Με
δύο ωραία βιβλία, δύο μικρά κείμενα που αναφέρονται σε ιστορικά περιστατικά, το
ένα μεγαλύτερης εμβέλειας, το άλλο μικρότερης, ασχολείται σήμερα το blog. «Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΦΤΩΧΩΝ» («La
Guerre des Pauvres»), του πάντα ενδιαφέροντα, Γάλλου
συγγραφέα και κινηματογραφικού σκηνοθέτη Eric
Vuilllard (1968, Lyon)
– (εκδ. Πόλις, μετάφρ. Γ.Φαράκλας, σελ.89) και ο «ΚΑΝΙΒΑΛΟΣ» («Cannibale»), του (επίσης) Γάλλου συγγραφέα
(περισσότερο γνωστού από τα «polar» μυθιστορήματά
του), σεναριογράφου και πολιτικού ακτιβιστή Didier
Daeninckx (1949, Saint-Denis) – (εκδ. Oposito, μετάφρ.
Μ.Θεοχάρη, σελ.109), μιλάνε για την κοινωνική ανισότητα, το πρόβλημα της
εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο, προβλήματα που είναι πάντα επίκαιρα – έχουν
όμως και μεγάλη λογοτεχνική αξία.
Ο
Thomas Muntzer (1489-1525), είναι
μια από τις γοητευτικότερες προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας. Ιερέας και
Θεολόγος της Καθολικής Εκκλησίας, ήρθε σε σύγκρουση με τον Λούθηρο (του οποίου
υπήρξε μαθητής) και το κατεστημένο της Καθολικής εκκλησίας, και ηγήθηκε το 1524
της «Εξέγερσης των Χωρικών», της μεγαλύτερης εξέγερσης που είχε γνωρίσει η
Κεντρική Ευρώπη. Ο πόλεμος των φτωχών αγροτών κατά της εξουσίας της Εκκλησίας
και όχι μόνο, βρίσκεται στο κέντρο του χρονικού «Ο πόλεμος των φτωχών» του Ερίκ
Βυϊγιάρ, όπως ήταν και στο εκπληκτικό μυθιστόρημα «Ο Εκκλησιαστής» της
κολεκτίβας με το όνομα Luther Blissett, που κυκλοφόρησε το 2001.
«Μουντ
λέγεται το στόμα και τσερσταίρουνγκ η καταστροφή. Έτσι μπορούμε ελεύθερα να
διακρίνουμε στο όνομα Τόμας Μύν-τσερ μια θαυμαστή σύγκλιση μεταξύ του λόγου και
της άρνησης. Βέβαια μπορούμε να εντάξουμε τον Μύντσερ στους παθιασμένους
ιδεαλιστές που στιγματίζει η ιατρική, μπορούμε κάλλιστα να παλουκώσουμε σε ένα
ντιβάνι τον Ρουσσώ, τον Τολστόι, τον Λένιν, και να τους βάλουμε να μας
εξομολογηθούν τα πάντα. Όλη τους η αγανάκτηση και όλη τους η ζέση μπορούν να
ερμηνευτούν ως η μεταμόρφωση ενός προσωπικού πόνου και;
Ξαφνικά
τα κεφάλια μεθούν και τα σώματα έχουν την αλαφράδα του φωτός. Τότε όλα μπορούν
να ειπωθούν! Οι σκέψεις αστράφτουν, έλκονται. Αν δεν αφήσεις πίσω σου ούτε μια
λέξη, πέφτεις για πάντα στην αφάνεια. Σε τρώει η μαρμάγκα, δεν βλέπεσαι πια,
δεν ακούγεσαι πια. Όσοι σε αγαπούν νιώθουν τύψεις οι δε τύψεις
κάνουν καλό. Είναι η μεγάλη ισότητα του κενού.»
Ο
Βυϊγιάρ ουσιαστικά ξαναγράφει την ιστορία με δικό του τρόπο, με μικρά κεφάλαια
και με κινηματογραφικό τρόπο, δεν αποπειράται ακόμα μια βιογραφία του Τόμας
Μύντσερ, αλλά πραγματοποιεί με πανοραμικό τρόπο και με αφηγηματική δεινότητα (που
είναι γνώριμη από τα υπόλοιπα βιβλία του που έχουν εκδοθεί στη χώρα μας), μια
σύνοψη των γεγονότων που προηγήθηκαν της «Εξέγερσης των χωρικών» και τις
αναταραχές στην Ευρώπη με ανθρώπους που πήραν τα όπλα πριν τον Μύντσερ και τις
ιδέες του.
Από
την Αγγλία και τους ξεσηκωμούς των απλών ανθρώπων τον 14ο και τον 15ο
αιώνα, τα διδάγματα του Λούθηρου που με την εξάπλωση της τυπογραφίας έφθασαν παντού, στον Γιαν
Χους της Βοημίας, στον Τόμας Μύντσερ, όλες οι μικρές ή μεγάλες εξεγέρσεις
οδηγούν σε αυτό που συνέβη μεταξύ 1524-1525, όταν η άρνηση των τοπικών ηγεμόνων
και των εκκλησιαστικών ηγετών, συνετέλεσε σε ένα απίστευτα βίαιο και αιματηρό
πόλεμο που μπορεί να ξεκίνησε από ερμηνείες της Βίβλου και για τα κηρύγματα
περί ισότητας, από αντίδραση σε άδικους φόρους για να θέσει ερωτήματα περί της
φύσης της κοινωνίας και της εξουσίας της εποχής.
«…
Και ξέρει να γράφει ο Τόμας Μύντσερ, η γραφή του έχει κάτι το ζωηρό και το
δυσοίωνο, ένα οξυμμένο μίσος, μια ανελέητη ευστοχία, ενώ είναι συνάμα μειλίχια.
Ο Νίτσε θα εμπνευστεί κρυφά από αυτόν, από το μυντσερικό ξεχείλισμα, από την
υπερβολή του. Αλλά ο Μύντσερ είναι άνθρωπος της δράσης, αυτά που γράφει τον
συνεπαίρνουν. Δεν περιφρονεί τον απλό άνθρωπο, τον κοινό άνθρωπο. Ο Μύντσερ
είναι ο νάρκισσος και το γαϊδουράγκαθο, η τσουκνίδα και ο χυμός. Παραθέτει τον
Δανιήλ: «η εξουσία θα δοθεί στον λαό». Ο Νίτσε τώρα είναι πολύ μακριά.»
Ο
πόλεμος αυτός, γράφει στο βιβλίο του ο στυλίστας και πάντα καίριος Vuillard, αφορά τα πάντα: το δικαίωμα των ηγεμόνων
για την «πρώτη νύχτα», για τα άδικα ενοίκια, για την γενικότερη πείνα και τις
ταπεινώσεις που υφίστανται οι φτωχοί αγρότες. Είναι μια ιστορία που δεν έχει
τέλος, είναι ένας πόλεμος που συνεχίζεται λέει ο συγγραφέας, επεκτείνοντας τη
σκέψη του.
«Ο
πόλεμος των φτωχών», είναι ένα θαυμάσιο βιβλίο γραμμένο με στυλ, με θαυμαστή
οικονομία λόγου, με πολύ χιούμορ, που δεν ακολουθεί τον συνήθη δρόμο ενός
ιστορικού μυθιστορήματος, αλλά δίνει στον αναγνώστη να κατανοήσει το κλίμα της
εποχής και να συνδέσει το χθες με το σήμερα με δημιουργικό και ευφυή τρόπο.
Βαθμολογία
83 / 100
Μπορεί
ο Βυϊγιάρ να περιγράφει τον κόσμου του 16ου αιώνα, αλλά όπως όλοι γνωρίζουμε,
τα πράγματα σε κάποιους τομείς, δεν άλλαξαν πολύ στους αιώνες που ακολούθησαν.
Ο Didier Daeninckx στον «Κανίβαλο»,
ασχολείται με ένα φρικιαστικό (στη σύλληψή του) γεγονός, που ήταν κάτι σύνηθες
στην εποχή, παρότι μας φαίνεται αδιανόητο σήμερα.
Το
1931, στο Παρίσι, πραγματοποιήθηκε η Διεθνής Αποικιακή Έκθεση, όπου πολίτες
διαφόρων μακρινών αποικιών της Γαλλίας, μεταφέρθηκαν και παρουσιάστηκαν ως
εκθέματα σε κλουβιά. Στην έκθεση υπήρχαν επίσης κλουβιά με ζώα και κατασκευές
από τα μέρη αυτά. Πάνω από 100 Κανάκ, κάτοικοι της Νέας Καληδονίας δηλαδή,
αυτού του συμπλέγματος νησιών του Ειρηνικού Ωκεανού, μεταφέρθηκαν και
εκτέθηκαν, χόρεψαν και τραγούδησαν με όσο λιγότερα ρούχα γινόταν, ως αντιπροσωπευτικά
δείγματα «Ανθρωποφάγων»!
«Αυτό
το ταξίδι είναι η ευκαιρία της ζωής σας. Χάρη στη Γαλλική Ομοσπονδία Παλαιών
Αποικιοκρατών, και τη διαμεσολάβησή της προς στον κ. Κυβερνήτη, η Νέα Καληδονία
θα λάβει τη θέση που της αρμόζει στους κόλπους της επερχόμενης Αποικιακής
Εκθέσεως. Στο πλευρό των αδερφών σας – εκ πολιτισμικής απόψεως – από την
Αφρική, την Ασία, την Αμερική, θα εκπροσωπήσετε τον αρχέγονο πολιτισμό της
Ωκεανίας. Δια μέσου των τραγουδιών και των χορών σας θα καταδείξετε πως
αποίκιση δεν σημαίνει απλώς να αποψιλώνεις τη ζούγκλα, να κατασκευάζεις
προβλήτες και εργοστάσια ή να χαράζεις δρόμους σημαίνει επίσης να
κατακτάς, δια της ανθρώπινης προσήνειας, τις άγριες ψυχές από τη σαβάνα, το
δάσος ή την έρημο…»
Ο
Ντενίνξ διηγείται την ιστορία του με την μορφή της μυθοπλασίας, έχοντας ως ήρωά
του, τον γηραιό πλέον Γκοσενέ, που ήταν ένας από τους ανθρώπους που ταξίδεψαν
και εκτέθηκαν στα κλουβιά της Έκθεσης. Η αφήγηση ξεκινάει την δεκαετία του ΄80
όταν οι Κανάκ αυτονομιστές εξεγέρθηκαν ζητώντας την ανεξαρτησία των νησιών. Εδώ
αξίζει να αναφέρουμε ότι τα γεγονότα κορυφώθηκαν το 1988 με την αιματηρή
καταστολή από τις Γαλλικές αρχές στην Ουβέα, όπως επίσης στα τέλη του 20ου
αιώνα χορηγήθηκε μερική αυτονομία στη Νέα Καληδονία, ενώ ακόμα δεν έχει γίνει ανεξάρτητο
κράτος καθώς στα δημοψηφίσματα η πρόταση περί ανεξαρτησίας μοιοψηφεί.
Ο
Γκοσενέ θα μεταβεί με τους συμπατριώτες του, για να χρησιμεύσουν ως εκθέματα
στην Έκθεση. Έχει αναλάβει την προστασία της συγχωριανής του Μινοέ, την οποία
όμως οι διοργανωτές της έκθεσης, δανείζουν με άλλους τριάντα συμπατριώτες της,
σε ένα Γερμανικό τσίρκο ως ανταπόδοση για τους κροκόδειλους που η Έκθεση
δανείστηκε από αυτούς. Ο Γκοσενέ θα τρέξει για να προλάβει την Μινοέ, προτού
επιβιβαστεί με τους άλλους σε ένα τρένο για τη Φραγκφούρτη. Μαζί του θα έχει
έναν συμπατριώτη του, με τον οποίο το σκάνε από την Έκθεση και περιπλανώνται
στους δρόμους του Παρισιού, ενώ οι Αστυνομικές Αρχές τους κυνηγάνε ως
επικίνδυνους «Κανίβαλους».
Η
νουβέλα του Ντενίνξ, με γλώσσα κοφτή και ύφος αστυνομικού μυθιστορήματος, αποπνέει
δυναμισμό και έχει ωραίο αφηγηματικό ρυθμό. Ο συγγραφέας δεν χρησιμοποιεί
καταγγελτικό ύφος, απλά είναι τόσο δυνατό το γεγονός ότι άνθρωποι βρισκόντουσαν
σε κλουβιά ως εκθέματα, που τον προσπερνάει, οπότε η απόπειρα μυθοπλασίας, όταν
κυρίως δεν υπάρχει εμβάθυνση στους χαρακτήρες, είναι καταδικασμένη εκ των
προτέρων.
Λιτό
και περιεκτικό ο «Κανίβαλος», είναι ένα πολύ ενδιαφέρον και χρήσιμο βιβλίο που
στηλιτεύει την αποικιοκρατία και τον ρατσισμό, την δουλοπαροικία και την
εκμετάλλευση. Ιδανικό για νεανικό ανάγνωσμα, μπορεί να χρησιμεύσει και ως
μάθημα ιστορίας για τους νεότερους, ενώ ωθεί τον αναγνώστη για περαιτέρω ψάξιμο
της ιστορίας και στοχασμό για πράγματα που μόνο συναισθήματα ντροπής για το
ανθρώπινο είδος μπορούν να προκαλέσουν.
Βαθμολογία
79 / 100
Δημοσίευση σχολίου