Παρασκευή, Απριλίου 12, 2019
posted by Librofilo at Παρασκευή, Απριλίου 12, 2019 | Permalink
Τα χαμένα διηγήματα του Francis Scott Fitzgerald ("Θα πέθαινα για σένα")

Ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας Francis Scott Fitzgerald (St.Paul 1896 - Los Angeles 1940) γνώρισε την κριτική αναγνώριση και την εμπορική επιτυχία νεότατος. Μέχρι το κραχ της Γουόλ στριτ, το 1929 είχε ήδη εκδώσει τα περισσότερα αριστουργήματά του ("Ο μεγάλος Γκάτσμπι", "Ή άλλη όψη του Παραδείσου", "Ομορφοι και καταραμένοι") για να κάνει μια επανεμφάνιση το 1934 με το ελεγειακό "Τρυφερή είναι η νύχτα". Δεινός αφηγητής, έγραψε και εκπληκτικές νουβέλες "Διαμάντι μεγάλο όσο το Ριτζ", "Το πλουσιόπαιδο" ή και διηγήματα, όπως το σπουδαίο "Ράγισμα". Ο συγγραφέας και η σύζυγός του Ζέλντα ήταν το αστραφτερό ζευγάρι της δεκαετίας του '20, όμορφοι και λαμπεροί, εκείνος σούπερ επιτυχημένος, με εξωφρενικές αμοιβές για τα βιβλία του.

Ταχύτατη άνοδος, ιλιγγιώδης πτώση όμως. Η δεκαετία του '30 ήταν πολύ δύσκολη για τον Φιτζέραλντ, πρώτα με την οικονομική του καταστροφή συνέπεια της κρίσης, μετά με τα συνεχόμενα νευρολογικά προβλήματα της Ζέλντα που μπαινόβγαινε στις κλινικές, ενώ ο ίδιος είχε γίνει πλέον αλκοολικός. Οι προσπάθειές του στο Χόλιγουντ ως σεναριογράφος, αποτύγχαναν συνέχεια, μυθιστόρημα δεν μπορούσε να γράψει - το "Τρυφερή είναι η νύχτα" ήταν μια φωτεινή εξαίρεση, ενώ "Ο τελευταίος μεγιστάνας" έμεινε ημιτελές - , τα διηγήματά του απορρίπτονταν από περιοδικά και μάταια ο ατζέντης του προσπαθούσε να τον βοηθήσει. Τα συσσωρευμένα προβλήματα οδήγησαν στον θάνατό του από καρδιακή προσβολή το 1940 – ήταν μόλις 44 ετών.

Αυτή η εποχή της πτώσης, αντικατοπτρίζεται στην συλλογή των αδημοσίευτων μέχρι τώρα διηγημάτων, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στο εξωτερικό και τώρα στη χώρα μας, με τίτλο "ΘΑ ΠΕΘΑΙΝΑ ΓΙΑ ΣΕΝΑ και άλλα χαμένα διηγήματα" ("Ι'd die for you and other lost stories"), από τις εκδόσεις "Κλειδάριθμος" (έξοχη έκδοση) σε μετάφραση της Έφης Τσιρώνη, με μια εκπληκτική εισαγωγή της Anne Margaret Daniel, η οποία επιμελήθηκε της αμερικάνικης έκδοσης (σελ. 632). Δεκαοκτώ διηγήματα απαρτίζουν την συλλογή αυτή, που καλύπτουν μια χρονική περίοδο, περίπου είκοσι χρόνων, αδημοσίευτα σχεδόν όλα, που δεν στέκονται στο ίδιο ποιοτικό ύψος, καθώς ανάμεσά τους υπάρχουν θαυμάσιες ιστορίες αλλά και μερικές αδιάφορες, απόπειρες σεναρίων λιγότερο ή περισσότερο επιτυχημένες. Ας τις δούμε αναλυτικότερα...


Στο νεανικό και υπέροχο "Η υποσχετική", ένας συγγραφέας γράφει ένα αυτοβιογραφικό αφήγημα για την συνάντηση του με τον νεκρό ανηψιό του. Ο εκδότης το προωθεί και το βιβλίο γίνεται τεράστιο μπεστ-σέλερ πουλώντας 300.000 αντίτυπα. Ο εκδότης θέλει να προλάβει να υπογράψει με τον συγγραφέα επέκταση του συμβολαίου του και για άλλα βιβλία, αλλά στο τρένο που τον μεταφέρει σ' εκείνον συναντάει τον θεωρούμενο ως νεκρό, ανηψιό του συγγραφέα, ο οποίος σε έξαλλη κατάσταση απειλεί να αποκαλύψει την αλήθεια. Είναι μια σάτιρα του εκδοτικού χώρου και της αιώνιας μανίας των Αμερικανών για βιβλία αυτοβοήθειας. Στον "Εφιάλτη" που κομμάτια του είχαν χρησιμοποιηθεί στο αριστουργηματικό "Τρυφερή είναι η νύχτα", ο συγγραφέας περιγράφει την ατμόσφαιρα στις ιδιωτικές ψυχιατρικές κλινικές, παρουσιάζοντας με εφιαλτικό τρόπο την εκμετάλλευση και την πλεονεξία τους. Μια ιστορία οικογενειακών σχέσεων, έρωτα και σχετικότητας για το ποιός είναι τρελός και ποιος όχι. Το εκπληκτικό "Τι να κάνεις γι' αυτό" είναι μια ιστορία, χαρακτηριστική του "Φιτζεραλντικού ύφους" με ήρωα έναν νεαρό γιατρό που σε μια επίσκεψή του σε μια υποχόνδρια μεσήλικα ασθενή, γνωρίζει την κόρη της που μόλις έχει επιστρέψει από την Ευρώπη. Η νεαρή κοπέλα εντυπωσιάζει τον γιατρό που θα κάνει τα πάντα για να την κατακτήσει έχοντας ως σύμμαχό του, τον πανέξυπνο και ατίθασο μικρό της αδερφό. Χιούμορ και ρομαντισμός σε ένα διήγημα που απορρίφθηκε από τα περιοδικά που συνεργαζόταν ο συγγραφέας.

"Ήταν το κορίτσι από τους ξένους τόπους· κοιμόταν τόσο βαθιά, που μπορούσες να δεις αυτούς τους τόπους στο ελαφρύ ανασήκωμα του μετώπου της. Ο γιατρός έβγαλε το ρολόι  του - ήταν περασμένες τρεις. Προχώρησε με εξασκημένη επιδεξιότητα κατά μήκος της ξύλινης βεράντας, κάποια στιγμή όμως πάτησε στο αναπόφευκτο σανίδι που έτριζε κι αμέσως ο χάρτης της χώρας των θαυμάτων που ήταν χαραγμένος στην επιφάνεια των φρυδιών της κοπέλας ρίκνωσε και πέρασε στον κόσμο του αόρατου.
"Αποκοιμήθηκα", του είπε. "Με πήρε ο ύπνος."
Λες και της είχε πει να τον περιμένει εκεί. Ή λες και η τούφα των μαλλιών που είχε χαϊδέψει το μέτωπο και το μάτι του, τού είχε πει να μείνει· αλλά φαινόταν πολύ μικρή για να παίξει μαζί της, κι έτσι σήκωσε το βαλιτσάκι του και είπε: "Πρέπει να..." κι έφυγε, με τη σκέψη ότι είχε μείνει πολλή ώρα στο σπίτι και ότι όλη αυτή την ώρα το κορίτσι κοιμόταν."
                              "Τι να κάνεις γι' αυτό"

Το "Η Γκρέισι στη θάλασσα" αποτελεί το κινηματογραφικό σενάριο μιας κωμωδίας που (ευτυχώς) δεν γυρίστηκε ποτέ. Είναι μια θεότρελη ιστορία του κινηματογραφικού διδύμου Μπερνς και Γκρέισι και της προσπάθειας του πρώτου ως υπεύθυνου Δημοσίων σχέσεων να βρει γαμπρό για την μεγαλύτερη κόρη της αριστοκρατικής οικογένειας στην οποία εργάζεται. Το "Να ταξιδεύεις μαζί" όμως είναι μια όμορφη ερωτική ιστορία περιπλάνησης, όπου ένας σεναριογράφος του Χόλιγουντ ταξιδεύει ως πλάνης με τις εμπορικές αμαξοστοιχίες στην Αμερική του κραχ. Στο ταξίδι του συναντάει τυχαία μια εκθαμβωτική κοπέλα που πηγαίνει στο Χόλιγουντ για τους δικούς της λόγους. Μια σειρά από τυχαία γεγονότα θα φέρουν αυτούς τους δύο ανθρώπους κοντά.
Μια από τις ωραιότερες ιστορίες που έχει γράψει ο μεγάλος συγγραφέας, είναι το διήγημα που δίνει τον τίτλο στο βιβλίο "Θα πέθαινα για σένα", όπου ο συναισθηματισμός και το στιλάτο ύφος του Φιτζέραλντ, βρίσκεται στα καλύτερά του. Μια νεαρή ηθοποιός σε μια περίοδο γυρισμάτων σε κάποια βουνά της Β. Καρολίνας γνωρίζει έναν χρεοκοπημένο και απογοητευμένο από τη ζωή επιχειρηματία, ο οποίος έχει την φήμη μεγάλου εραστή που "οδηγεί" τις κατά καιρούς συντρόφους του, στην αυτοκτονία! Η ηθοποιός με ένα μείγμα περιέργειας και αδιόρατης έλξης, ωθείται όλο και πιο κοντά στον ομορφάσχημο και γοητευτικό άνδρα, με συνέπεια να αντιληφθεί για τα καλά, τι σημαίνει "πεθαίνω για σένα"...Μια ιστορία γεμάτη χιούμορ, παράφορο πάθος και ερωτικής ψύχωσης.


Στο υπαινικτικό και όμορφο διήγημα για την δυσκολία των ερωτικών σχέσεων, με τίτλο "Ρεπό απ' την αγάπη", ένα νεαρό αρραβωνιασμένο ζευγάρι αποφασίζουν κατόπιν προτροπής της κοπέλας να έχουν μια μέρα ρεπό ο ένας από τον άλλον για να δουν αντέχει η σχέση τους. Αυτό το επικίνδυνο πείραμα θα οδηγήσει εκείνην σε μια νέα γνωριμία, αλλά και μια έκπληξη που την περιμένει στην επιστροφή. Ο Φιτζέραλντ κινείται στα γνώριμα πλαίσια μελέτης χαρακτήρων που τον ξεχώρισαν από τους υπόλοιπους συγγραφείς χαρίζοντάς μας ένα ευφυέστατο διήγημα. Εξίσου εξαιρετικό είναι και το επόμενο διήγημα (από τα καλύτερα της συλλογής), με τίτλο "Κυκλώνας σε σιωπηλή χώρα" με ήρωες έναν νεαρό ειδικευόμενο γιατρό και μια εκπαιδευόμενη νοσοκόμα που απολύονται από το ιδιωτικό νοσοκομείο όπου εργάζονταν μετά από ένα κωμικό επεισόδιο κατά την διάρκεια ενός πειράματος. Συνδυασμός κωμωδίας και δράματος με υπέροχο αφηγηματικό ύφος, που όταν το ολοκλήρωσε ο συγγραφέας το 1936, έγραψε στον εκδότη του: "ήμουν σίγουρος ότι ήταν το καλύτερο που είχα γράψει εδώ κι ένα χρόνο", αλλά κι αυτό πέρασε από σαράντα κύματα μέχρι να δημοσιευτεί. Στο επόμενο διήγημα, το ύφος αλλάζει γιατί το "Μαργαριτάρι και η γούνα", αποτελεί μια προσπάθεια του συγγραφέα να ανοιχτεί σε ένα εφηβικό κοινό με όχι μεγάλη επιτυχία, αν και η ιστορία είναι ενδιαφέρουσα και πολύ έξυπνη. Η έφηβη Γκουέν, ένα πολύ εύστροφο κορίτσι πηγαίνει με το σχολείο της ένα ταξίδι στη Ν.Υόρκη. Μέσα σε ένα ταξί θα βρει ξεχασμένη τη γούνα μιας αριστοκράτισσας, γεγονός που θα δώσει ένα ευρύτερο ενδιαφέρον στο ταξίδι της.

"Ανάμεσα στα δύο αστρόφωτα παρεμβαλλόταν η κοπέλα.
Το πρόσωπό της ήταν μια αντίθεση ανάμεσα στον εαυτό της που ατένιζε πέρα από μια μεθόριο και σε μια σιλουέτα, ένα περίγραμμα ιδωμένο από κάπου· ήταν κάτι ολοκληρωμένο - λευκό, ευγενές, αλουστράριστο -, ένα πεπρωμένο, λιγάκι σημαδεμένο από νεανικούς πολέμους, χαρακωμένο από παλιές λευκές δοξασίες..."
                             "Να ταξιδεύεις μαζί"

Τα "Ψηλά τους αντίχειρες" και "Οδοντιατρικό ραντεβού", έχουν ως θέμα μια οικογενειακή ιστορία του Φιτζέραλντ, από τον Αμερικανικό Εμφύλιο πόλεμο, όταν ένας ξάδερφος του πατέρα του συγγραφέα που υπηρετούσε στον στρατό των Νοτίων, κρεμάστηκε από τους αντίχειρες του, από τον στρατό των Βορείων. Εμπνευσμένος από το περιστατικό αυτό, ο Φιτζέραλντ γράφει δύο εκδοχές της ίδιας ιστορίας σε αυτά τα δύο διηγήματα, κρατώντας τον ίδιο σκελετό και στα δύο. Αλλάζει όμως τα γεγονότα στην κάθε ιστορία από το περιστατικό του κρεμάσματος και μετά. Δείχνει να λειτουργεί καλύτερα η δεύτερη εκδοχή ("Το οδοντιατρικό ραντεβού") σε αντίθεση με την τραβηγμένη από τα μαλλιά πρώτη εκδοχή. Στο "Οφσάιντ", ο Φιτζέραλντ ξεφεύγει από την συνήθη θεματολογία του (τις ανθρώπινες σχέσεις) γράφοντας ένα διήγημα για το αμερικάνικο φουτμπόλ, ένα άθλημα που γνώριζε καλά και αγαπούσε ο συγγραφέας. Μια ιστορία διαφθοράς και ματαιωμένων ονείρων, που θέτει ηθικά διλήμματα και η οποία, θα μπορούσε να είναι πολύ επίκαιρη και σήμερα, με πολύ ωραίο αφηγηματικό ρυθμό.


Διήγημα παρεξηγήσεων, γραμμένο για να γίνει σενάριο ταινίας στο Χόλιγουντ, είναι το "Οι γυναίκες του σπιτιού (Πυρετός)", όπου ένας πάμπλουτος και μυστηριώδης επιχειρηματίας νοικιάζει τη βίλα ενός γνωστού ηθοποιού στο Λος Άντζελες και υποβάλλεται σε ιατρικές εξετάσεις αφού νιώθει καταπονημένος μετά από ένα μεγάλο ταξίδι. Η ακτινογραφία όμως των εξετάσεών του, που φτάνει στα χέρια του δείχνει έναν άνθρωπο ετοιμοθάνατο οπότε η στάση των γύρω του, όπως και του γιατρού αλλάζει. Σάτιρα της παράνοιας του Χόλιγουντ αλλά και της επιπολαιότητας των γιατρών σε ένα έξυπνο αλλά μάλλον συνηθισμένο θέμα που εξαντλείται γρήγορα. Το "Χαιρετισμός στην Λούσι και την Έλσι" περιγράφει τις δύσκολες σχέσεις πατέρων και γιων, όπου ένας παρεμβατικός επιχειρηματίας χώνει τη μύτη του στις ερωτοδουλειές του φοιτητή γιου του και ενός φίλου του, με επακόλουθο όχι μόνο να καταστραφεί η φιλία των δύο νέων αλλά και να πληγωθεί ανεπανόρθωτα η σχέση του με τον γιο του. Ένα διήγημα που δεν δημοσιεύτηκε ποτέ, καθώς οι  υπεύθυνοι του Esquire που ενδιαφέρθηκαν να το δημοσιεύσουν, ζήτησαν να κόψει κομμάτια από την πλοκή που τους "σκανδάλισαν"!

"Για μια στιγμή ευχήθηκε να μην ήταν τόσο πετυχημένος, ούτε η Μαίρη τόσο επιθυμητή - ευχήθηκε να ήταν και οι δύο λιγάκι τσακισμένοι και να ήθελαν να μείνουν γαντζωμένοι ο ένας απ' τον άλλο. Πέρασε όλο το βράδυ λιγάκι λυπημένος, παρακολουθώντας τα άπιαστα αστέρια καθώς μετακινούνταν εδώ κι εκεί στα μεγάλα δωμάτια."
                       "Ρεπό απ' την αγάπη"

Το "Έρωτας είναι κακός μπελάς" είναι μια θεότρελη ιστορία προορισμένη να μεταφερθεί στον κινηματογράφο, πράγμα που δεν έγινε ποτέ και έχει πρωταγωνίστρια μια οβίδα που μεταφέρεται από μια ανύποπτη νεαρή στις αποσκευές της μόλις ξεσπάει ο πόλεμος. Στα ίχνη της οβίδας βρίσκεται ένας γοητευτικός κατάσκοπος ο οποίος από τη μια θέλει να πάρει το αντικείμενο στην κατοχή του, από την άλλη θέλει να σαγηνεύσει την ωραία αλλά αφελή νέα. Καταδίωξη, κατασκοπεία, έρωτας και περιπέτεια σε ένα ευχάριστο διήγημα. Το εξαιρετικό διήγημα "Το ζευγάρι" είναι ιστορία γραμμένη μάλλον στην δεκαετία του '20 γύρω από ένα ευκατάστατο ζευγάρι που αποφασίζει να χωρίσει. Δεν υπολογίζουν όμως τις γκάφες στις οποίες θα υποπέσουν ο βρετανός μπάτλερ και η σύζυγός του, που μόλις έχουν προσληφθεί σε αυτούς. Οι υπηρέτες αποδεικνύονται γκαφατζήδες και άσχετοι, ενώ οι κακοί τους τρόποι βοηθάνε άθελά τους, το ζευγάρι να ξεπεράσει την κρίση. Σχόλιο του αμερικάνικου νεοπλουτισμού, αλλά και σάτιρα των σχέσεων. Η συλλογή κλείνει με δύο πολύ σύντομα διηγήματα, το "Πουέντ", που είναι μια μελοδραματική ιστορία μιας Ρωσίδας χορεύτριας που μεταναστεύει στη Ν.Υόρκη μετά από ένα ατύχημα και αφιερώνεται στην καριέρα ενός ορφανού κοριτσιού που εκπαιδεύει, ενώ το υπέροχο "Ευχαριστώ για τη φωτιά" που κλείνει αρμονικά την συλλογή, είναι ένα υπαρξιακό και ταυτόχρονα μεταφυσικό διήγημα, για μια εμπορική αντιπρόσωπο που εργάζεται σκληρά βλέποντας όλη τη μέρα πελάτες και πεθαίνει για ένα τσιγάρο.


Τα διηγήματα που περιέχονται στην συλλογή, κυμαίνονται από 10 έως 60 σελίδες και είναι τα περισσότερα γραμμένα την δεκαετία του ’30, με μερικές εξαιρέσεις. Είναι γραμμένα σε μια εποχή κρίσης προσωπικής αλλά και κοινωνικής, κρίσης αυτοπεποίθησης και μεγάλης πτώσης δημοτικότητας. Ο Φιτζέραλντ, το άλλοτε «χρυσό παιδί» και αγαπημένος των media, που έφτασε να αμοίβεται με χιλιάδες δολλάρια για μια ιστορία σε ένα περιοδικό, έφτασε να παρακαλάει πρώτα για δημοσίευση και έπειτα για αμοιβές 200-300 δολλαρίων. Οι προσπάθειές του για καριέρα σεναριογράφου στο Χόλιγουντ συνεχώς αποτύγχαναν, οι ιδέες του δεν γνώριζαν την αποδοχή των στούντιο.

Η θεματική των διηγημάτων, όπως θα είδατε από την περίληψή τους, ποικίλει. Οι ερωτικές σχέσεις, είναι πάντα σχεδόν στο προσκήνιο, αλλά το σκηνικό μεταβάλλεται. Ιστορίες που εκτυλίσσονται σε νοσοκομεία – γνώριμο σκηνικό των Φιτζέραλντ στην δεκαετία αυτή, ιστορίες που θα ήθελε να γίνουν σενάριο, μια ωραία οικογενειακή ιστορία που θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μυθιστόρημα. Κανένα διήγημα δεν είναι αριστούργημα, όλες όμως έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και οι περισσότερες θα μπορούσαν να περιληφθούν στους τόμους με τα διηγήματά του που είχαν κυκλοφορήσει, καθώς βλέπουμε στοιχεία της μεγάλης του ικανότητας στην αφήγηση και του μοναδικού του ύφους, που δεν τον εγκατέλειψε ποτέ – κάτι άλλωστε που φαίνεται και στο ρέκβιεμ του, το μυθιστόρημα «Ο τελευταίος μεγιστάνας».

Το «Θα πέθαινα για σένα» είναι μια συλλογή διηγημάτων που δεν απευθύνεται μόνο στους φανατικούς του μεγάλου συγγραφέα, αλλά μπορεί να την εκτιμήσει ακόμα και εκείνος που δεν γνωρίζει πολύ καλά το ύφος του, προχωρώντας αργότερα στα σπουδαία του μυθιστορήματα και νουβέλες – εξάλλου είναι πάντα απολαυστικό να διαβάζεις Φιτζέραλντ, δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλος συγγραφέας που εκφράζει ιδανικότερα τον ανδρικό ρομαντισμό. Πολύ καθοριστική η παρέμβαση της επιμελήτριας της συλλογής Anne Margaret Daniel, η οποία εκτός από την κατατοπιστικότατη εισαγωγή, γράφει και σύντομα κείμενα για κάθε διήγημα ενώ υπάρχουν και οι φωτογραφίες με το πρωτότυπο κείμενο πριν από το καθένα από αυτά. Μια υπέροχη έκδοση που μας δείχνει μια πλευρά του αγαπημένου συγγραφέα και (πάνω απ’ όλα) σέβεται τον βιβλιόφιλο αναγνώστη.

Βαθμολογία 80 / 100



 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home