Τρίτη, Απριλίου 16, 2019
posted by Librofilo at Τρίτη, Απριλίου 16, 2019 | Permalink
"Ξαφνικός θάνατος"
Ένα
βιβλίο έκπληξη, μαγευτικό και σαγηνευτικό, πολυεπίπεδο και πολυδιάστατο είναι
το ιδιόμορφο μυθιστόρημα "ΞΑΦΝΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ" ("Muerte subita"), του
Μεξικανού συγγραφέα Alvaro Enrigue (Γουαδαλαχάρα, 1969) - (εκδ. Αλεξάνδρεια,
μετάφρ. Κων/νος Παλαιολόγος, σελ.306). Ένα μυθιστόρημα γραμμένο με πολύ στυλ και
χιούμορ, που έχει ως αφορμή έναν φανταστικό αγώνα τένις στο τέλος του 16ου
αιώνα, για να μιλήσει για τον ρόλο της ιστορίας, για τις συμπτώσεις και τα
γυρίσματα της τύχης, την θρησκεία και την εξουσία, την πολιτική και τον έρωτα.
Ένας
αγώνας τένις διεξάγεται στη Ρώμη μεταξύ του σπουδαίου Λομβαρδού ζωγράφου
Μικελάντζελο Μερίζι, περισσότερο γνωστού ως Καραβάτζο και του Ισπανού ποιητή
Φρανσίσκο ντε Κεβέδο. Βρισκόμαστε στο 1599, και οι δύο άντρες μετά από ένα
άγριο μεθύσι και έναν τσακωμό με πολλές προσβολές, θα λύσουν τις διαφορές τους
μέσα από το τένις, το οποίο βέβαια ως παιχνίδι είχε αρκετές διαφορές με το
σήμερα. Ο αγώνας τους θα είναι σαν μονομαχία σε τρία σετ, και οι μάρτυρες από
κάθε πλευρά, είναι για τον Κεβέδο, ο κολλητός του φίλος και προστάτης του,
Πέδρο Τέγεθ Χιρόν, δούκας της Οσασούνα και μαρκήσιος του Πενιαφέλ και από την
πλευρά του Καραβάτζο, ένας μαθηματικός (και εραστής του ζωγράφου), που το
όνομά του θα μείνει στην ιστορία αλλά που ο αναγνώστης θα το μάθει προς το
τέλος του βιβλίου.
"Από
μέσα χνουδωτή και απ' έξω ξυρισμένη,
πάντα
έχω στον κόρφο μου την πλεξούδα μου κρυμμένη,
περνάω
από χέρι σε χέρι, απ' όλους χτυπημένη,
κι
όταν πάνε για φαΐ, εγώ είμαι πάντα αποκλεισμένη.
Το
μπαλάκι του τένις αναπαρίσταται, στο "Βιβλίο του Απολλώνιου" (13ος
αιώνας) κατά τρόπο που παραπέμπει στο πανάρχαιο επάγγελμα της Ταρσιανής (της
κόρης του που είχε πουληθεί ως σκλάβα σε κάποιον οίκο ανοχής και προσμένει
κάποιον να τη σώσει, με τον τρόπο της Σεχραζάτ: βάζει συνεχώς έμμετρα αινίγματα
που καθυστερούν την παράδοσή της στους πελάτες). Το μπαλάκι είναι σαν μια
γυναίκα που έχει κάνει αποτρίχωση - "απ' έξω ξυρισμένη" - που τρώει
ξύλο - "απ' όλους χτυπημένη" -, και την οποία κανείς πλέον την καλεί
σπίτι του - "όταν πάνε για φαΐ, εγώ είμαι πάντα αποκλεισμένη" - γιατί
από τη στιγμή που "περνάει από χέρι σε χέρι" χρησιμεύει πλέον
για ένα και μόνο πράγμα: να πηγαίνει
πέρα-δώθε στις πλατείες και να φέρνει κέρδη στους άλλους."
Ο
αγώνας σκληρός, βίαιος και συναρπαστικός, περιγράφεται από τον συγγραφέα σε
μικρά κεφάλαια και ανάμεσά τους παρεμβάλλονται ως θραύσματα, σκηνές από την
παγκόσμια ιστορία. Ο Κορτές και η κατάκτηση του Μεξικού, η ερωμένη του, η
Μαλίντσε και οι δολοπλοκίες, τι έγινε στην Ισπανία μετά τον θάνατο του
κονκισταδόρ που ήταν ήρωας και εγκληματίας, πρωτοπόρος και φονιάς, οι
περιπέτειες της περιουσίας του και η κληρονομιά του. Οι Πάπες Πίος Γ και Δ, και οι μηχανορραφίες του Βατικανού, ο
Ερρίκος ο Η και ο Τόμας Κρόμγουελ, οι συγκρούσεις βασιλέων και Παπικής εξουσίας
στην Ευρώπη σε αντίθεση με την καλοσύνη και την ευγένεια του ουτοπιστή
ιερωμένου Βάσκο ντε Κιρόγα και η προσπάθεια δημιουργίας μιας ιδανικής πολιτείας
στο Μεξικό.
Η
αφήγηση κάνει υπέροχα χρονικά άλματα ανακατεύοντας στο λογοτεχνικό μπλέντερ, τα
μαλλιά της αποκεφαλισμένης Άννας Μπόλεϊν που γεμίζουν τέσσερα πολύτιμα μπαλάκια
του τένις, τα οποία θα ταξιδέψουν όλη την Ευρώπη και τα οποία συνδέονται με τα
μαλλιά του Αζτέκου βασιλιά Κουαουτέμοκ με τα οποία η Μαλίντσε έφτιαξε ένα
πολύτιμο φυλαχτό για τον αγαπημένο της Κορτές αλλά και με τα πολύχρωμα φτερά
που ο ινδιάνος Μεξικανός καλλιτέχνης Ντιέγο Ουανίτσιν χρησιμοποίησε για να
φτιάξει μια μοναδική Παπική μίτρα.
"Όλα
αυτά όμως τα γνωρίζουμε εμείς που ζούμε σε έναν κόσμο στον οποίο το παρελθόν
και το παρόν είναι ταυτόχρονα, επειδή η Ιστορία γράφεται με τρόπο ώστε να
πιστεύουμε πως το γεγονός Α οδηγεί στο Β και, ως εκ τούτου, υπάρχει μια λογική
στην εξέλιξή της. Ένας κόσμος χωρίς θεούς
είναι ένας κόσμος εντός της Ιστορίας, και εντός των ιστοριών σαν και
αυτή που αφηγούμαι": τόσο η Ιστορία όσο και οι ιστορίες προσφέρουν την
παρηγοριά της τάξης. Εκείνη την εποχή, ο κόσμος, ο κόσμος που είχε εφεύρει ο
Κιρόγα, ήταν ένας κόσμος γεμάτος παραισθήσεις και χωρίς συγκεκριμένη
κατεύθυνση, που μεγάλωνε στη χούφτα ενός επίσημου Θεού και σε εκείνες άλλων
παράνομων θεοτήτων, που όλοι ανταγωνίζονταν μεταξύ τους για το νόημα των
πραγμάτων· η φυσική λεκάνη της λίμνης Πάτσκουαρο ήταν μια σταγόνα θεϊκού σάλιου
μέσα στην οποία, σαν σε όνειρο, αποκαλύπτονται όλα τα μυστικά."
Το
τένις είναι το παιχνίδι που αντιπροσωπεύει τον «ξαφνικό θάνατο» ως έννοια, όλα
περιστρέφονται γύρω από το που θα πάει το μπαλάκι – μας το έδειξε τόσο υπέροχα
και ο Γούντι Άλλεν στο “Match Point” πριν μερικά χρόνια. Ο Ενρίκε τονίζει και υπογραμμίζει
την σχετικότητα της Ιστορίας, τα τυχαία γεγονότα που καθορίζουν τη μοίρα των
ανθρώπων μέσα από ένα πανόραμα εικόνων που περιγράφονται όχι ξερά και με
ακαδημαϊκό τρόπο, αλλά με χιούμορ και φιλοπαίγμονα διάθεση, με έξοχο
αφηγηματικό στυλ και πρωτοτυπία.
Η
Ιστορική λεπτομέρεια δεν απασχολεί τον ευφυέστατο Ενρίκε στο μυθιστόρημά του,
εξάλλου οι ανακρίβειες και αυθαιρεσίες στα γεγονότα που αφηγείται είναι πολλές,
τον ενδιαφέρει η κίνηση, ο ρυθμός της Ιστορίας, οι αντιθέσεις και οι
συγκρούσεις. Ο αγώνας τένις δεν διεξάγεται μεταξύ δύο μεθυσμένων διάσημων, αλλά
μεταξύ μιας Ιταλίας που βρίσκεται στην Αναγέννηση των Τεχνών και μιας
οπισθοδρομικής Καθολικής Ισπανίας, ο Κορτές δεν είναι μόνο ένας σφαγέας αλλά
και ένας πρωτοπόρος που αλλάζει την ροή του κόσμου, η κατάκτηση του Μεξικού δεν
είναι μόνο μια ιστορία σφαγών και καταστροφής ενός αρχαίου πολιτισμού αλλά
περιέχει και πολλές ανθρώπινες στιγμές που παραμερίζονται για χάρη των μεγάλων
γεγονότων.
"Δεν
ξέρω...Όλον αυτό τον καιρό που γράφω, δεν ξέρω τι θέλει να πει αυτό το βιβλίο.
Τι αφηγείται; Δεν μιλάει απλώς για έναν αγώνα τένις. Ούτε είναι ένα βιβλίο περί
της αργής και μυστηριώδους ενσωμάτωσης της αμερικανικής ηπείρου σ' αυτό που
αποκαλούμε, με σκανδαλώδη έλλειψη προσανατολισμού, "Δυτικό κόσμο" -
για τους κατοίκους της αμερικανικής ηπείρου, η Ευρώπη είναι η Ανατολή. Ίσως
είναι ένα βιβλίο περί του πως γράφεται αυτό το βιβλίο· ίσως όλα τα βιβλία να
κάνουν ακριβώς αυτό το πράγμα. Ένα βιβλίο με συνεχή πέρα δώθε, όπως το μπαλάκι
σε ένα παιχνίδι τένις.
Δεν
είναι ένα βιβλίο για τον Καραβάτζο ή τον Κεβέδο, αν και είναι ένα βιβλίο με τον
Καραβάτζο και τον Κεβέδο. Αυτούς τους δύο, αλλά και τον Κορτές και τον
Κουαουτέμοκ, τον Γαλιλαίο και τον Πάπα τον Πίο Έ. Γιγάντιες προσωπικότητες που
συγκρούονται, γαμάνε, μεθάνε, στοιχηματίζουν στο απόλυτο κενό. Τα μυθιστορήματα
συντρίβουν τα μνημεία ακριβώς γιατί όλα, ακόμα και τα πιο σεμνά, είναι κατά
κάποιο τρόπο πορνογραφικά."
Μυθιστόρημα
μεγάλης πνοής και λογοτεχνικής αξίας, αυτός ο υπέροχος “Ξαφνικός θάνατος”. Με
ολοζώντανη αφήγηση και θαυμάσιο ρυθμό, ο Ενρίκε ανακατεύει με στυλ, το
προσωπικό με το γενικό, το παραδοσιακό με το μοντέρνο, χωρίς να προσπαθεί να
εντυπωσιάσει τον αναγνώστη, απλά και μεθοδικά, αφήνοντας στον αναγνώστη χώρο
για σκέψη, αποφεύγοντας να τον πνίξει με ιδέες και γεγονότα. Δεν είναι ένα παραδοσιακό
ιστορικό μυθιστόρημα, αλλά ένα βιβλίο πρωτοποριακό και πολύ σύγχρονο που μας συστήνει
έναν συγγραφέα αναμφίβολα μεγάλης αξίας.
Βαθμολογία
85 / 100
Ευχαριστώ πολύ για την κριτική σας!
Μια διόρθωση, επιτρέψτε μου: Ο συγγραφέας λέγεται Enrigue (Ενρίγκε).
Με τιμή,
Κ.Π.