Τετάρτη, Φεβρουαρίου 19, 2025
posted by Librofilo at Τετάρτη, Φεβρουαρίου 19, 2025 | Permalink
Οι τελευταίες λέξεις ενός πραγματικά μεγάλου συγγραφέα ("ΜΠΑΟΥΜΓΚΑΡΤΝΕΡ")
«Πρέπει άραγε να
είναι αληθινό ένα γεγονός για να γίνει αποδεκτό ως αληθινό ή η πίστη στην
αλήθεια ενός γεγονότος το καθιστά αληθινό, ακόμα κι αν αυτό που υποτίθεται ότι
συνέβη δεν συνέβη;»
Πόσα βιβλία έγραψε ο Paul Auster (Νέα Υόρκη, ΗΠΑ, 1947-2024); Πολλά… Μυθιστορήματα και νουβέλες πάνω από 20, δοκιμιακά καμιά δεκαριά, αυτοβιογραφικά κείμενα (memoirs), ποίηση (σημαντική και στη χώρα μας αγνοημένη), σενάρια για ταινίες και άλλα πολλά. Μια άποψη λέει, ότι ένας σημαντικός δημιουργός, γράφει ουσιαστικά ένα βιβλίο στη ζωή του, με πολλές επαναλήψεις, περιστροφές, κύκλους. Αν διαβάσουμε προσεκτικά την πλειονότητα των «Ωστερικών» κειμένων, αυτή η άποψη κάπου βρίσκει την έκφρασή της και στον Αμερικανό συγγραφέα ∙ όντως υπάρχει μια αίσθηση, ένα ύφος που είναι κοινό σε όλες του τις δουλειές – αυτό το περίφημο «Ωστερικό ύφος».
Ο Σάι Μπαουμγκάρτνερ έχει γεράσει, αρχίζει να χάνει τη μνήμη του. Μπορεί στην αρχή του βιβλίου να γκρεμοτσακίζεται από τις σκάλες, αλλά δεν είναι τόσο ο σωματικός πόνος που τον απασχολεί, όσο αυτός της ανάμνησης των ημερών του με την Άννα, την επί δεκαετίες σύζυγό του, που έχει πεθάνει κάποια χρόνια τώρα, αλλά η εικόνα της είναι ακόμα ζωντανή και αισθάνεται η έλλειψή της όσο περνάνε τα χρόνια γίνεται όλο και πιο έντονη. Με μια καθαρά «Ωστερική» σκηνή - ένα κόκκινο τηλέφωνο αποσυνδεδεμένο για καιρό, που αρχίζει να χτυπάει και στην άλλη άκρη ακούει τη φωνή της Άννας, η μνήμη του Μπαουμγκάρτνερ ενεργοποιείται και εκείνος θυμάται επεισόδια της κοινής τους ζωής την δεκαετία του ’60, από τότε που ήταν και οι δύο άφραγκοι μέχρι την επαγγελματική τους καταξίωση. Αντικείμενα, ποιήματα που έγραψε η Άννα – μια ποιήτρια που έκανε βήματα πίσω στην καριέρα της για να βοηθήσει τον σύζυγό της, συνομιλίες, έρχονται στο μυαλό του Σάι, βοηθώντας τον αντέξει τη ζωή του.
Η σχέση του με την Τζούντιθ, μια καλή φίλη που μετά τον χωρισμό της, ήρθε κοντά ο ένας με τον άλλον, τον βοηθάει αλλά δεν αναπληρώνει την απουσία της Άννας και η συνεχής επαναφορά των αναμνήσεών του, τροφοδοτούν το μυθιστόρημα, με εξαίσιες εικόνες, μακροπερίοδες προτάσεις σαγηνευτικές και συγκινητικές. Οι εγκιβωτισμένες ιστορίες, ένα συχνά επαναλαμβανόμενο μοτίβο στο έργο του Αμερικανού συγγραφέα, αποτελούν ίσως τις πιο ενδιαφέρουσες στιγμές του βιβλίου, όπως αυτή που έχει τον τίτλο «Οι λύκοι του Στάνισλαβ», μια ιστορία άγρια και παράξενη που κυριολεκτικά απογειώνει το μυθιστόρημα και προσφέρει το υπέροχο απόφθεγμα που υπάρχει στην αρχή του κειμένου μου. Το ανοιχτό και ελεγειακό φινάλε του βιβλίου, αυτές οι ακροτελεύτιες λέξεις του τελευταίου μυθιστορήματος ενός τεράστιου συγγραφέα, έρχονται να ολοκληρώσουν την απόλαυση ενός βιβλίου, που μπορεί να είναι άνισο αλλά χαρίζει στιγμές μεγάλης λογοτεχνικής απόλαυσης.
«Ο Μπαουμγκάρτνερ δεν λέει λέξη. Θέλει να μιλήσει, θέλει να της πει χιλιάδες πράγματα και να της κάνει χιλιάδες ερωτήσεις, μα, καταπώς φαίνεται, έχει χάσει τη δύναμη να ανοίξει το στόμα του και να μιλήσει. Δεν πειράζει, λέει από μέσα του. Το τηλεφώνημα θα μπορούσε να λάβει τέλος απότομα ανά πάσα στιγμή, και γιατί να μπει στον κόπο να μιλήσει όταν το μόνο που θέλει είναι να συνεχίσει να ακούει τη φωνή της Άννα ώσπου να τελειώσει ο χρόνο κι εκείνη να εξαφανιστεί πάλι στο σκοτάδι;
Δεν είναι σίγουρη για τίποτα, λέει, υποψιάζεται όμως ότι εκείνο είναι που την κρατάει σ’ αυτή την ακατανόητη μεταθανάτια ζωή, σ’ αυτή την παράδοξη κατάσταση ενσυνείδητης ανυπαρξίας, η οποία πρέπει να λάβει τέλος, και θα λάβει τέλος κάποια στιγμή, έτσι αισθάνεται, μα, όσο εκείνο είναι ζωντανός και ικανός ακόμη να την συλλογίζεται, η συνείδησή της θα συνεχίσει να αφυπνίζεται ξανά και ξανά από τις σκέψεις του, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα, ώστε ενίοτε εκείνη θα μπορεί να διαβάζει το μυαλό του και να ακούει αυτές τις σκέψεις και βλέπει όσα βλέπει εκείνος μέσα από τα μάτια του. Δεν έχει ιδέα πως συμβαίνει αυτό ούτε καταλαβαίνει γιατί είναι σε θέση να του μιλάει τώρα, όμως ξέρει σίγουρα ένα πράγμα, ότι οι ζωντανοί και οι νεκροί συνδέονται, και μια σύνδεση τόσο βαθιά όσο ήταν η δική τους όταν εκείνη ζούσε μπορεί να συνεχιστεί ακόμα και στον θάνατο, διότι, όταν ο ένας πεθαίνει πριν από τον άλλο, ο ζωντανός μπορεί να διατηρήσει τον πεθαμένο σε ένα είδος προσωρινού λίμπο ανάμεσα στη ζωή και στη μη ζωή, αλλά, όταν ο ζωντανός πεθάνει κι εκείνος, αυτό είναι το τέλος, και η συνείδηση του πεθαμένου εξαλείφεται για πάντα.»
Το «Μπαουμγκάρτνερ» θίγει θέματα όπως η απώλεια και η διαχείριση της, του πένθους και της καθημερινότητας μετά την απώλεια ενός μακροχρόνιου συντρόφου. Μιλάει για τη μνήμη και την λήθη, την συντροφικότητα, την μοναξιά, τον έρωτα και τον θάνατο αλλά και για την ακαδημαϊκή καριέρα και την συγγραφική πορεία. Είναι ένα μυθιστόρημα που συνδυάζει τη μεταφυσική με την πραγματικότητα, όπως τα περισσότερα από τα λογοτεχνικά έργα του Ώστερ και για τις αλήθειες και τα ψέματα, τις παραχωρήσεις και τις υπερβάσεις σε μια ερωτική σχέση. Πάνω απ’ όλα όμως είναι ένα βιβλίο που μιλάει για τα γηρατειά με πολύ χιούμορ και αυτοσαρκασμό, αλλά και για όλα όσα συνεπάγεται η παρακμή ενός ανθρώπου, ενός οργανισμού, ενός μυαλού και για την ανημπόρια που έρχεται με τα χρόνια.
«Μίλησε μνήμη» λοιπόν, όπως θα έγραφε κι ο Ναμπόκοφ. Η αφηγηματική δύναμη και μαεστρία, με τον υπνωτιστικό ρυθμό που ήταν ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του συγγραφικού ύφους του Ώστερ, αιχμαλωτίζει τον αναγνώστη στις σελίδες του βιβλίου, που μετέφρασε έξοχα η Ιωάννα Ηλιάδη. Ωραίο και σαγηνευτικό φινάλε ενός πολύ σημαντικού συγγραφέα που δεν έγραψε ποτέ ένα κακό βιβλίο, χαρίζοντάς μας μερικές από τις ωραιότερες σελίδες στην παγκόσμια λογοτεχνία.
Βαθμολογία 82 / 100
0 Comments:
Δημοσίευση σχολίου
Σημείωση: Μόνο ένα μέλος αυτού του ιστολογίου μπορεί να αναρτήσει σχόλιο.