Τετάρτη, Μαρτίου 01, 2017
posted by Librofilo at Τετάρτη, Μαρτίου 01, 2017 | Permalink
Η αντίπερα όχθη
Είναι
αναγνωστική απόλαυση να διαβάζεις Julio Cortazar. Έτσι λοιπόν, όταν μετά από αρκετά
χρόνια που είχα να πιάσω βιβλίο του μεγάλου Αργεντίνου (1914-1984) δημιουργού,
ξεκίνησα να διαβάζω την συλλογή διηγημάτων του, που εκδόθηκε πρόσφατα στην χώρα
μας, με τίτλο “Η ΑΝΤΙΠΕΡΑ ΟΧΘΗ” (“La otra orilla”), (σελ.136) στην φροντισμένη
έκδοση της Bibliotheque,
σε μετάφραση Σπ. Μαυρίδη, από την πρώτη ιστορία ένιωσα αυτό το συναίσθημα της
ευφορίας που μόνο η λογοτεχνία μπορεί να σου δώσει.
13
ιστορίες, οι οποίες γράφτηκαν την περίοδο 1937-1945, απαρτίζουν την συλλογή,
που χωρίζεται σε τρεις ενότητες. Η πρώτη ενότητα που ονομάζεται “Λογοκλοπές και
μεταφράσεις” έχει 5 διηγήματα, η δεύτερη ενότητα που ονομάζεται “Ιστορίες του
Γκαμπριέλ Μεδράνο”, έχει 4 διηγήματα, και, η τρίτη ενότητα, με τίτλο
“Προλεγόμενα στην Αστρονομία”, έχει 4 διηγήματα. Οι ιστορίες γράφτηκαν λοιπόν
κατά τη νεανική περίοδο του συγγραφέα και περιέχουν πολλά από τα χαρακτηριστικά
του ύφους που ανέπτυξε αργότερα.
Οι ιστορίες
που περιέχονται στο βιβλίο ανήκουν στο είδος του “φανταστικού”, με το παράδοξο
και το παράξενο να κυριαρχεί σε αυτές. Είναι βαθιά επηρεασμένες από το ύφος του
Edgar
Allan
Poe, με το
υποσυνείδητο και το μεταφυσικό να εισβάλλει στην ροή τους, ενώ το στοιχείο του
ονείρου είναι διαρκώς παρόν. Οι ήρωες των διηγημάτων του Κορτάσαρ περνάνε σε
μια “αντίπερα όχθη” της πραγματικότητας, σε μια άλλη διάσταση.
“Όμως εκεί
κοιτόμουν εγώ, νεκρός, περίμενοντάς με. Το επίπλαστο χαμόγελο με υποδέχτηκε
χλευαστικά. Και η τούφα των μαλλιών μου ξαναέπεφτε στο μέτωπο ενώ τα χείλη μου
είχαν απολέσει πια το παλιό τους χρώμα, σταχτιά και σκληρά διέγραφαν το
οριστικό τους τόξο.
Η απεχθής
αυτή παρουσία μου προκάλεσε αποστροφή. Φωτισμένο με ψυχρές ανταύγειες από τη
λάμπα το πτώμα αναδεικνυόταν μπροστά μου σε πυκνές κι αναντίρρητες διαστάσεις.
Ένιωσα στα χέρια μου την επιθυμία να ριχτώ στο κρεβάτι και να ξεσκίσω
οργισμένος με τα νύχια εκείνο το πρόσωπο. Του γύρισα την πλάτη καθώς βυθιζόμουν
σε μια παραζάλη θρήνου και βγήκα τρέχοντας στον έρημο και βαμμένο απ' το φεγγάρι
δρόμο.
Και τότε
περπάτησα. Όντως, τότε περπάτησα αμέτρητα οικοδομικά τετράγωνα στις γειτονιές
του χωριού μου, περιδιαβαίνοντας οικεία μονοπάτια. Και μόλις διαισθάνθηκα ότι
βρισκόμουν πια μακριά από το νεκρό μου σώμα, εγκαταστάθηκε μέσα μου ξανά η κίβδηλη
ηρεμία της υποταγής στη μοίρα, επέβαλε στη συνείδησή μου την ανώφελη
νηφαλιότητα που επιζητούσα για να συλλογιστώ. Έτσι περπάτησα ατελείωτα,
θεμελιώνοντας υπό την παγωμένη σελήνη της προχωρημένης νύχτας τη θεωρία του
θανάτου μου.”
Οι
χαρακτήρες (των ολιγοσέλιδων ως επί το πλείστον) διηγημάτων, οδηγούνται σε
παράλογες καταστάσεις στις οποίες δίδεται στο τέλος μια λογικοφανής επεξήγηση.
Ο βρικόλακας Ντούγκου Βαν που άφησε έγκυο μια νεαρή γυναίκα περιμένει τη
γέννηση του γιού του με αγωνία (“Ο γιός του Βρικόλακα”), ενώ τα χέρια του ενός
ανθρώπου, μεγαλώνουν μετά από έναν καυγά· γίνονται δε τόσο τεράστια που δεν
μπορεί πια να τα ελέγξει και αποτελούν στοιχείο απέχθειας από τους γύρω του,
ψάχνει λοιπόν γιατρό να του τα ακρωτηριάσει (“Τα χέρια που μεγαλώνουν”) και μια
γυναίκα περιμένει τηλεφώνημα από τον πατέρα του παιδιού της που τους
εγκατέλειψε και έχει μπλέξει, όταν όμως το τηλεφώνημα έρχεται είναι τόσο
παράξενο (“Ντέλια, χτυπάει το τηλέφωνο”), ο δε μελλοθάνατος κατάδικος περιμένει
την εκτέλεσή του και ονειρεύεται μια άλλη ζωή, ένα άλλο φινάλε ή μήπως
συμβαίνει το αντίθετο; (“Η βαθιά σιέστα του Ρέμι”), ενώ ένας καλά
προμελετημένος φόνος οδηγεί σε ένα ψυχαναγκαστικό παιχνίδι μεταξύ ενός άνδρα
και μιας γυναίκας (“Παζλ”).
Η συλλογή
"απογειώνεται" στην δεύτερη περισσότερο Μπορχεσική ενότητα
("Ιστορίες του Γκαμπριέλ Μεδράνο"). Ένας άνδρας ξυπνάει και ξέρει πως
είναι νεκρός ή μήπως όχι; Η γιαγιά του τον διαβεβαιώνει για το αντίθετο κι
εκείνος ετοιμάζεται για την καθημερινή του βόλτα στο μάλλον καλύτερο διήγημα
της συλλογής (“Επιστροφή της νύχτας”) και μια μονήρης γυναίκα με υπερφυσικές
ικανότητες βλέπει τη ζωή της να φεύγει (“Μάγισσα”) και μια ημέρα στη μονότονη
ζωή ενός δημοσίου υπαλλήλου εκτυλίσσεται κάπως διαφορετικά (“Μετατόπιση”) και
ένα περίεργο μεταφυσικό γεγονός αναστατώνει τη συνήθη ροή της ημέρας ενός
καθηγητή σε ένα εκπληκτικό διήγημα (“Απόμακρος καθρέπτης”).
Οι τέσσερις
ιστορίες που απαρτίζουν την ενότητα “Προλεγόμενα στην αστρονομία”, είναι
εμφανώς κατώτερες από αυτές των δύο προηγούμενων, αλλά η μία (η οποία κλείνει
και το βιβλίο), με τίτλο “Η εποχή του χεριού” (πάλι ένα χέρι πρωταγωνιστεί) είναι
έξοχη. Στο διήγημα αυτό, ένας άνδρας φιλοξενεί ένα χέρι που κινείται αυτόνομα
μέσα στο σπίτι. Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια θαυμάσια σχέση και γίνονται καλοί
φίλοι ώσπου δεύτερες σκέψεις μπαίνουν στο μυαλό του άνδρα.
Οι
αλλόκοτες νεανικές ιστορίες του μεγάλου Αργεντίνου, προδιαθέτουν για την
συγγραφική του συνέχεια και σ' αυτές υπάρχουν τα ψήγματα της σπουδαίας πορείας
του συγγραφέα που μπορεί να έγινε περισσότερο γνωστός για το εμβληματικό
“Κουτσό" ("Rayuela”) του αλλά ήταν περισσότερο διηγηματογράφος και μάστορας της μικρής
φόρμας παρά μυθιστοριογράφος.
Στην
συλλογή “Αντίπερα όχθη” βλέπουμε τις εμφανείς επιρροές της αγγλοσαξονικής
λογοτεχνίας και του κινήματος του σουρεαλισμού όπως και την αγάπη για το
παράδοξο που είναι εμφανής σε όλη την πορεία του συγγραφικού του βίου. Διακρίνουμε
την ειρωνεία και το χιούμορ που είναι ευδιάκριτα στοιχεία του έργου του, καθώς
και την μουσικότητα και τον ρυθμό στις ιστορίες που αφηγείται. Η συλλογή αυτή
παρότι η γραφή του βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, δεν απευθύνεται μόνο στους
θαυμαστές του υπόλοιπου έργου του, αλλά και στους νεότερους αναγνώστες που δεν
έχουν εξοικειωθεί με τις μεταγενέστερες αριστουργηματικές συλλογές διηγημάτων
του ("Κρονόπιο και Φάμα", "Ολες οι φωτιές η φωτιά",
"Οκτάεδρο", "Αξολότλ") ως μια ιδανική εισαγωγή σε αυτό.
τεράστιος ο κορτάσαρ. το διήγημα ''καλοκαίρι'' από τη συλλογή ''οκτάεδρο'' είναι από τα καλύτερα κείμενα που έχω διαβάσει.