Παρασκευή, Μαρτίου 08, 2019
posted by Librofilo at Παρασκευή, Μαρτίου 08, 2019 | Permalink
Ένα ταξίδι στα βιβλιοπωλεία του κόσμου ("Βιβλιοπωλεία" του Jorge Carrion)
«Περί των βιβλίων ως αντικειμένων, ως πραγμάτων, περί των βιβλιοπωλείων ως αρχαιολογικών χώρων ή παλιατζίδικων ή αρχείων που προβάλλουν αντίσταση στο να μας αποκαλύψουν τη γνώση που κατέχουν, που αρνούνται από τη φύση τους να καταλάβουν τον χώρο στην ιστορία του πολιτισμού που τους αναλογεί, περί της στάσης τους να πηγαίνουν, πολλές φορές, κόντρα σε χωρικούς διαχωρισμούς, να εναντιώνονται σε μια πολιτική διαχείριση του χώρου υπό όρους εθνικούς και κρατικούς, περί της σπουδαιότητας της κληρονομιάς, περί της διάβρωσης του παρελθόντος, περί της μνήμης και των βιβλίων, περί της άυλης κληρονομιάς και της αποτύπωσής της σε υλικά που τείνουν στην αποσύνθεση, περί του Βιβλιοπωλείου και της Βιβλιοθήκης ως διπρόσωπου Ιανού ή ως δίδυμων αδελφών ψυχών, περί της (πάντα αστυνομικής) λογοκρισίας, περί των χώρων που δεν έχουν πατρίδα, περί του βιβλιοπωλείου ως καφέ και ως σπιτικού πέρα και πάνω από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα, την Ανατολή και την Δύση, τον δυτικό και τον ανατολικό πολιτισμό, περί του βίου και του έργου των βιβλιοπωλών, με μόνιμη στέγη ή περιπλανώμενων, απομονωμένων ή μελών μιας κοινής παράδοσης, περί της έντασης που αναπτύσσεται ανάμεσα στο χειροτέχνημα και τη μαζική παραγωγή, περί της δύναμης που έχει η συνάντηση σε ένα βιβλιόφιλο περιβάλλον, και του ερωτισμού της (λανθάνον σεξ), περί της ανάγνωσης ως έμμονης ιδέας και ως παραφοράς αλλά και ως ασυνείδητης παρόρμησης ή επιχειρηματικού σχεδίου, με τα ανάλογα προβλήματα διαχείρισης και την εργασιακή εκμετάλλευση, περί των τόσων κέντρων και των αναρίθμητων περιφερειών, περί του κόσμου ως βιβλιοπωλείου και του βιβλιοπωλείου ως κόσμου, περί της ειρωνείας και της σοβαρότητας, περί της ιστορίας όλων των βιβλίων και περί συγκεκριμένων βιβλίων, με ονοματεπώνυμο στα εξώφυλλα, από χαρτί ή πίξελ, περί των βιβλιοπωλείων όλου του κόσμου και περί των δικών μου βιβλιοπωλείων, περί όλων αυτών θα μιλήσει αυτό το βιβλίο, που μέχρι πριν από λίγο βρισκόταν σε ένα βιβλιοπωλείο ή σε μια βιβλιοθήκη ή στο σπίτι κάποιου φίλου και το οποίο τώρα ανήκει έστω και προσωρινά, αναγνώστη, στη δική σου βιβλιοθήκη.»

Ένα βιβλίο για τα βιβλιοπωλεία του κόσμου, για την αγάπη των βιβλίων, για το βιβλίο ως ανάγκη, προτεραιότητα, πολύτιμο αγαθό, είναι το σαγηνευτικό «ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ, ο χάρτης του κόσμου από έναν αναγνώστη» («Librerias»), του Ισπανού καθηγητή δημιουργικής γραφής και δημοσιογράφου, Jorge Carrion (Ταραγόνα, 1976) - (εκδ. Ποταμός, (έξοχη) μετάφρ. Κων/νος Παλαιολόγος, σελ.418). Ένα βιβλίο που είναι ένα ταξίδι μύησης στον παγκόσμιο λογοτεχνικό χάρτη, ανά τους αιώνες και ανά τις ηπείρους. Ένα ταξίδι όχι μόνο για το εμπόριο και το αλισβερίσι γύρω από τα βιβλία αλλά και για την βιβλιοφιλία, το παρόν και το μέλλον των βιβλιοπωλείων όχι μόνο ως επιχειρήσεις αλλά και ως χώρων που προάγουν την ανάγνωση.


«Κάθε βιβλιοπωλείο συμπυκνώνει τον κόσμο.»

Χωρισμένο σε 15 ενότητες (την πολυσέλιδη εισαγωγή και 14 τμήματα), το βιβλίο του Καριόν, ξεκινώντας με τις (απαραίτητες) αναφορές στο εμβληματικό "Ο παλαιοβιβλιοπώλης Μέντελ" του Στ. Τσβάιχ, και μέσω αυτού στον μοναδικό "Φούνες ο μνήμων" του Μπόρχες και στην "Εγκυκλοπαίδεια των νεκρών" του Ντανίλο Κις, ταξιδεύει σε βιβλιοπωλεία που ειδικεύονται στην ταξιδιωτική λογοτεχνία, σε αλυσίδες καταστημάτων, και από την αρχαία στην σύγχρονη Ελλάδα, περνάει στην ιστορία της εμπορίας βιβλίων, στα παλαιότερα βιβλιοπωλεία της Ευρώπης και του κόσμου. Ένα τμήμα του βιβλίου αφιερώνεται στο τουριστικότερο βιβλιοπωλείο της Ευρώπης, το Shakespeare and Company και τις διαφορετικές ζωές του όπως και στο "αδελφάκι" του, το περίφημο "City lights" το βιβλιοπωλείο του Λώρενς Φερλινγκέτι στο Σαν Φρανσίσκο. Το ταξίδι του Καριόν συνεχίζεται στην κεντρική Ευρώπη με αναφορές στον Στάλιν, τον Χίτλερ, την λογοκρισία, την Ιερά Εξέταση για να περάσει στην Κούβα του Φ.Κάστρο και από εκεί στα βιβλιοπωλεία της Ανατολής, τους δρόμους που άνοιξε στους Ευρωπαίους βιβλιόφιλους ο Πωλ Μπόουλς, στα παζάρια για βιβλία και άλλα αντικείμενα στην Τουρκία και στην Κίνα.

«Τα βιβλία γράφονται, μόνο και μόνο προκειμένου να συνδεθούν οι άνθρωποι, ξεπερνώντας την πεπερασμένη ύπαρξή του, ώστε να αμυνθούμε απέναντι στους αμείλικτους αντιπάλους της ζωής μας: την παροδικότητα και τη λησμονιά»

Δύο τμήματα του βιβλίου αφιερώνονται στην Βόρεια και τη Νότια Αμερική, στις Η.Π.Α. από την ανατολική στη δυτική ακτή, σε βιβλιοπωλεία-ορόσημα, γνωστά και άγνωστα, μικρά και μεγάλα (μερικά πραγματικά τεράστια σαν καζίνα) και στην Λατινική Αμερική ακολουθώντας τα βήματα του Ρ.Μπολάνιο στη Χιλή και στο Μεξικό, του Κορτάσαρ και του Μπόρχες στην Αργεντινή, για να επανέλθει στο Παρίσι και στα μεγάλα βιβλιοπωλεία του, και να συνεχίσει με τις μεγάλες αλυσίδες, πως αναπτύχθηκαν αυτές και την κρίση που πέρασαν και το μέλλον τους, για να μεταφερθεί σε μακρινούς τόπους, στην Αυστραλία, στη Νότια Αφρική, στην Παταγονία. Βαδίζοντας προς το τέλος, ο Καριόν γράφει για τα βιβλιοπωλεία του 21ου αιώνα, τα βιβλιοπωλεία-καφέ, τα βιβλιοπωλεία-γκαλερί, τα βιβλιοπωλεία-πολυχώρους για να νοσταλγήσει τα "καθημερινά βιβλιοπωλεία", αυτά της γειτονιάς, όπως τα έζησε στα παιδικά του χρόνια στην Βαρκελώνη και να μιλήσει για τα βιβλιοπωλεία της πόλης που μεγάλωσε. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με το "εικονικό βιβλιοπωλείο" που έχει επικρατήσει παγκοσμίως και τις σκέψεις για το μέλλον του συγγραφέα.

«Το να συσσωρεύεις ερωτικές εμπειρίες είναι όπως το να συσσωρεύεις διαβάσματα: το ίχνος τους είναι εικονικό, μνήμη και τίποτε άλλο. Το να κλέβεις ή να αγοράζεις βιβλία ή να σ’ τα χαρίζουν σημαίνει ότι τα κατέχεις: για ένα συστηματικό αναγνώστη η διαμόρφωση της βιβλιοθήκης δύναται να διαβαστεί, αν όχι ως το αφήγημα ολόκληρης της ζωής του, τουλάχιστον ως μια παρομοίωση της διάπλασής του ως ατόμου στη διάρκεια των νεανικών του χρόνων, όταν η εν λόγω κατοχή είναι αποφασιστική.»


Τα «Βιβλιοπωλεία» μοιάζουν ως προς το ύφος με την έξοχη «Ιστορία της ανάγνωσης» του Alberto Manguel, ένα βιβλίο που μάλλον χρησίμευσε ως οδηγός στον Καριόν. Με συντροφιά υπέροχα επιγράμματα που συνοδεύουν κάθε κεφάλαιο του Ντιντερό, του Κορτάσαρ, του Πεσσόα, του Κανέτι, ο συγγραφέας περιγράφει βιβλιοπωλεία τόπους συνάντησης, βιβλιοπωλεία που είναι πλέον τουριστικές ατραξιόν, θρηνεί για το μεγαλύτερο βιβλιοπωλείο της Βαρκελώνης που μετατράπηκε σε ΜακΝτόναλντς, επισημαίνει την τάση που έγινε μόδα και ίσως ανάγκη, προς ένα πιο σύνθετο βιβλιοπωλείο που έχει και άλλες χρήσεις, εξετάζει το φαινόμενο Amazon και των δρόμων που άνοιξε αυτό.

«Όλα τα βιβλιοπωλεία είναι πυξίδες: αν τα μελετήσεις, σου προσφέρουν ερμηνείες του σύγχρονου κόσμου πολύ πιο καίριες από εκείνες που προσφέρουν άλλες αντιπροσωπευτικές εικόνες ή άλλοι χώροι.»

Τα «Βιβλιοπωλεία» δεν είναι ένας τουριστικός οδηγός για βιβλιόφιλους ταξιδιώτες, ούτε ένα προϊόν μάρκετινγκ αλλά ένα βιβλίο με φιλοσοφική διάθεση, ένα ανάγνωσμα που πίσω του έχει πολλή έρευνα και κυρίως, την παθιασμένη περιπλάνηση ενός ανθρώπου που λατρεύει το βιβλίο, με στιβαρές λογοτεχνικές γνώσεις. Είμαστε έτη φωτός μακριά από γλυκανάλατες σάλτσες για βιβλιοπωλεία που χάθηκαν, ή, για ρομαντικά «παραμυθένια» βιβλιοπωλεία που έχουν γοητευτικές κυρίες που ερωτεύονται ωραίους κυρίους. Ο Καριόν δεν γράφει μια «νεκρολογία», ούτε θρηνεί για την παρακμή των παραδοσιακών βιβλιοπωλείων, δεν είναι πεσιμιστής για το μέλλον τους, ούτε μπαίνει στα χωράφια των οικονομικών μοντέλων, του τρόπου διανομής, την σχέση εκδότη-βιβλιοπώλη. Τον συγγραφέα ενδιαφέρουν οι ιστορίες πίσω από τα εμβληματικά ή όχι βιβλιοπωλεία, τους ανθρώπους που πραγματοποίησαν τα όνειρά τους.

«Η λογοτεχνία είναι μαγεία και ανταλλαγή, και επί αιώνες μοιραζόταν με τα χαρτονομίσματα το γεγονός ότι τυπωνόταν σε χαρτί, γι’ αυτό έχει πέσει θύμα τόσων πυρκαγιών. Τα βιβλιοπωλεία είναι επιχειρήσεις σε διπλό επίπεδο, ταυτόχρονα και κατά τρόπο αδιαχώριστο: οικονομικό και συμβολικό, πώληση αντιτύπων και δημιουργία και καταβαράθρωση μύθων, επαναβεβαίωση της κυρίαρχης αισθητικής ή εφεύρεση μιας καινούργιας, καταθέσεις και χρέη. Τα βιβλιοπωλεία ανέκαθεν, υπήρξαν τόποι σύν(τ)αξης του λογοτεχνικού κανόνα και, συνεπώς, σημεία στρατηγικής σημασίας για τη γεωπολιτική του πολιτισμού. Το μέρος όπου η λογοτεχνία αποκτά φυσική υπόσταση και, ως εκ τούτου, γίνεται πιο διαχειρίσιμη.»

Το βιβλίο είναι ένα προσωπικό ταξίδι που γίνεται όμως γενικό και αφορά όλους τους αναγνώστες που αγαπάνε τα βιβλία και ενδιαφέρονται για την ιστορία τους, από μια πλευρά που συνήθως αποσιωπάται. Από την πλευρά του εμπορίου, για τους ανθρώπους που βρίσκονται στη μέση, μεταξύ του παραγωγού (συγγραφέας, επιμελητής, εκδότης) και του καταναλωτή (αναγνώστης), γι’ αυτούς που πρέπει να ισορροπήσουν σε δύο βάρκες – από τη μια να διατηρούν μια επιχείρηση βιώσιμη, από την άλλη να ενημερώνονται συνεχώς, να διαβάζουν και να συνεχίσουν να υπηρετούν το όραμά τους. Και όπως έγραφε ο Έκτορ Γιάνοβερ στο βιβλίο του «Memorias de un librero» : «Ένας βιβλιοπώλης είναι ένας άνθρωπος που όταν ξεκουράζεται διαβάζει▪ όταν διαβάζει, διαβάζει καταλόγους βιβλίων▪ όταν κάνει βόλτα, κοντοστέκεται στις βιτρίνες άλλων βιβλιοπωλείων▪ όταν πάει σε άλλη πόλη, σε άλλη χώρα, επισκέπτεται βιβλιοπώλες και εκδότες. Τότε μια μέρα, αυτός ο άνθρωπος αποφασίζει να γράψει ένα βιβλίο για το επάγγελμά του. Ένα βιβλίο μέσα σε ένα άλλο βιβλίο που θα πάει να βρει τα υπόλοιπα στις βιτρίνες ή τα ράφια των βιβλιοπωλείων. Άλλο ένα βιβλίο για να το τοποθετήσει, να του βάλει τιμή, να το καθαρίσει, να το παραγγείλει ξανά, να το αποκλείσει οριστικά. Ο βιβλιοπώλης είναι το άτομο εκείνο που έχει μεγαλύτερη συνείδηση από όλους της μηδαμινότητας του βιβλίου, της σπουδαιότητάς του. Γι’ αυτό είναι ένας άνθρωπος διχασμένος▪ το βιβλίο είναι ένα εμπόρευμα που αγοράζεις και πουλάς, και αυτός συγκροτεί αυτό το εμπόρευμα. Αγοράζει και πουλάει τον εαυτό του.»

Με ωραίο στυλ και θαυμάσιο ρυθμό, το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί και ως ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, ένα νοσταλγικό memoir, ένα ταξίδι στον χρόνο ενός ταξιδιώτη διαφορετικού από τους συνηθισμένους. Τα «Βιβλιοπωλεία» είναι ένα βιβλίο που πρέπει να διαβαστεί από τους βιβλιόφιλους αναγνώστες, από αυτούς που αγαπάνε τα λογοτεχνικά ταξίδια, αλλά και από τους επαγγελματίες του χώρου ή τουλάχιστον από όσους αγαπάνε πραγματικά αυτό που κάνουν. Είναι ένα βιβλίο πολύτιμο και ταυτόχρονα απολαυστικό, τολμηρό και γεμάτο ωραίες σελίδες, ένα υπέροχο ανάγνωσμα.

«Ο διάλογος μεταξύ ιδιωτικών και δημόσιων συλλογών, μεταξύ Βιβλιοπωλείου και Βιβλιοθήκης, είναι (...) τόσο παλιός όσο πολιτισμός▪ αλλά η ζυγαριά της Ιστορίας πάντα κλίνει προς τη δεύτερη. Το βιβλιοπωλείο είναι ελαφρύ, η Βιβλιοθήκη βαριά. Η ελαφρότητα του διαρκούς παρόντος σε αντίθεση με το βάρος της παράδοσης. Δεν υπάρχει τίποτα πιο ξένο στην ιδέα του βιβλιοπωλείου από την έννοια της αποθησαύρισης. Την ώρα που ο βιβλιοθηκάριος συγκεντρώνει, αποθησαυρίζει, και το πολύ πολύ δανείζει για λίγο το εμπόρευμα - που πλέον δεν είναι τέτοιο και η αξία του παγώνει -, ο βιβλιοπώλης αποκτά για να ξεφορτωθεί ό,τι έχει αποκτήσει, πουλάει και αγοράζει, θέτει σε κυκλοφορία. Η δουλειά του είναι η διακίνηση, η μεταβίβαση. Η Βιβλιοθήκη βρίσκεται πάντα ένα βήμα πίσω: κοιτάζει προς το παρελθόν. Το Βιβλιοπωλείο, αντιθέτως, είναι δεμένο στην ένταση του παρόντος, υποφέρει μαζί του, αλλά ταυτόχρονα διεγείρεται από τη ροπή του στις αλλαγές. Αν η Ιστορία εξασφαλίζει την ύπαρξή στο διηνεκές της Βιβλιοθήκης, το Μέλλον απειλεί διαρκώς την ύπαρξη του Βιβλιοπωλείου. Η Βιβλιοθήκη είναι στέρεη, μνημειώδης, είναι στενά συνδεδεμένη με την εξουσία, τους τοπικούς κυβερνώντες, τα κράτη και τους στρατούς τους (...). Το Βιβλιοπωλείο αντιθέτως είναι ρευστό, εφήμερο, διαρκεί όσο διαρκεί η ικανότητά του να διατηρεί με ελάχιστες αλλαγές μια ιδέα των καιρών του ή του καιρού του. Η Βιβλιοθήκη είναι σταθερότητα. Το Βιβλιοπωλείο διανέμει, η Βιβλιοθήκη συντηρεί. »




 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home