Τρίτη, Οκτωβρίου 30, 2018
posted by Librofilo at Τρίτη, Οκτωβρίου 30, 2018 | Permalink
Λιμόνοφ
Ένα
μυθιστόρημα για έναν άνθρωπο αντιφατικό και πληθωρικό, από αυτούς που ποτέ δεν
περνάνε απαρατήρητοι και που τα πάντα γυρίζουν γύρω από τον εαυτό τους. Ένα
μυθιστόρημα για μια προσωπικότητα μυθιστορηματική και πικαρέσκα που οι
περισσότεροι λατρεύουν να μισούν. Ο εξαίρετος Γάλλος συγγραφέας Emmanuel Carrere (Παρίσι, 1957), με
την μυθιστορηματική βιογραφία «ΛΙΜΟΝΟΦ» («Limonov»)
– (εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, μετάφρ. Γ. Καράμπελας, σελ. 404), παρουσιάζει
το πορτρέτο ενός ανθρώπου που εάν δεν υπήρχε, θα έπρεπε να τον εφεύρει – και τι
μυθιστορηματικό ήρωα θα έφτιαχνε έτσι!
Από
τις πιο χαρακτηριστικές φιγούρες που ξεπήδησαν από την Ρωσία την μεταπολεμική
περίοδο, ο Λιμόνοφ είναι πλέον ηγέτης ενός μικρού εθνικιστικού κόμματος με
φανατικούς οπαδούς. «Υπήρξε αλήτης στην Ουκρανία, είδωλο του σοβιετικού
«αντεργκράουντ», άστεγος και μετά θαλαμηπόλος ενός δισεκατομμυριούχου στο
Μανχάταν, μοδάτος συγγραφέας στο Παρίσι, στρατιώτης χαμένος στα Βαλκάνια» όπως
γράφει ο Καρέρ στην εισαγωγή του βιβλίου του, που είναι δομημένο σε
μυθιστορηματικό πλαίσιο πηγαίνοντας κόντρα στις συνθήκες μιας βιογραφίας, καθώς
ο ήρωάς του δεν μπορεί, δεν γίνεται να υπακούσει σε καμία συνθήκη.
Ο
Έντουαρντ Σαβένκο (που αργότερα έγινε "Λιμόνοφ"), γεννήθηκε σε μια
μικρή πόλη της Ουκρανίας το 1943. Οι γονείς του ήταν ένας στρατιώτης που
υπηρετεί στην NKVD (υπηρεσία ασφαλείας) και μια εργάτρια. Μετά τον πόλεμο
η οικογένεια Σαβένκο θα μετακομίσει στο Χάρκοβο, μεγάλο στρατιωτικό και
βιομηχανικό κέντρο της Ουκρανίας, όπου ο πατέρας του θα εργαστεί ως
χαμηλόβαθμος αστυνομικός της ασφάλειας. Ο Έντουαρντ θα διαγράψει μια ασυνήθιστη
πορεία, από το επαρχιακό Χάρκοβο όπου στην αρχή θα μπλέξει με συμμορίες, θα
έχει παραβατική συμπεριφορά ως έφηβος, αρχίζοντας όμως παράλληλα να γράφει
ποιήματα και αργότερα μετά από μια αποτυχημένη απόπειρα αυτοκτονίας θα
νοσηλευτεί σε ψυχιατρικό νοσοκομείο κι από εκεί θα βρεθεί εργαζόμενος σε
βιβλιοπωλείο όπου θα γνωριστεί με ποιητές και με την Άννα, μια γυναίκα
μεγαλύτερη του, πληθωρική που σχετίζεται με την μποέμ διανόηση της περιοχής.
Εκεί
σε μια συγκέντρωση, ο Έντουαρντ θα υιοθετήσει το νέο του επώνυμο: Λιμόνοφ
«αναφορά στον οξύ και πολεμοχαρή χαρακτήρα του, γιατί λιμόν σημαίνει λεμόνι και
λιμόνκα χειροβομβίδα. Οι άλλοι τα παρατάνε τα ψευδώνυμά τους, αυτός θα κρατήσει
το δικό του. Του αρέσει ακόμα και το όνομά του να το χρωστά στον εαυτό του.».
Το
ζευγάρι θα ζητήσει άδεια μετανάστευσης για τις Η.Π.Α. που θα τους δοθεί με
ανακούφιση από τις αρχές που θα βρουν την ευκαιρία να ξεφορτωθούν τους δύο
ενοχλητικούς - με αυτόν τον τρόπο, θα βρεθούν στην Νέα Υόρκη όπου διάφοροι
εμιγκρέδες αντικαθεστωτικοί τους υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες, μπαίνουν σε
γνωστά σαλόνια αλλά η αυτοκαταστροφική τάση του Έντουαρντ είναι εμφανής. Θα
έρθει σε σύγκρουση με όλους, με την εφημερίδα της διασποράς που τον
προσλαμβάνει δίνοντάς του την ευκαιρία να ενσωματωθεί, γιατί δεν είναι
αντικομουνιστής (και όντως δεν είναι, δεν υπήρξε ποτέ), με τους αναγνωρισμένους
στη Δύση Ρώσους αντικαθεστωτικούς ποιητές και συγγραφείς (Μπρόντσκι,
Σολζενίτσιν), γιατί θεωρεί ότι εκμεταλλεύονται την πολιτική συγκυρία για να
κάνουν καριέρα – τον εγκαταλείπει και η Έλενα που θέλει να κάνει καριέρα στο
μόντελινγκ. Εκείνος θα βρεθεί στον πάτο, θα μπλέξει με ναρκωτικά, θα δοκιμάσει
την ομοφυλοφιλία, θα γράφει σε παγκάκια ένα βιβλίο για τις περιπέτειές του, θα
προσπαθήσει να το εκδώσει χωρίς επιτυχία. Χάρη σε ένα γύρισμα της τύχης θα
προσληφθεί ως θαλαμηπόλος ενός πάμπλουτου επιχειρηματία και από εκεί που δεν το
περιμένει, το βιβλίο του θα εκδοθεί στο Παρίσι από έναν μικρό αλλά επιδραστικό
εκδοτικό οίκο, τίτλος του βιβλίου «Ένας Ρώσος ποιητής προτιμά τους μεγάλουςνέγρους». Είναι 1980, ο Έντουαρντ είναι 27 χρονών και επιτέλους γίνεται
διάσημος με ένα πανκ και ανατρεπτικό βιβλίο που μιλάει για τι άλλο; Τον εαυτό
του…
Ο
Λιμόνοφ θα μεταναστεύσει στο Παρίσι, όπου εκδίδει και άλλα βιβλία αυτοαναφορικά
και ανατρεπτικά. Γίνεται θέμα συζήτησης, προκαλεί και τραβάει επάνω του τα φώτα
της δημοσιότητας και πάνω στην άνοδό του, αλλάζουν τα πράγματα στην Ρωσία. Ο
Έντουαρντ βλέπει με σκεπτικισμό αυτή την αλλαγή, ταξιδεύει στο Χάρκοβο, στην
Μόσχα, βλέπει ότι ο κόσμος πεινάει και βρίζει τον Γκορμπατσόφ, κάτι αλλάζει
μέσα του και στρέφεται προς την πολιτική διαλύοντας τα όλα, βρίσκοντας νόημα
στη ζωή του και ακολουθώντας μια μοναχική και θεότρελη πορεία προς την
αυτοκαταστροφή (ή την αποθέωση όπως πιστεύει) και την πρόκληση. Θα συμμετάσχει
στον εμφύλιο της Γιουγκοσλαβίας, κατατασσόμενος στις παραστρατιωτικές ομάδες
του διαβόητου Αρκάν, παίρνοντας μέρος στις εκκαθαρίσεις της Βοσνίας, θα γυρίσει
στην Ρωσία όπου θα πάει κόντρα στον Πούτιν, θα ιδρύσει ένα εθνικιστικό κόμμα,
θα φυλακιστεί για λίγα χρόνια και θα βγει από εκεί σαν ήρωας.
«Υπάρχουν
χιλιάδες, ίσως δεκάδες χιλιάδες σαν αυτούς, εξεγερμένοι ενάντια στον κυνισμό
που έχει γίνει η θρησκεία της Ρωσίας - και όλοι τους κυριολεκτικά λατρεύουν τον
Λιμόνοφ. Ο άντρας αυτός που θα μπορούσε να' ταν πατέρας τους ή και παππούς τους
ακόμα, για τους πιο νέους, έκανε τη ζωή τυχοδιώκτη που όλοι ονειρεύονται στα
είκοσί τους, είναι ένας ζωντανός θρύλος, και η καρδιά αυτού του θρύλου, αυτό
που τους κάνει όλους να τον μιμηθούν, είναι ο "κουλ" ηρωισμός που επέδειξε
όσο ήταν φυλακή. Βρέθηκε στο Λιφόρτοβο, το φρούριο της KGB,
που στη ρωσική μυθολογία είναι το αντίστοιχο του Αλκατράζ, μετά σε στρατόπεδο
εργασίας, σε πολύ σκληρές συνθήκες, και δεν παραπονέθηκε ποτέ, δεν παρακάλεσε
ποτέ. Βρήκε τρόπο όχι μόνο να γράψει επτά-οκτώ βιβλία, αλλά και να βοηθά
πραγματικά τους συγκρατούμενούς του, που κατέληξαν να τον θεωρούν μεγάλο
αφεντικό και ένα είδος αγίου συγχρόνως. Τη μέρα της αποφυλάκισής του,
κρατούμενοι και δεσμοφύλακες τσακώνονταςν ποιος θα του πρωτοκουβαλήσει τη
βαλίτσα.»
Ο
Λιμόνοφ είναι ένας άνθρωπος των άκρων, αφόρητα ναρκισσευόμενος, αντιφατικός και
αυτοκαταστροφικός, εθνικιστής και στρατόκαβλος, προκλητικός και αλαζόνας,
χαρισματικός και γοητευτικός, άρχοντας και κακομοίρης, αναμφίβολα ψυχοπαθής και
επικίνδυνος, αρχοντοχωριάτης και εγωπαθής, που έλκεται από την βία και τον
κίνδυνο. Εριστικός και ενοχλητικός προς κάθε μορφή εξουσίας, μεγαλομανής αλλά απλός,
φιλικός και συγκαταβατικός με τον κόσμο, επικοινωνιακός και φιλικός, με
απίστευτη ικανότητα προσαρμογής (σαν τον κινηματογραφικό Ζέλινγκ του Γούντι
Άλλεν) ακόμα και στις δυσκολότερες στιγμές όπως αυτές των φυλακίσεών του που
γινόταν αμέσως αποδεκτός ως απόλυτα κουλ τύπος από τους συγκρατούμενούς του.
Ο
Καρέρ από την άλλη, είναι το άκρως αντίθετό του. Καταγόμενος από αστική
οικογένεια με ρωσική προέλευση, μεγάλωσε στα πούπουλα υπο το βάρος της διάσημης
μητέρας του, που είναι φημισμένη ιστορικός (και η οποία εκφράζεται καθόλη την
διάρκεια του βιβλίου περιφρονητικά προς τον Λιμόνοφ) με ειδίκευση στην ιστορία
της Σοβιετικής Ένωσης, και πατέρα ανώτερο δημόσιο υπάλληλο. Αναμφίβολα έλκεται
από την προσωπικότητα του ήρωά του, τον σκιαγραφεί με έντονα χρώματα αλλά
ταυτόχρονα αυτοβιογραφείται κι ο ίδιος τονίζοντας διαρκώς τις αντιθέσεις στη
ζωή τους.
Το
μυθιστόρημα είναι υπέροχο, καθώς το λογοτεχνικό στυλ του Καρέρ είναι εξόχως
σαγηνευτικό, όπως μας έχει δείξει σε προηγούμενα βιβλία του. Στον
"Λιμόνοφ" ακολουθεί γραμμική αφήγηση, χωρίζοντας το βιβλίο στις
διαφορετικές περιόδους της ζωής του ήρωά του και με χιούμορ αλλά και πολύ στυλ,
στέκεται σε σημαντικά γεγονότα (και δεν είναι λίγα) που του συνέβησαν. Το
βιβλίο γίνεται συναρπαστικό στις τελευταίες εκατό σελίδες, όπου εξιστορεί την
περίοδο που επιστρέφει ο Λιμόνοφ στην Ρωσία, αποτυπώνοντας το χάος,
περιγράφοντας με σαφήνεια την άνοδο του Πούτιν, ενός ανθρώπου που δεν διέφερε
ουσιαστικά από τον Λιμόνοφ, μόνο που εκείνος ακολούθησε αντίθετη πορεία, έπαιξε
σωστά τα χαρτιά του, και είναι πλέον παντοδύναμος. Ο ένας λούζερ, ο άλλος
επιτυχημένος - ειρωνικό αλλά και ταυτόχρονα τόσο αληθινό.
Παίρνοντας
τα περισσότερα στοιχεία από τα βιβλία που έγραψε ο Λιμόνοφ, τα οποία περιγράφουν
την ζωή του στις διαφορετικές της περιόδους - μη λησμονούμε, δεν μπορούσε ποτέ
να γράψει για τίποτε άλλο παρά για τον ίδιο - ο Καρέρ μας παραδίδει μια έξοχη
μυθιστορηματική βιογραφία για έναν άνθρωπο που έχει ζήσει χίλιες ζωές, έχει
επιβιώσει, με φανατικούς εχθρούς που κυριολεκτικά τον απεχθάνονται και
φανατικούς οπαδούς που τον λατρεύουν. Ίσως το καλύτερό βιβλίο αυτού του πολύ
ενδιαφέροντα και υπέροχου συγγραφέα (μάλλον ανώτερο από το έξοχο "Ρωσικό μυθιστόρημα"), είναι ένα βιβλίο που δονείται και συναρπάζει, σε σημείο να
μη μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου.
Υ.Γ.
Τέσσερα βιβλία του Έντουαρντ Λιμόνοφ έχουν κυκλοφορήσει στα ελληνικά από το
1986 έως το 1992, από τις εκδόσεις Aquarius και Ειρμός, όπως
μπορείτε να δείτε εδώ (εκτός της έκδοσης του Ειρμού που μπορείτε να δείτε εδώ).
Βαθμολογία
85 / 100
0 Comments:
Δημοσίευση σχολίου