Τετάρτη, Απριλίου 03, 2024
posted by Librofilo at Τετάρτη, Απριλίου 03, 2024 | Permalink
Graham Greene "Ο επίτιμος πρόξενος"
Είναι ορισμένοι συγγραφείς, που ακόμα και τον τηλεφωνικό κατάλογο να γράψουν, επιβάλλεται να τους διαβάσεις. Ένας από αυτούς είναι ο εξαιρετικός Βρετανός Graham Greene (Αγγλία 1904 – Ελβετία 1991), που προσφέρει εγγυημένη λογοτεχνική απόλαυση σε όλα του τα μυθιστορήματα. «Ο Επίτιμος πρόξενος» («The Honorary Consul»), που κυκλοφόρησε στο τέλος της προηγούμενης χρονιάς από τις εκδ. Πόλις (είχε εκδοθεί και πριν από 35 χρόνια από τις εκδ. Νεφέλη), σε μετάφραση του Αχ. Κυριακίδη (σελ. 387), δεν είναι από τα πιο γνωστά του βιβλία (αδίκως), παρότι διαθέτει όλα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν το έργο του. Ένα βιβλίο που εμπεριέχει μια ιστορία για την αναζήτηση νοήματος, αλλά και ένα βιβλίο λύτρωσης που περιγράφει ένα κόσμο που παραπαίει και είναι χαμένος στο χάος και την αβεβαιότητα.


Το μυθιστόρημα διαδραματίζεται στις αρχές της δεκαετίας του ’70, σε ένα (πολύ) απομακρυσμένο χωριό της Αργεντινής, σε μια περιοχή που τη χωρίζει από την Παραγουάη ο ποταμός Παρανά (που αποτελεί και μεθοριακή γραμμή μεταξύ των δύο χωρών). Ο ήρωας του βιβλίου, είναι ο νεαρός γιατρός Εδουάρδο Πλαρ, γιος ενός εξόριστου Άγγλου με προοδευτικές ιδέες και μιας Ισπανίδας. Ο πατέρας του Πλαρ, αφού έστειλε την σύζυγό του και τον έφηβο τότε γιο του στο Μπουένος Άιρες, έμεινε στην απέναντι πλευρά και φυλακίστηκε. Πολλά χρόνια μετά μάθανε ότι έχει πεθάνει. Ο Πλαρ έχει επιλέξει να ζήσει κοντά στην πόλη που χάθηκε ο πατέρας του – από την άλλη άκρη του ποταμού -, προσπαθώντας να βρει τον εαυτό του, την ταυτότητά του σε μια πόλη, όπου υπάρχουν κι άλλοι δυο Άγγλοι, με τους οποίους κάνει παρέα, ο εξηντάρης Τσάρλι Φόρτναμ και ο Δόκτωρ Χάμφρις. Ο Φόρτναμ είναι ο επίτιμος πρόξενος της Μεγάλης Βρετανίας στην περιοχή, ένας άτυπος τίτλος χωρίς προνόμια, χωρίς αρμοδιότητες, που ο φανατικός πότης και μονίμως μεθυσμένος Φόρτναμ, τον χρησιμοποιεί για να εισάγει πολυτελή αυτοκίνητα ανά διετία χωρίς δασμούς και να τα πουλάει. Έχει δε παντρευτεί την Κλάρα, μια νεαρή πρώην πόρνη, με την οποία ο Πλαρ διατηρεί ερωτική σχέση, που όλη η επαρχιακή πόλη γνωρίζει εκτός του άμεσα ενδιαφερόμενου Φόρτναμ.
 
Είναι οι μέρες που επισκέπτεται την πόλη, ο Αμερικανός πρέσβυς και μια ομάδα ανταρτών, υπό την καθοδήγηση του πρώην συμμαθητή του Πλαρ στο σχολείο, Λεόν Ρίβας, σχεδιάζει την απαγωγή του πρέσβυ, με σκοπό να πιέσει για την απελευθέρωση ομοϊδεατών τους, από τις φυλακές της Παραγουάης. Η απαγωγή όμως εξελίσσεται σε τραγέλαφο, καθώς οι αντάρτες απαγάγουν τον Φόρτναμ, μπερδεύοντας τις πινακίδες των αυτοκινήτων. Ο Φόρτναμ τραυματίζεται κατά την απόπειρα και έτσι καλείται ο Πλαρ να προσφέρει τις ιατρικές του υπηρεσίες. Ο Πλαρ ήταν συμπαθών προς τους αντάρτες, είτε επειδή ήταν παλιοί συμμαθητές του – με τον δε Λεόν Ρίβας ήταν φίλοι, είτε επειδή θεωρούσε δίκαιο τον αγώνα τους κατά του καταπιεστικού καθεστώτος της Παραγουάης. Ο δε Λεόν Ρίβας που ήταν παππάς και μετά πέταξε το ράσο, είναι ένας άνθρωπος βασανισμένος από τις ηθικές ανησυχίες, που όμως για τους κατοίκους του μικρού και πανάθλιου χωριού όπου βρίσκεται η καλύβα που έχουν καταφύγει, θεωρείται ακόμα ιερέας – μια περίπτωση πολύ συχνή στη Λατινική Αμερική τις δεκαετίες 60-70.
 
Εκεί λοιπόν, που για τον γιατρό Πλαρ, κυλούσε ήρεμα (σχετικά) η ζωή στη μικρή επαρχιακή πόλη, και οι συζητήσεις με ένα συγγραφέα της περιοχής γύρω από το «machismo» - που η ακριβής του έννοια στα ελληνικά, μόνο με τη λέξη «βαρβατίλα» μπορεί να γίνει κατανοητή – που είναι διάχυτο στη Λατινοαμερικάνικη κουλτούρα και γενικότερα για τη λογοτεχνία και την φιλοσοφία, ήταν απολαυστικές, τώρα με την απαγωγή, η κατάσταση γίνεται περίπλοκη και άκρως βασανιστική για τον Πλαρ, που δεν μπορεί να περιμένει κάτι καλό να βγει από αυτή.
 
«Στα δεκατέσσερά του, δεν μπορούσε να καταλάβει τι ήταν αυτό που’ χε κάνει τον πατέρα του να μείνει στην ποταμίσια αποβάθρα της παλιάς πρωτεύουσας. Χρειάστηκε να ζήσει κάμποσα χρόνια στο Μπουένος Άιρες μέχρι ν’ αρχίσει να καταλαβαίνει πως ή ζωή του εξόριστου μόνο απλή δεν ήταν: πολύ χαρτομάνι, πολλές επισκέψεις σε κρατικές υπηρεσίες. Το απλό ανήκε δικαιωματικά στους γηγενείς, σ’ εκείνους που θεωρούσαν τις συνθήκες της ζωής, όσο παράξενες κι αν ήταν, δεδομένες. Η ισπανική γλώσσα έχει λατινικές ρίζες, και οι Λατίνοι ήταν απλοί άνθρωποι. Η λέξη «machismo» - ο κακώς εννοούμενος ανδρισμός – ήταν το ισπανικό αντίστοιχο της λατινικής «virtus». Καμία σχέση με το αγγλικό θάρρος ή την αγγλική φλεγματικότητα. Ίσως ο πατέρας του, αλλοδαπός όπως ήταν, προσπαθούσε να μιμηθεί το machismo όταν επέλεξε ν’ αντιμετωπίσει μονάχος του τους καθημερινά αυξανόμενους κινδύνους στην άλλη πλευρά των παραγουανών συνόρων, αλλά το μόνο που’ χε δείξει στην αποβάθρα ήταν το φλέγμα.»
 
Ο Πλαρ, άθελά του, γίνεται συνεργός των ανταρτών, καθώς γνώριζε ότι κάτι ετοιμάζουν, και η κλήση του στην καλύβα-κρησφύγετο, με τον απαχθέντα Φόρτναμ, να αντιλαμβάνεται την παρουσία του, μετατρέπει τα πράγματα σε πολύ σοβαρά. Η ατμόσφαιρα στην καλύβα γίνεται ασφυκτική, οι προσπάθειες για εκβιασμό των αρχών αποτυγχάνουν καθώς οι Βρετανοί αδιαφορούν για την τύχη του συμπατριώτη τους, βρίσκουν δε και αφορμή για να τον απαλλάξουν και τυπικά από οποιοδήποτε τίτλο, οι δε αντάρτες συνειδητοποιούν σιγά-σιγά ότι, μόνο ένα αποτέλεσμα μπορεί να προκύψει. Ο Λεόν Ρίβας συνεχίζει να προβληματίζεται και επαναφέρει διαρκώς τις θεολογικές συζητήσεις, ενώ ο Φόρτναμ πληροφορείται ότι ο Πλαρ είναι εραστής της συζύγου του. Το δραματικό φινάλε που έρχεται κορυφώνει την ένταση στο σπουδαίο αυτό μυθιστόρημα.
 
Ο Greene, ως συνήθως στα έργα του, εμβαθύνει και σε αυτό, στην πολυπλοκότητα της ανθρώπινης φύσης, στα παιχνίδια της πολιτικής και στη σχετικότητα της Ηθικής. Ο ήρωάς του, παλεύει μέσα του για την ταυτότητα του, την πίστη του, τα ηθικά του όρια, και όλα αυτά χρησιμοποιούνται από τον συγγραφέα ευρηματικά, για να φωτίσουν ουσιαστικά τα ευρύτερα θέματα που πραγματεύεται το μυθιστόρημα. Συνδυάζοντας αριστοτεχνικά πολλαπλά αφηγηματικά νήματα – πολιτικό θρίλερ, ψυχολογικό δράμα, αναζήτηση ταυτότητας, αγάπη και ρομαντισμό, το βιβλίο εναλλάσσεται μεταξύ δράματος και σάτιρας, ενώ το κοινωνικό σχόλιο είναι κυρίαρχο απ’ άκρη σ’ άκρη.
 
«Θα μπορούσες να πεις ότι υπάρχει κάπου ένας μεγάλος φαρσέρ που του αρέσει να μπερδεύει τα πράγματα. Ίσως η σκοτεινή πλευρά του Θεού να’ χει αίσθηση του χιούμορ.»

Μέσα από συγκροτημένους και αληθοφανείς χαρακτήρες, ο Greene, περιγράφει το πορτρέτο μιας κοινωνίας που μάχεται την αποικιοκρατία και τον αυταρχισμό του καθεστώτος, επισημαίνει τις προσωπικές απογοητεύσεις και επιλογές ζωής, μέσα σε μια διαρκώς αυξανόμενη σύγχυση γύρω από το τι είναι ηθικό και πως εκφράζεται αυτό σε ένα καθεστώς εξαπάτησης, προσδοκίας και ατελείωτης βίας. Τα όρια είναι ασαφή και το διαρκές ερώτημα για το Καλό και το Κακό, οδηγεί σε προσωπικά και γενικότερα αδιέξοδα.
 
Το βιβλίο που έχει πολλές ομοιότητες με το «Κάτω από το ηφαίστειο»
 του Μάλκολμ Λόουρι, έχει όλα τα στοιχεία ενός «μεγάλου» μυθιστορήματος. «Ο επίτιμος πρόξενος» (που δεν ευτύχησε ιδιαίτερα στην κινηματογραφική του μεταφορά το 1983 - στις ελληνικές αίθουσες προβλήθηκε με τον τίτλο «Η ερωμένη του διπλωμάτη», με τον Richard Gere (έλεος) στον πρωταγωνιστικό ρόλο), διαθέτει λυρισμό και σκοτεινό χιούμορ σε αφθονία, στέρεο ψυχολογικό υπόβαθρο και ζωντάνια στους χαρακτήρες (που είναι ένας κι ένας). Η απαράμιλλη αφηγηματική ικανότητα του Graham Greene, ωθεί τον αναγνώστη σε προβληματισμό γύρω από την αλήθεια, τα σκοτάδια της ανθρώπινης ψυχής, την εξουσία, τη δικαιοσύνη και πρώτιστα την ηθική ακεραιότητα.
 
Βαθμολογία 85 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home