Τετάρτη, Νοεμβρίου 28, 2018
posted by Librofilo at Τετάρτη, Νοεμβρίου 28, 2018 | Permalink
"Το τραγούδι του χιλμπίλη"

Μια τρομερά ενδιαφέρουσα αυτοβιογραφική μαρτυρία (λογοτεχνικό είδος που οι Αγγλοσάξωνες αποκαλούν "memoir") είναι το πολύ ιδιαίτερο βιβλίο του πρωτοεμφανιζόμενου J.D.Vance (Middletown Ohio, 1984) με τίτλο "ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΟΥ ΧΙΛΜΠΙΛΗ" ("Hillbilly Elegy: A Memoir of a Family and Culture in Crisis"), που πρωτοκυκλοφόρησε στις Η.Π.Α. το 2016, με μεγάλη επιτυχία και (ευτυχώς) εκδόθηκε στην Ελλάδα την φετεινή χρονιά από τις εκδόσεις "Δώμα" (μετάφρ. Αριστ. Μαλλιαρός, σελ. 360). Το βιβλίο μπορεί σε πρώτο επίπεδο να είναι μια καταγραφή της προσωπικής και οικογενειακής ιστορίας του συγγραφέα, αλλά ουσιαστικά αποτελεί ένα πορτρέτο της βαθιάς Αμερικής, της Αμερικάνικης κοινωνίας που δεν είναι ορατή στην Ευρώπη παρά μόνο μέσα από ταινίες και βιβλία, δηλαδή της μεγάλης μάζας των ψηφοφόρων του Ντ.Τραμπ.


«Θέλω οι άνθρωποι να καταλάβουν τι σημαίνει να παρατάς τον εαυτό σου και πως γίνεται να οδηγηθείς σε κάτι τέτοιο. Θέλω οι άνθρωποι να καταλάβουν τι συμβαίνει στη ζωή των φτωχών, και τις ψυχολογικές επιπτώσεις που έχει η πνευματική και υλική ανέχεια πάνω στα παιδιά μας. Θέλω οι άνθρωποι να καταλάβουν πως νιώσαμε η οικογένειά μου κι εγώ το Αμερικάνικο Όνειρο. Θέλω οι άνθρωποι να καταλάβουν πως βιώνεται η κοινωνική ανέλιξη. Και θέλω οι άνθρωποι να καταλάβουν κάτι που εγώ το έμαθα πολύ πρόσφατα: ότι για όσους από εμάς είχαμε την τύχη να ζήσουμε το Αμερικάνικο Όνειρο, οι δαίμονες της ζωής που αφήσαμε πίσω μας συνεχίζουν να μας κυνηγάνε.»

Η Αμερική της φτώχειας και της παρακμής, όπου οι μεσοδυτικές πολιτείες, εκεί στα Απαλάχια όρη, υποφέρουν εδώ και χρόνια από την φυγή ή την χρεωκοπία των μεγάλων βιομηχανικών μονάδων. Οι κάτοικοι των περιοχών αυτών, αλλά και γενικότερα σχεδόν ολόκληρης της ενδότερης Αμερικής από τις πολιτείες του Νότου έως τα σύνορα της Νέας Υόρκης, αποκαλούνται "χιλμπίληδες" ("hillbillies") ή "rednecks", μια ευρεία μετάφραση αυτών των δύο ορισμών, θα ήταν «μπουρτζόβλαχοι». Είναι οι απόγονοι αγγλοσάξωνων μεταναστών, βαθιά συντηρητικοί και φωνακλάδες, ρατσιστές και βίαιοι, τύποι χαρακτηριστικοί που βλέπουμε συχνά πυκνά σε κινηματογραφικές ταινίες, που λίγο όμως αναπαρίστανται λογοτεχνικά (η Φλάνερυ Ο'Κόνορ, η Άννι Πριού - μεταξύ αρκετών άλλων - είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα συγγραφέων που ασχολούνται με χιλμπίληδες). Είναι η λευκή εργατική τάξη, το αποκαλούμενο white trash, τα «λευκά σκουπίδια», άνθρωποι που η ζωή τους θέτει στο περιθώριο βυθίζοντάς τους στην φτώχεια και την ανεργία.

Ο Τζέιντι Βανς εξιστορεί την ζωή του χωρίς ωραιοποιήσεις και λυρικές στιγμές. Περιγράφει πως είναι να μεγαλώνεις σε μια περιοχή που παρακμάζει, χτυπημένη από την οικονομική κρίση, πως είναι να σε κυνηγάει να σε σκοτώσει η χαπακωμένη μάνα σου όταν είσαι 11 χρονών και να σε γλυτώνει η γειτόνισσα (στην συγκλονιστικότερη σκηνή του βιβλίου), πως είναι να βλέπεις τους άντρες να εναλλάσσονται στην οικογενειακή ζωή, καλούμενοι να υποδυθούν τον πατέρα, πως είναι να ζεις σε μια κοινότητα όπου το να πας στο πανεπιστήμιο είναι κατόρθωμα.

Γεννημένος χιλμπίλης, σε μια οικογένεια που διαλύθηκε σχεδόν αμέσως, ο Βανς ζούσε με την μητέρα του και την (μεγαλύτερη) ετεροθαλή αδερφή του (στην οποία χρωστάει πολλά για την πορεία του στην συνέχεια), στο Μιντλτάουν του Οχάιο, μια κάποτε ανθούσα οικονομικά μικρή πόλη που τώρα έχει παρακμάσει τελείως. Η παιδική του ηλικία ήταν γεμάτη προβλήματα καθώς ο πατέρας του είχε εξαφανιστεί και η μάνα του άνθρωπος βίαιος και τελείως ανεύθυνος (υπάρχει μια σκηνή στο βιβλίο όπου έχει βάλει πέπσι στο μπιμπερό του μωρού Τζέιντι!) δεν μπορεί να σταυρώσει κανονική σχέση για μεγάλο χρονικό διάστημα επηρεάζοντας τις ζωές των παιδιών της, που βιώνουν καταστάσεις ροκ μέσα στο σπίτι. Τον Τζέιντι θα τον σώσει η παρέμβαση της γιαγιάς του, της Μέμω όπως την αποκαλεί, η οποία θα τον πάρει σπίτι της, στο Τζάκσον του Κεντάκι, για μεγάλα χρονικά διαστήματα στην αρχή, μόνιμα από την εφηβεία του.

«Τα προβλήματα μπορεί να αρχίζουν στο Τζάκσον. Δεν είναι όμως ξεκάθαρο που ακριβώς τελειώνουν. Εκείνο που συνειδητοποίησα πριν από πολλά χρόνια, παρατηρώντας τη νεκρική πομπή στο πλευρό της Μέμω, είναι πως είμαι ένας χιλμπίλης, άνθρωπος των λόφων. Το ίδιο είναι μεγάλο μέρος της λευκής εργατικής τάξης της Αμερικής. Κι εμείς οι άνθρωποι των λόφων δεν τα πάμε και πολύ καλά.»

Η Μέμω είναι η μεγάλη πρωταγωνίστρια του βιβλίου, καθώς εκείνη θα είναι ο άνθρωπος που θα καθορίσει την πορεία του νεαρού Τζέιντι. Γυναίκα αμόρφωτη και πολύ δυναμική, βίαιη και αθυρόστομη, με την Βίβλο στο ένα χέρι, που είχε παντρευτεί πολύ μικρή και με πολλά προβλήματα στον γάμο της με τον παππού του Βανς (τον «Πάπω» όπως τον αποκαλεί), στάθηκε βράχος στην ανατροφή του εγγονού της, προστατεύοντάς τον από την τοξική επιρροή της μητέρας του, εμποδίζοντάς τον να ακολουθήσει την πορεία των περισσότερων συνομηλίκων του στην περιοχή.
Ο Τζέιντι Βανς θα τελειώσει το σχολείο με το όνειρο να σπουδάσει στη Νομική σχολή του πανεπιστήμιου του Οχάιο, θα δει ότι τα δίδακτρα είναι υψηλά και έτσι θα καταταγεί στους πεζοναύτες (άλλη μια καθοριστική απόφαση που του άλλαξε τη ζωή), για τέσσερα χρόνια (που είναι το μίνιμουμ), έτσι ώστε να εκμεταλλευτεί ένα νόμο που υπάρχει για δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση σε όσους ολοκληρώνουν την στρατιωτική τους θητεία. Θα πάει στο Ιράκ, θα επιβιώσει, θα ωριμάσει και έτσι θα καταφέρει να σπουδάσει, δουλεύοντας σε δύο, τρεις δουλειές ταυτόχρονα, όχι μόνο στο πανεπιστήμιο του Οχάιο αλλά θα συνεχίσει στη Νομική σχολή του περίφημου Γιέιλ (χάρη στους βαθμούς του αλλά και σε ένα πρόγραμμα βοήθειας του πανεπιστημίου για τους φτωχούς φοιτητές!), μια πορεία που σου ανοίγει διάπλατα τον δρόμο για τις μεγάλες νομικές εταιρίες της χώρας.

Ο Βανς αποτελεί την κατεξοχήν ενσάρκωση του Αμερικάνικου ονείρου. Είναι ο πρωταγωνιστής μιας ιστορίας από αυτές που μας φαίνονται ψεύτικες και κατασκευασμένες. Κι όμως αυτή είναι μια αληθινή ιστορία. Ο συγγραφέας δεν ωραιοποιεί, παραθέτει τα γεγονότα όπως είναι, δεν ηθικολογεί, ούτε έχει στοιχεία διδακτισμού σε όσα γράφει. Αναλύει τα οικονομικά δεδομένα των μεσοδυτικών πολιτειών, παραθέτει τα στοιχεία που οδήγησαν στην παρακμή, εξηγεί τη νοοτροπία των ανθρώπων που ζουν εκεί. Ο ίδιος υιοθετεί το πρώτο πληθυντικό μιλώντας για τους χιλμπίληδες, δεν λέει εγώ, λέει εμείς, η ιστορία του από προσωπική μετατρέπεται σε γενικότερη, αφορώντας όχι μόνο τον ίδιο αλλά τα εκατομμύρια των ανθρώπων που ζουν σ’ αυτές τις περιοχές.

Το βιβλίο έχει λογοτεχνικές αρετές (ας μη ξεχνάμε ότι είναι non-fiction), και εξαιρετική δομή, υπέροχες εικόνες από τα παιδικά και εφηβικά χρόνια του ήρωα που θυμίζουν Κάρολο Ντίκενς, αρκετό χιούμορ σε καίριες στιγμές, ενώ η ιστορία του Βανς είναι πολύ ενδιαφέρουσα. Θα ξενίσει αρκετούς, η πολιτική στάση του συγγραφέα, η οποία δηλώνεται από την αρχή. Είναι ένας βαθιά θρησκευόμενος Ρεπουμπλικανός, ένας νεοφιλελεύθερος συντηρητικός άνθρωπος, που κατηγορεί την πολιτική των κρατικών επιδομάτων (μάλιστα την πολιτική αυτή, την θεωρεί ουσιαστικά υπεύθυνη για το τέλμα που έχουν πέσει οι κάτοικοι των μεσοδυτικών πολιτειών) αλλά και τους συντηρητικούς πολιτικούς ότι απομακρύνονται από τις αγωνίες του λαού.

«Ανήκω σ’ εκείνους τους πατριώτες που οι άνθρωποι απ’ τις βορειοανατολικές πολιτείες τους κοροϊδεύουν. Βουρκώνω όταν ακούω το γλυκερό τραγούδι του Λι Γκρίνγουντ «Proud to be American» («Περήφανος που είμαι Αμερικάνος»). Όταν ήμουν 16 χρονών, ορκίστηκα πως όποτε θα συναντούσα απόμαχο, θα πήγαινα να του σφίξω το χέρι, ακόμα κι αν αυτό προκαλούσε αμηχανία. Μέχρι σήμερα, αρνούμαι να δω το «Σώζοντας το στρατιώτη Ράιαν» με οποιονδήποτε άλλο πέρα απ’ τους κοντινούς μου φίλους, γιατί δεν μπορώ να μη βάλω τα κλάματα στην τελευταία σκηνή.
Η Μέμω κι ο Πάπω με δίδαξαν ότι ζούμε στην καλύτερη και σπουδαιότερη χώρα της Γης. Το γεγονός αυτό έδινε νόημα στην παιδική μου ηλικία. Όταν τα πράγματα ζορίζανε – όταν ένιωθα τις εντάσεις και τα δράματα των παιδικών μου χρόνων να με πνίγουν – ήξερα ότι θα ερχόντουσαν καλύτερες μέρες, γιατί ζούσα σε μια χώρα που μου προσέφερε επιλογές που άλλοι άνθρωποι σε άλλες χώρες στερούνταν. Όταν σήμερα αναλογίζομαι τη ζωή μου και πόσο αληθινά πιστευτή είναι – μια υπέροχη, γλυκιά, λαμπρή σύντροφος ζωής▪ η οικονομική ασφάλεια που ονειρευόμουν από παιδί▪ σπουδαίοι φίλοι και σπαρταριστές νέες εμπειρίες – νιώθω συγκίνηση κι ευγνωμοσύνη γι’ αυτές τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ξέρω πως ακούγεται γλυκανάλατο, αλλά έτσι νιώθω.»

Οι άνθρωποι που ζούμε στην Ευρώπη και παρακολουθούμε από μακριά τα πολιτικά θέματα των Η.Π.Α. έχουμε συνήθως μια στρεβλή εικόνα για το τι ακριβώς γίνεται εκεί. Αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότεροι δεν έβλεπαν την δυναμική των λαϊκίζοντων συντηρητικών που κατά καιρούς παίρνουν την εξουσία (Ρήγκαν, Τραμπ). Ο Βανς το γράφει όσο πιο καθαρά γίνεται, ο Ομπάμα δεν τους είναι αντιπαθής γιατί είναι μαύρος, τούς είναι τελείως ξένος, κάτι πολύ μακριά από αυτούς, πολιτιστικά και κοινωνικά, υποθέτω το ίδιο και η Χίλαρι Κλίντον και άλλοι μεγαλοαστοί πολιτικοί. Μαζί με τα υπόλοιπα πολύ ενδιαφέροντα (συμφωνείς ή διαφωνείς) πράγματα που γράφει ο συγγραφέας στο βιβλίο, μας φέρνουν πιο κοντά το ευρύτερο πλαίσιο που συνετέλεσε στην εκλογή του Ντ.Τραμπ και στην δεδομένη δημοφιλία του. Κρατήστε κάπου αυτό το βιβλίο, θα σας χρησιμεύσει στο μέλλον, γιατί το όνομα του Βανς θα το ξανακούσετε, καθώς το πολιτικό του μέλλον είναι σίγουρο, και μπορεί να φτάσει πολύ πολύ ψηλά…

Βαθμολογία: 80 / 100



 



1 Comments:


At 16/7/24 08:10, Blogger ΧΡΥΣΑ ΦΡΑΓΚΙΑΔΑΚΗ

Πόσο δίκιο είχατε στην πρόβλεψή σας! (15 Ιουλίου 2024, ημέρα που ο Τραμπ όρισε επισήμως ως υποψήφιο αντιπρόεδρό του τον ζ. Ντ. Βανς). :)

 

Δημοσίευση σχολίου

~ back home