησή του, τα παιδικά του χρόνια, την οικογενειακή ζωή, την εφηβεία του. Μέσα από ανασυστημένες λεπτομέρειες ψάχνει για λάθη, παραλείψεις, στέκεται σε λεπτομέρειες μικρές που ίσως έπαιξαν ρόλο στη διαμόρφωση του ψυχισμού του. Ξεκινώντας από τον αποχαιρετισμό τους την τελευταία φορά που τον επισκέφτηκε στο Λονδίνο και πηγαίνοντας προς τα πίσω θυμάται με τρυφερότητα το πρόσωπό του, τις συνήθειές του.

“...Μα να, πολλές φορές αναρωτήθηκα: “Είναι αυτό το παιδί μου που αποχαιρέτησα πριν από έξι μήνες στην Αθήνα; Ο γιος που γέννησα και μεγάλωσα; Τι σχέση έχει με το παιδί-θαύμα του νηπιαγωγείου, τον χαδιάρη πιτσιρικά, τον μονόχνοτο έφηβο, τον αγανακτισμένο φοιτητή; Πόσοι γιοι υπήρξε ο γιος μου πριν πάρει αυτή τη μορφή;”

Πόσο καλά γνωρίζουμε τα παιδιά μας; Τι μας ξεφεύγει; Τι δεν μπορέσαμε ποτέ να κατανοήσουμε; Η Δέσποινα θα συνειδητοποιήσει ότι δεν ήξερε τον γιό της, απλά ζούσε μαζί του και αργότερα όταν εκείνος έφυγε για τις σπουδές του, τον έχασε ουσιαστικά. Οι ενοχές της την κατακυριεύουν και όταν θα πληροφορηθεί ότι το πιθανότερο είναι ο γιός της να μη βρέθηκε τυχαία στο σημείο της επίθεσης, όλοι οι φόβοι της και αυτό που υποπτευόταν από τα μισόλογα του στην τελευταία της επίσκεψη θα γίνουν πραγματικότητα.

Το Ωστικό κύμα, είναι ένα πολυσύνθετο βιβλίο που έχει πολλαπλές αναγνώσεις. Το πολιτικό θέμα που θίγει είναι ιδιαίτερα ισχυρό και καυτό. Η τρομοκρατία, πως γίνεται κάποιος τρομοκράτης, οι ευθύνες της αστικής κοινωνίας για αυτό το φαινόμενο. Κυρίως όμως αυτή η νουβέλα, είναι ένα βιβλίο που μιλάει για την απώλεια και την θλίψη, τις σχέσεις (οικογενειακές, γονεϊκές, ερωτικές), τη μνήμη, τις μικρές, τη μάνα. Με την υποκειμενική της ματιά εξετάζει τα γεγονότα, λεπτομέρειες που καθορίζουν τη ζωή μας. Όλη η ιστορία περνάει μέσα από την Δέσποινα θυμάται, σχολιάζει. Σ'αυτό το βιβλίο ο συγγραφέας επιλέγει την τριτοπρόσωπη αφήγηση αντί της πρωτοπρόσωπης που έχουν τα προηγούμενά του, αλλά διατηρεί την εμμονή στην λεπτομέρεια, στις αδιόρατες κινήσεις που τραβάνε το βλέμμα, σαν μια κινηματογραφική κάμερα που αιχμαλωτίζει στιγμιότυπα.

“Δεν υπάρχουν θλιμμένα φώτα, έλεγε ο πατέρας της, όταν την κατέβαζε με τ'αγροτικό στην πόλη. Θλίψη γεννά το γύρω τους, αυτό που αποκαλύπτουν μέσα στη νύχτα: ένα χαμένο στην ερημιά κατοικίδιο που οσμίζεται τον θάνατό του, ο σκελετός μιας μηχανής που πήρε κάποτε φωτιά, ένα βαρέλι γεμάτο ντενεκεδάκια μπίρας, σακούλες πλαστικές σκαλωμένες προσωρινά εκεί όπου τις φαντάστηκε η άπνοια. Συνήθως, στρώματα κρεβατιών σκισμένα, με εμφανή ακόμη τα ίχνη από τις προηγούμενες ζωές που φιλοξένησε: σπέρμα, μητρικό γάλα, κόπρανα, ούρα, ιδρώτας, αίμα. Κι ακόμη, θλίψη γεννά αυτό που υποπτεύεσαι ότι φωτίζουν, αλλά εξαιτίας της απόστασης και του αμυδρού φωτισμού δεν είναι ευδιάκριτο. Μαντεύεις ωστόσο το περίγραμμά του και πρέπει να σκεφτείς καλά αν σε συμφέρει να το αναζητήσεις ή να το αφήσεις να χαθεί για πάντα.”

Το βιβλίο συγκινητικό και ελεγειακό, μικρό (σε μέγεθος) αλλά θαυματουργό, συνομιλεί απευθείας με το εξαιρετικό φιλμ LONDON RIVER του 2009 που έχει παρόμοιο θέμα, αλλά και με το πολύ ωραίο μυθιστόρημα της Ευγενίας Μπογιάνου "Ακόμα φεύγει" όπου η μάνα ψάχνει τον εξαφανισμένο (και κατηγορούμενο για τρομοκρατία) γιο της, σε ένα βέβαια τελείως διαφορετικό πλαίσιο. Ομοιότητες που μου ήρθαν αυθόρμητα στο νου διατρέχοντας τις σελίδες του βιβλίου, καθαρά υποκειμενικής υφής και δεν έχουν καμία σημασία.

Ο Δαββέτας επιφυλάσσει για το τέλος μια συζητήσιμη ανατροπή που προσδίδει μια νότα αισιοδοξίας σε ένα φινάλε που προδιαγράφει μια νέα αρχή. Το "Ωστικό κύμα" είναι ένα πολύ σημαντικό υπαινικτικό και καλοκουρδισμένο μυθιστόρημα, με εξαιρετική οικονομία λόγου που χαρακτηρίζει το ευδιάκριτο (και από τα προηγούμενα πολύ καλά μυθιστορήματά του) ύφος του ευρισκόμενου σε δημιουργική ωριμότητα συγγραφέα.