Δευτέρα, Οκτωβρίου 08, 2018
posted by Librofilo at Δευτέρα, Οκτωβρίου 08, 2018 | Permalink
"Ο αυτόπτης μάρτυρας"

«Η μοίρα με όρισε να παίξω έναν συγκεκριμένο ρόλο στη ζωή ενός από τους σπάνιους ανθρώπους που μετά τον Μεγάλο Πόλεμο επρόκειτο να προκαλέσουν τρομερές αλλαγές και ανυπολόγιστα πάθη στην Ευρώπη. Αρκετές φορές μετέπειτα αναρωτήθηκα τι με ώθησε τότε το φθινόπωρο του 1918 να εμπλακώ σ’ εκείνη την υπόθεση, αν ήταν η φιλομάθεια, η κύρια ιδιότητα ενός ερευνητή που ασχολείται με την ιατρική επιστήμη, ή ένα είδος παντοδυναμίας, η επιθυμία να ορίσω μια φορά κι εγώ τα πράγματα.»

Ένα μεγάλο φιλοσοφικό δίλημμα διασχίζει απ’ άκρη σ’ άκρη το εξαιρετικό μυθιστόρημα «Ο ΑΥΤΟΠΤΗΣ ΜΑΡΤΥΡΑΣ» («Der Augenzeuge») του Αυστριακού (εβραϊκής καταγωγής) συγγραφέα και γιατρού Ernst Weiss (Μπρνο 1882 – Παρίσι 1940) – (εκδ. Σκαρίφημα, μετάφρ. Αλέξ. Κυπριώτης, σελ. 395). Ένα ερώτημα που τίθεται σε κάθε γιατρό μπροστά σε μια κρίσιμη κατάσταση και ο αφηγητής και κεντρικός χαρακτήρας του βιβλίου θα κριθεί να επιλέξει την στάση που θα κρατήσει, όταν στον δρόμο του βρίσκεται με το τέλος του Α παγκόσμιου πολέμου, ο εμφανώς διαταραγμένος υποδεκανέας Α.Χ. που πάσχει από υστερική τύφλωση, μια οφθαλμική πάθηση ψυχολογικής μορφής. Ο γιατρός θα επικρατήσει του σκεπτόμενου ανθρώπου, και θα θεραπεύσει τον μυστηριώδη Α.Χ. που μαγνήτιζε τους συναδέλφους του με κηρύγματα μίσους. Τις συνέπειες αυτής της θεραπείας, θα βιώσει ο πλανήτης τα επόμενα χρόνια.


Στο μυθιστόρημα του ο Ερνστ Βάις, εξιστορεί την πορεία ενός ανθρώπου που παρασύρεται από τα παιχνίδια της μοίρας. Ο αφηγητής που μεγαλώνει σε μια πόλη της Νότιας Γερμανίας, σε μια αστική οικογένεια, θα δει με θαυμασμό τους δύο γιατρούς που έχουν συμπτωματικά το ίδιο όνομα («Κάιζερ» που σημαίνει αυτοκράτορας) να εξουσιάζουν τις ζωές των ανθρώπων γύρω του καθώς και τη δική του. Ο ένας είναι Εβραίος ("εβραιοΚάιζερ" όπως τον αποκαλεί στο βιβλίο) και είναι πιο ταπεινός και προσηνής, έχει δε μια πανέμορφη κόρη που ο νεαρός θα ερωτευθεί σφόδρα και θα προσπαθήσει να κατακτήσει. Ο δεύτερος είναι πλούσιος, κοινωνικά καταξιωμένος και αυστηρός που βλέπει στον χαρακτήρα του νεαρού πολλά ταλέντα επηρεάζοντάς τον να ακολουθήσει κι αυτός τις σπουδές και το ιατρικό επάγγελμα.

Οι δύσκολες και ταραγμένες σχέσεις με την οικογένειά του, η αποξένωσή του από την κάποτε αγαπημένη του μητέρα και τα φτωχικά χρόνια των σπουδών του, θα σκληρύνουν τον αφηγητή και η βοήθεια που θα του προσφέρει ο Κάιζερ θα είναι σημαντική και καθοριστική για το μέλλον του – εκείνος δε, θα τον πείσει να ακολουθήσει την ειδικότητα του Ψυχιάτρου. Όλα όμως θα ανατραπούν με την κήρυξη του Α παγκοσμίου πολέμου και την φρίκη που θα επακολουθήσει. Ο αφηγητής θα βιώσει πρωτόγνωρες καταστάσεις και βεβαίως θα γνωρίσει τον Α.Χ., συνάντηση που θα αλλάξει τη ζωή του με τα επακόλουθα που θα προκύψουν.

«Εγώ ήξερα τι ήταν εκείνος, εγώ ήμουν ο αυτόπτης μάρτυράς του, ο αφυπνιστής του, εγώ ήμουν ο πρώτος θαυματοποιός σ’ εκείνο το πλάσμα – θαύμα – και εν τούτοις ήμουν υποδεέστερός του. Εβδομήντα εκατομμύρια άνθρωποι ήταν υποδεέστεροι από εκείνον τον Μωάμεθ χωρίς θεό, γιατί να καυχιέμαι εγώ ότι ήμουν πιο δυνατός από’ κείνους; Πρόσεξα στα πρόσωπα γύρω μου, στα τεταμένα αναστατωμένα χαρακτηριστικά, στα τρεμάμενα μέλη της Ανγκέλικα ότι το αποκορύφωμα δεν είχε φτάσει ακόμη, αλλά έμελε να φθάσει μέσα στα επόμενα δευτερόλεπτα. Έπειτα από ένα τρομερό, ασύλληπτο ξέσπασμα μίσους εναντίον τού «μαρξιστοεβραϊκού συρφετού», ήρθε και κατέλαβε και εκείνον και εμάς. Ήταν η στιγμή που ο ομιλητής με τη βραχνή φωνή του, την αυστριακή προφορά του έχασε το έδαφος κάτω απ’ τα πόδια του. «Γερμανικό αίμα! Γερμανικό αίμα! Γερμανικό αίμα!» φώναζε, ο κόσμος δεν καταλάβαινε αν φώναζε από αγάπη γι’ αυτό το αίμα ή από φόβο γι’ αυτό το θεϊκό αίμα. Το ήξερε άραγε ο ίδιος; Μιλούσε ακατάληπτα. Κατέλαβε εκείνον, κατέλαβε εμάς, και δεν ήμαστε πια εκείνοι που ήμαστε πρωτύτερα. Αν ήμουν μόνος μαζί του κι εκείνος ήταν στην ίδια έκσταση στο εξεταστήριο στην Π., ίσως να μπορούσα να είχα μείνει ένας ψυχρός αυτόπτης μάρτυρας. Ίσως. Ίσως πάλι όχι.»


Μυθιστόρημα ενηλικίωσης με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, το βιβλίο του Weiss, έχει εξαιρετικό ρυθμό που κλιμακώνεται μετά την μέση του, όταν ξεσπάει ο πόλεμος και ο αφηγητής γνωρίζει τον Α.Χ. Χωρίς να γνωρίζει τι θα γίνει στο μέλλον, βλέπει μόνο μια μοναδική περίπτωση αυτής της ασθένειας («υστερική τύφλωση») που τον ιντριγκάρει και τον προκαλεί. Ο αφηγητής ως καλός γιατρός, τον παρατηρεί, καταφέρνει να κερδίσει την εμπιστοσύνη του και τελικά τον θεραπεύει. Όταν μετά από μερικά χρόνια θα δει την άνοδο του Α.Χ., από γκροτέσκα φιγούρα της πολιτικής σε παντοδύναμο καγκελάριο, θα καταλάβει ότι είχε μπροστά το απόλυτο Κακό και ήταν «αυτόπτης μάρτυρας» στην αναγέννησή του.

Το βιβλίο του Weiss, είναι όμως και μια υπέροχη αναπαράσταση της εποχής, που έχει βέβαια στο κέντρο της την συνάντηση με τον Α.Χ., που όμως δεν είναι το μόνο στοιχείο του μυθιστορήματος. Οι οικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις πολύπλοκες και αλληλοσυγκρουόμενες, η πατρική φιγούρα, η σχέση με την μητέρα και ένας όρκος που δόθηκε και δεν τηρήθηκε, οι δύο γιατροί της πόλης, ο εβραιογιατρός και ο γερο-Κάιζερ που αντιπροσωπεύουν τους δύο πόλους γύρω από τους οποίους περιστρέφεται ο αφηγητής. Με συγκλονιστικές σελίδες περιγράφει την επιρροή του Α.Χ. στις μάζες, πως τις μαγνήτιζε και πως ανήλθε στην εξουσία, πως εκμεταλλεύτηκε τις συνθήκες τις εποχής και την γοητεία που άσκησε ακόμα και στον πιο αποστασιοποιημένο ακροατή των ομιλιών του.

«Ο αυτόπτης μάρτυρας», είναι ένα έξοχο μυθιστόρημα, που αναμιγνύει με απόλυτα δημιουργικό τρόπο, την προσωπική / ιδιωτική ιστορία με την παγκόσμια από έναν συγγραφέα που βίωσε τα γεγονότα της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, διαφεύγοντας στο Παρίσι το 1933. Το βιβλίο γράφτηκε στο τέλος της δεκαετίας του ’30, και εκδόθηκε πολλά χρόνια αργότερα ενώ ο συγγραφέας του αυτοκτόνησε το 1940 κατά την είσοδο του Γερμανικού στρατού στο Παρίσι. Στοιχεία για την ζωή και το έργο του Ernst Weiss καθώς και για την φιλία του με τον Φραντς Κάφκα (αλλά και για τον τσακωμό τους αργότερα) δίνει ο μεταφραστής Αλέξανδρος Κυπριώτης στην ωραία εισαγωγή του βιβλίου.

Υ.Γ. «Ο αυτόπτης μάρτυρας» κυκλοφορεί και από τις εκδόσεις Angelus Novus σε μετάφραση του Νίκου Σκοπλάκη.

Βαθμολογία 84 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home