Δευτέρα, Φεβρουαρίου 04, 2013
posted by Librofilo at Δευτέρα, Φεβρουαρίου 04, 2013 | Permalink
Ένα τρομερό ταξίδι


Η έκδοση των βιβλίων του μεγάλου Αργεντίνου συγγραφέα Roberto Arlt (Μπουένος Άϊρες, 1900-1942), στα ελληνικά, είναι μια πονεμένη ιστορία. Ουσιαστικά άγνωστος στη χώρα μας, εκδόθηκε πριν από μερικά χρόνια το αριστούργημά του «7 Τρελλοί», μάλλον πέρασε απαρατήρητο και πριν από μερικούς μήνες, οι (εξαιρετικές) εκδόσεις Ροές (και πάλι), εξέδωσαν ένα από τα διηγήματα της συλλογής «El criador de gorillas»(1941), το «ΕΝΑ ΤΡΟΜΕΡΟ ΤΑΞΙΔΙ» («Un viaje terrible») σε αυτόνομη έκδοση – ένα βιβλιαράκι μινιατούρα 142 σελίδων μικρού μεγέθους, σε πολύ ωραία μετάφραση της Δ.Παπαβασιλείου. Μάλλον «άδικη» αντιμετώπιση για ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της Αργεντίνικης λογοτεχνίας, ο οποίος επηρρέασε με το ύφος του πολλούς από τους μεταγενέστερους Λατινοαμερικάνους συγγραφείς.

Η ιστορία, απλή και εντελώς γκροτέσκα. Ένα καράβι, το «Blue Star», ταξιδεύοντας από την Χιλή προς τον Παναμά, παρασύρεται από μια τεράστια ρουφήχτρα κάπου στον Ειρηνικό (μαζί με άλλα πλοία). Ο Άρλτ στη νουβέλα του αυτή περιγράφει το χρονικό του απόπλου του πλοίου-σαράβαλου από ένα λιμάνι της Χιλής, μέχρι το απίστευτο περιστατικό. Εστιάζει στις ιδιαιτερότητες των επιβατών αλλά και του πληρώματος του πλοίου. Ναυτικοί που κανείς από αυτούς δεν έχει ξαναταξιδέψει ποτέ του, αφού είχαν άλλα επαγγέλματα στην πατρίδα τους. Επιβάτες τυχοδιώκτες, τρελλοί, φυγάδες, μυστηριώδεις οικογένειες, νυμφομανείς νεαρές, ένας έμπορος ναρκωτικών, ένας διακεκριμένος απατεώνας, ένας ιερωμένος, ένας Άραβας που ψάχνει νύφη, μια κυρία από τη Σκωτία και μέσα σ’όλα αυτά, ο αφηγητής, ένας νεαρός που η οικογένειά του τον στέλνει μακριά για να τον φέριε στον «ίσιο δρόμο» συνοδεύομενος από τον αλαφροϊσκιωτο ξάδελφό του Λουσιάνο, ο οποίος από την ώρα που επιβιβάζονται στο πλοίο, γίνεται μάντης συμφορών, κακών ειδήσεων και λοιπών καταστροφών σε σημείο, ο καπετάνιος να τον κλείσει στο μπαλαούρο για να μην επηρεάζονται από τις προφητείες του, οι συνταξιδιώτες του.

Η νουβέλα του Άρλτ θυμίζει έντονα το Μάελστρομ (την φαντεζί αυτή ιστορία) του Πόε, αλλά και γενικότερα όλο το ύφος του βιβλίου απηχεί Πόε και Μέλβιλ, ενώ δεν μπορείς να μη σκεφθείς τις ομοιότητες με το «Πλοίο των νεκρών» του Μπ.Τρέηβεν. Η πορεία προς το χάος, ο απόλυτος τρόμος στους επιβάτες αλλά και στο πλήρωμα περιγράφονται γκροτέσκα και υποβλητικά. Ο αναγνώστης υποβάλλεται μέσα στην ατμόσφαιρα της παράνοιας που επικρατεί στο πλοίο, ενώ ο μικρόκοσμος των επιβατών αποτελεί εύστοχο κοινωνικό σχόλιο – όπως ακριβώς έκανε ο Άρλτ και στους υπέροχους «7 τρελλούς» του.

Η απαράμιλλη μαεστρία του συγγραφέα φαίνεται στην αρχιτεκτονική της νουβέλας, η οποία αφενός έχει αστυνομική υφή η οποία ισορροπεί με το έντονο στοιχείο του παράλογου και της ψυχασθένειας – αρκετοί από τους επιβάτες μπορούν κάλλιστα να θεωρηθούν τρελλοί, ενώ ακόμα και για την Άννι, την κοπέλα που ερωτεύεται ο αφηγητής, αιωρείται μέχρι τέλους το ερώτημα κατά πόσο στέκει καλά στα μυαλά της – αφετέρου έχει έντονο ερωτισμό με την διάχυτη σεξουαλικότητα που υπάρχει στην ατμόσφαιρα του πλοίου θυμίζοντας μας κάποιες σκηνές του «Μεγάλου Ανατολικού» του Α.Εμπειρίκου.

«…Οι προφητείες του ξαδέλφου μου είχαν ξυπνήσει τον κρυφό φόβο που υπήρχει στο υποσυνείδητο όλων των μελών του πληρώματος. Ως κι ο τελευταίος από τους καρβουνιάρηδες γνώριζε ότι στο πλοίο υπήρχε ένας επιβάτης με μια εντυπωσιακή ικανότητα να «μυρίζεται» συμφορές. Οι κυρίες ένιωθαν τέτοιο φόβο που, μαζεμένες σε μια γωνιά της τραπεζαρίας, παρατηρούσαν κατατρομαγμένες τον ξάδελφό μου. Άλλες, πάλι, μουρμουρίζοντας ξόρκια, εύχονταν να βρει κακό τέλος.
…Μερικοί επιβάτες, αντίθετα, αντιδρούσαν με ιδιαίτερα νευρικό τρόπο. Έτσι, επειδή ένας σερβιτόρος άφησε να του πέσει ένας δίσκος από την τραπεζαρία, η τρίτη αδελφή της συζύγου του Περουβιανού κυρίου άρχισε να στριγκλίζει υστερικά. Χρειάστηκε να την βγάλουν από την αίθουσα σε κατάσταση νευρικής κρίσης. Η εν λόγω «δεσποινίδα» ήταν μια γεροντοκόρη προχωρημένης ηλικίας, η οποία δεν άφηνε ακάλυπτο ούτε ένα εκατοστό του κορμιού της. Η ίδια ισχυριζόταν πως ήταν εξαιρετικά ενάρετη. Μάταια κάρφωνε με το βλέμμα της τον γιό του Εμίρη της Δαμασκού που έχοντας πια ξεχάσει τελείως τη μις Μαριάνα, την οποία πολιορκούσε στην αρχή του ταξιδιού, είχε αφοσιωθεί με ζήλο στη μις Χέρντερ, οι αντιστάσεις της οποίας κάμπτονταν μέρα με τη μέρα. Ο γυναικολόγος που εκτελούσε χρέη γιατρού στο πλοίο παρατηρούσε με ειρωνική ματιά τα τεκταινόμενα, προβλέποντας ότι κατά τη διάρκεια του ταξιδιού η μις Χέρντερ δε θα έχανε μόνο τις βαλίτσες της, αλλά και τη ψυχική της ηρεμία.
Στην πραγματικότητα, το ταξίδι εκείνο άνοιγε νέους ορίζοντες σε πολλούς από εμάς, όπως, λόγου χάρη στη μις Μαριάνα, η οποία φαινόταν πλέον αποφασισμένη να αποκρυπτογραφήσει όλα τα μυστήρια του αλφαβήτου μορς, περνώντας στην καμπίνα του ραδιοτηλεγραφητή, τις μέρες που, εκείνος ήταν ελεύθερος υπηρεσίας. Μπροστά στην εξέλιξη αυτή, ο κόμης Ντε λα Εσπίνα υ Μαρκέσι «συνεταιρίστηκε» με τον έμπορο κοκαίνης, και στην αίθουσα πρώτων βοηθειών οι δυο τους, ο δον Τουβίτο, ο γιατρός και ο κύριος Χ επιδίδονταν με πάθος στη χαρτοπαιξία, μαδώντας ο ένας τον άλλο σαν αληθινοί χαρτοκλέφτες. Ο καπετάνιος πάλι, περνούσε τις μέρες του σκυθρωπός, κλεισμένος στη γέφυρα του πλοίου, ενώ ο ασύρματος τηλέγραφος εξακολουθούσε να βρίσκεται εκτός λειτουργίας, όπως έμαθα από τη μις Μαριάνα. Η κατάστασή μας ήταν αναμφίβολα παράξενη και αντικανονική.»

Έξοχοι χαρακτήρες, απόλυτα γκροτέσκοι βέβαια (κάτι που χαρακτηρίζει το ύφος του Άρλτ γενικότερα – δες στοιχεία για τον συγγραφέα στην ανάρτησή μου για το μυθιστόρημά του «7 τρελλοί»),  που πάνε χέρι-χέρι με το χιούμορ και την ειρωνία που διαπερνάει τις σελίδες αυτής της νουβέλας, τα στοιχεία αυτά συντελούν στην γοητεία που εκπέμπει η ιστορία από την πρώτη της σελίδα. Η μετάφραση της κας Δ.Παπαβασιλείου και το επίμετρο της βοηθάνε τα μέγιστα στην αναγνωστική απόλαυση, ενώ δίδονται και πολλά (εξαιρετικά ενδιαφέροντα) στοιχεία γι’αυτόν τον περιθωριοποιημένο μεγάλο συγγραφέα.