Τρίτη, Αυγούστου 13, 2024
posted by Librofilo at Τρίτη, Αυγούστου 13, 2024 | Permalink
"ΟΙ ΝΕΤΑΝΙΑΧΟΥ" ένα campus novel με twist
Πολύ καιρό είχα να διαβάσω ένα τόσο εύστοχα σατιρικό μυθιστόρημα, όπως είναι το εξαιρετικό «ΟΙ ΝΕΤΑΝΙΑΧΟΥ» («The Netanyahus») του Αμερικανού συγγραφέα Joshua Aaron Cohen (New Jersey, 1980),βιβλίο που τιμήθηκε με το βραβείο Pulitzer για το 2022 και εκδόθηκε στα ελληνικά από τις εκδόσεις Gutenberg (σειρά Aldina), σε μετάφραση Παν. Κεχαγιά (σελ. 350).
 

Εάν ο τίτλος σας φαίνεται οικείος, είναι κατανοητό, πρόκειται για τους γνωστούς Νετανιάχου και πιο συγκεκριμένα η ιστορία που αφηγείται ο συγγραφέας, έχει στο επίκεντρό της, τον πατέρα του σημερινού πρωθυπουργού του Ισραήλ, Μπενιαμίν Νετανιάχου, τον διάσημο Ιστορικό Μπεν-Σιών (Benzion) Νετανιάχου (Πολωνία 1910 – Ισραήλ 2012). Το βιβλίο βασίζεται σε μια αληθινή ιστορία, που συνέβη τον Ιανουάριο του 1960, και την αφηγήθηκε ο περίφημος θεωρητικός της Λογοτεχνίας Χάρολντ Μπλουμ στον συγγραφέα (που ανέκαθεν εκτιμούσε πολύ) σε μια από τις πολλές κουβέντες που έκαναν. Σε αυτή την ιστορία, ο Μπλουμ που δίδασκε σε ένα αμερικανικό πανεπιστήμιο, αναλαμβάνει να φιλοξενήσει (προς μεγάλη φρίκη της συζύγου του Ίντιθ και της έφηβης κόρης του Τζούντυ) και να ξεναγήσει τον Ιστορικό Μπεν-Σιών Νετανιάχου και την τριμελή του οικογένεια στο σπίτι του. Ήταν μια κολεγιακή παράδοση, να φιλοξενούνται οι καθηγητές που θα έρχονταν για συνέντευξη εργασίας από τους συναδέλφους τους στο πανεπιστημιακό κάμπους. Κανείς βέβαια δεν περίμενε το μπάχαλο που θα επακολουθούσε. Αυτή την ιστορία, την πήρε ο Τζόσουα Κοέν και την μετέτρεψε, αλλάζοντάς την, σε απολαυστικό μυθιστόρημα.
 
Ο ήρωας και πρωτοπρόσωπος αφηγητής του μυθιστορήματος, είναι ο Αμερικανός, εβραϊκής καταγωγής, Ιστορικός Ρούμπεν Μπλουμ, που διδάσκει σε ένα (επινοημένο) περιφερειακό μικρό πανεπιστήμιο, το Κόρμπιν, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης. Ήταν ο πρώτος Εβραίος που προσελήφθη να διδάξει στο συγκεκριμένο Κολέγιο ως μόνιμος καθηγητής – και όπως αναφέρει, μπορεί να ήταν και ο πρώτος εβραίος που πάτησε το πόδι του στο συγκεκριμένο ίδρυμα. Ο Μπλουμ και η οικογένειά του, μένουν σε ένα ευρύχωρο σπίτι του πανεπιστημιακού κάμπους, και μετά από αρκετή καχυποψία και αμφιθυμία, έχουν γίνει δεκτοί από την κοινότητα, αλλά αντιμετωπίζουν ακόμα τη γκρίνια των γονιών της συζύγου του, που δεν αντιλαμβάνονται γιατί έχουν επιλέξει να ζήσουν σε ένα τόσο περιφερειακό πανεπιστήμιο, στα χωράφια της Νέας Υόρκης.
 
«… η παιδική μου ηλικία ήταν ένα πεδίο μάχης ανάμεσα σε ασύμβατε καταστάσεις εξαίρεσης, ανάμεσα στην αμερικανική συνθήκη του εκλέγειν και την εβραϊκή συνθήκη τού να είσαι ο εκλεκτός…»
 
Ο Μπλουμ αντιμετώπισε από την αρχή ένα αντι-σημιτικό κλίμα στο Κολέγιο. Ο προϊστάμενος του τμήματός του, τον έβαλε να κάνει τον Άγιο Βασίλη στη Χριστουγεννιάτικη γιορτή και του πετάει συνεχώς σπόντες για τους Εβραίους. Τώρα όμως χρειάζονται τη βοήθειά του. Πρόκειται να περάσουν από συνέντευξη έναν αρκετά γνωστό Ιστορικό, τον Μπεν-Σιών Νετανιάχου, που προορίζεται να διδάξει το μάθημα της Εβραϊκής ιστορίας στο Κολέγιο και ο Μπλουμ θα είναι υπεύθυνος για την αξιολόγηση – μια μεγάλη τιμή για ένα τόσο νέο καθηγητή, μόνο που αποτελεί και μια παγίδα. Εάν απορρίψει τον υποψήφιο, θα κατηγορηθεί από τους Εβραίους ως «αντι-σημίτης» και αν τον δεχθεί θα κατηγορηθεί ως «φιλο-Εβραίος».
 
Ο Μπλουμ το γνωρίζει, πρόκειται να υποδυθεί τον ρόλο του «χρήσιμου Εβραίου» και δεν του αρέσει καθόλου αυτό, αλλά βρίσκεται στην αρχή της καριέρας του και δεν μπορεί να αρνηθεί την ανάθεση αυτή. Είναι γεγονός ότι ο Μπεν-Σιών Νετανιάχου πρεσβεύει κάτι τελείως διαφορετικό για την Εβραϊκή ιστορία από αυτό που υποστηρίζει ο Μπλουμ, είναι και οι αντικρουόμενες μεταξύ τους επιστολές που έχει λάβει ο τελευταίος από πρώην συναδέλφους του πρώτου, που τον μπερδεύουν όλο και περισσότερο, ενώ η προεργασία του για τον Νετανιάχου δεν προοιωνίζει κάτι αισιόδοξο. Αυτό όμως είναι το λιγότερο, γιατί ο Ρούμπεν Μπλουμ, δεν ξέρει τι τον περιμένει, με την άφιξη της οικογένειας του Μπεν-Σιών Νετανιάχου (εκείνου, της συζύγου και των τριών αγοριών του – ανάμεσά τους και ο μεσαίος γιος Μπένγιαμιν), που εισβάλλουν σπίτι του και γίνεται κυριολεκτικά της μουρλής.


«Εν συντομία, ο σιωνισμός που διδάσκεται τώρα στα σχολεία του Ισραήλ, αλλά και αλλού, ήταν δημιούργημα της Δυτικής Ευρώπης, ενός κινήματος από κοσμοπολίτες όπως ο Χερτσλ που γνώριζαν ελάχιστα πράγματα για τον παραδοσιακό ιουδαϊσμό αλλά πολλά για τη δημοσιογραφία και πώς να συχνάζουν στα καφέ ∙ επρόκειτο για ανθρώπους που δεν μιλούσαν εβραϊκά ή γίντις αλλά γερμανικά, και που αφυπνίστηκαν πολιτικά μετά το φιάσκο του Ντρέιφους και τους τριγμούς των κρατών-εθνών που επιτάχυναν την παρακμή της Αυστροουγγαρίας. Αυτός ήταν ο σιωνισμός που επιζητούσε την εβραϊκή πολιτική αυτονομία οπουδήποτε μπορούσε να τη βρει: ένα εβραϊκό κράτος στη Βρετανική Ανατολική Αφρική, στο Ολλανδικό Σουρινάμ, στην Αργεντινή, μια εβραϊκή αποικία στην Κύπρο ή στη Μαδαγασκάρη ή στην Μπάχα του Μεξικού. Εντούτοις, υπήρχε κι ένας άλλος σιωνισμός, εντελώς διακριτός, του οποίου οι θιασώτες υποστήριζαν, ορθά, πώς ήταν παλαιότερος και πιο αγνός – αν κι οι Εβραίοι καλό θα ήταν να είναι επιφυλακτικοί απέναντι σε ισχυρισμούς αγνότητας. Αυτός ο σιωνισμός βγήκε από την Ανατολική Ευρώπη κι από τα shtetl της Ρωσίας, ήταν ένα κίνημα των φτωχών θρησκόληπτων στρωμάτων που σκόπευαν να εποικίσουν τη γη που ο Θεός είχε υποσχεθεί στους προγόνους τους, τους αρχαίους Ισραηλίτες. Ο εποικισμός τούτης της χώρας θα εκπλήρωνε αυτή την υπόσχεση και θα εγκαθίδρυε κάτι σαν παράδεισο επί της γης. Αυτός ήταν ο σιωνισμός του Ραβίνου Μιλεϊκόσκι, ενός περιπλανώμενου ρήτορα και αγκιτάτορα που δημοσίευε τις πολεμικές του υπογράφοντας με το ψευδώνυμο «Νετανιάχου». Ναι, το επίθετο του υποψηφίου σας, αυτού του δεξιοτέχνη των ψευδωνύμων, ήταν κάποτε κι αυτό ένα ψευδώνυμο! Πρέπει να προσέχουμε πολύ όταν προσπαθούμε να κρυφτούμε, γιατί το ψευδώνυμο της μιας γενιάς μπορεί να γίνει διαβόητο την επόμενη! Στα κείμενα που ο ραβίνος Μιλεϊκόσκι υπέγραψε ως «Νετανιάχου», η θέση του είναι ξεκάθαρη: αντίθετα από τους σιωνιστές της Βιέννης, της Βουδαπέστης και της Ελβετίας, αυτός δεν περίμενε από τον κόσμο να «στείλει» στους Εβραίους μια πατρίδα, όποτε και όπου βόλευε τις μεγάλες δυνάμεις ∙ ο Θεός είχε ήδη «στείλει» στους Εβραίους μια τέτοια πατρίδα, την Παλαιστίνη ∙ ήταν εκεί, τους περίμενε (ήταν κι αυτή Νεταν-ιάχου) ∙ έπρεπε απλώς να την κάνουν δική τους.»
 
Όπως γίνεται αντιληπτό από τα παραπάνω, ο Κοέν εστιάζει στις διαφορές μεταξύ των Εβραίων, από τη μια ο Μπλουμ, που παλεύει με τις αντιφάσεις του, αλλά είναι ουσιαστικά ένας αμερικανοεβραίος που ασπάζεται τις Δυτικές αντιλήψεις, τις διαφορές στις απόψεις, αντιδογματικός και δημοκρατικός, ανεκτικός και ανοιχτός σε όλα και από την άλλη, ο Μπεν-Σιών Νετανιάχου (που όπως έγραφε μια επιστολή που εστάλη στον Μπλουμ, «πολιτικοποιεί το εβραϊκό παρελθόν, μετατρέποντας το τραύμα σε προπαγάνδα») είναι, ένας άνθρωπος «κολλημένος» στις αντιλήψεις του, δογματικός και αυστηρός, που προτάσσει το «όλοι σας και μόνος μου» των ορθόδοξων Εβραίων που θεωρούν ότι ο υπόλοιπος κόσμος τους εχθρεύεται και θέλει την εξαφάνισή τους. Στο μυθιστόρημά του ο Κοέν, στοχάζεται και θέτει διαρκώς ερωτήματα γύρω από τη φύση του Σιωνισμού, την έννοια της εβραϊκής ταυτότητας και τον ρόλο της Ιστορίας στη διαμόρφωση της σύγχρονης πολιτικής πραγματικότητας.


Campus novel στο ύφος των υπέροχων μυθιστορημάτων του έξοχου David Lodge, αλλά με την σπιρτάδα και το βαθύ χιούμορ που θυμίζουν έντονα τον έτερο σπουδαίο Philip Roth, το μυθιστόρημα του Κοέν, είναι μια ευφυέστατη σάτιρα, ιδιαίτερα στην απεικόνιση του ακαδημαϊκού χώρου, όπου περιγράφονται με γλαφυρότητα και ζωντάνια η μικροπολιτική, οι εγωισμοί και οι γραφειοκρατική παράνοια της πανεπιστημιακής ζωής. Με πυκνότητα στο ύφος, σπαρταριστούς και πνευματώδεις διαλόγους, ο συγγραφέας κρατά τον αναγνώστη του, δέσμιο αυτού του σφιχτοδεμένου μυθιστορήματος, που δεν χάνει τη συνοχή του σε κανένα σημείο του.
 
«Οι Νετανιάχου», είναι βέβαια, ένα μυθιστόρημα, που παρά το σατιρικό του ύφος, είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο και απαιτητικό. Θίγει ουσιαστικά και όχι επιφανειακά, το θέμα της ταυτότητας, της ανάγνωσης και ερμηνείας της Ιστορίας, των διακρίσεων και των αδικιών στον πανεπιστημιακό (και σε προέκταση στον κοινωνικό) χώρο, τις λεπτές ισορροπίες μεταξύ γελοιότητας και σοβαρότητας, τραγικότητας και κωμωδίας, του προσωπικού και του πολιτικού. Είναι ένα πολύτιμο βιβλίο, απολαυστικότατο στην ανάγνωσή του, που δίνει όμως (με το δικό του μοναδικό ύφος) και μια ερμηνεία σχετικά με τον χαρακτήρα, του Μπένγιαμιν Νετανιάχου, ενός από τους πιο αντιφατικούς και δογματικούς ηγέτες της εποχής μας.
 
Βαθμολογία 85 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home