Κυριακή, Ιανουαρίου 02, 2022
posted by Librofilo at Κυριακή, Ιανουαρίου 02, 2022 | Permalink
Αποθέωση της "φλυαρίας" ("Έτσι αρχίζει το κακό")
Οι παλαιότεροι αναγνώστες του blog, θα γνωρίζουν την αδυναμία που έχω στον σπουδαίο Ισπανό συγγραφέα Javier Marias (Μαδρίτη, 1951). Κάθε βιβλίο του, αποτελεί μια αναγνωστική εμπειρία και το πολυσύνθετο και γλαφυρό του ύφος, συντελεί σε (αναγνωστικά) απολαυστικές καταστάεις. Ακόμα και στις πιο ατυχείς του απόπειρες, ο Χαβιέ Μαρίας, έχει δυνατές σελίδες και στιγμές, που αφήνει ενεό τον αναγνώστη με το μοναδικό του στυλ. Μια από αυτές τις περιπτώσεις, όπου ο συγγραφέας δεν ανταποκρίνεται στις (μεγάλες) προσδοκίες του φανατικού θαυμαστή του, είναι το πολυσέλιδο μυθιστόρημά του «ΕΤΣΙ ΑΡΧΙΖΕΙ ΤΟ ΚΑΚΟ» («Asi empieza lo malo»), που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες στη χώρα μας, σε ωραία μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου (εκδ. Πατάκη, σελ.620).
 

Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται στην Μαδρίτη των αρχών της δεκαετίας του 80 και ο αφηγητής Χουάν ντε Βέρε, τότε νεαρός 23 ετών, περιγράφει την ιστορία σαράντα χρόνια αργότερα, όταν μεσήλικας πλέον, με σχεδόν όλους τους πρωταγωνιστές της νεκρούς, κάνει έναν απολογισμό της εποχής, των συγκυριών και των δραματικών καταστάσεων που σημάδεψαν την μετέπειτα ζωή του.
 
Ο νεαρός Χουάν, προσλαμβάνεται ως γραμματέας («Assistant» ουσιαστικά), από έναν παρηκμασμένο παραγωγό κινηματογραφικών ταινιών, τον Εντουάρντο Μουριέλ. Ο τελευταίος είναι ένας εντυπωσιακός σε εμφάνιση άνδρας, που έχει καλυμμένο το ένα του μάτι με μια μαύρη καλύπτρα, από ένα τυχαίο τραύμα του Εμφυλίου όταν ήταν παιδί. Ο Μουριέλ φιλοξενεί αρκετά βράδια τον Χουάν στο σπίτι του, καθώς τελειώνουν αργά τη δουλειά. Στο πολυτελές διαμέρισμα, διαμένουν η σύζυγος του Μουριέλ, Μπεατρίθ Νογκέρα και τα τρία παιδιά τους, όπως και μια καμαριέρα. Ο Χουάν μένει σε ένα μικρό δωμάτιο σαν αποθήκη, το οποίο μέσα από μια κρυφή πόρτα, έχει θέα στα δωμάτια του ζεύγους. Από εκεί, η περιέργειά του τον κάνει αυτόπτη μάρτυρα, μιας περίεργης (το λιγότερο) σκηνής: την Μπεατρίθ να χτυπάει την πόρτα του Μουριέλ, παρακαλώντας τον (ουσιαστικά εκλιπαρώντας τον) για λίγες ερωτικές στιγμές, για λίγη τρυφερότητα και εκείνον να την αποπέμπει με προσβλητικές εκφράσεις. Ο Χουάν σοκάρεται, καθώς ο Μουριέλ δεν εκφραζόταν ποτέ έτσι – πάντα ευγενής, κοσμοπολίτης και αβρος στους τρόπους, ενώ η Μπεατρίθ απόμακρη και ωραιότατη παρά την ηλικία της (τότε τα 40 και κάτι χρόνια της, φαινόταν στον Χουάν, πολλά), με καμπύλες και ωραίο πρόσωπο, έδειχνε μια γυναίκα ποθητή   και ελκυστική.
 
Ο Χουάν τις επόμενες ημέρες, προσπαθεί να κατανοήσει, τι γίνεται και γιατί το ζευγάρι έχει οδηγηθεί σε μια τέτοια σχέση, αλλά τα μισόλογα του Μουριέλ, τον παραπέμπουν σε κάτι που έχει συμβεί στο παρελθόν και τον έχει οδηγήσει στην απομάκρυνσή του από την σύζυγό του. Βρισκόμαστε στην μετά-Φρανκική Ισπανία, σε ένα άκρως Καθολικό κράτος, όπου το διαζύγιο δεν επιτρέπεται, οδηγώντας χιλιάδες γάμους σε μια ασφυκτική κατάσταση. Βρισκόμαστε όμως και σε μια χώρα, που προσπαθεί να εκμοντερνισθεί μετά την 40χρονη δικτατορία, είναι μόλις τέσσερα χρόνια που πέθανε ο Χενεραλίσιμο και η Δημοκρατία είναι κάτι πολύ καινούργιο, ενώ τα τραύματα του παρελθόντος είναι τόσα πολλά που δεν κλείνουν εύκολα. Ο Μουριέλ έχει μάθει κάποια πράγματα για τον παλιό και καλό οικογενειακό φίλο, τον (πολύ επιτυχημένο) γιατρό Βαν Βέκτεν, και αναθέτει στον Χουάν, να έρθει όσο γίνεται εγγύτερά του, κάνοντας παρέα μαζί του – ένας 20άρης με έναν 50άρη ναρκισσευόμενο μεσήλικα, που υπερηφανεύεται ότι δεν υπάρχει γυναίκα που μπορεί να του αντισταθεί. Από την στενή σχέση που θα προκύψει μεταξύ του νεαρού και του γιατρού, ο Μουριέλ θεωρεί ότι θα διεισδύσει στα βαθύτερα μυστικά του Βαν Βέκτεν και να εξακριβώσει τις φήμες για τις συνθήκες επαγγελματικής ανόδου του γιατρού – ο οποίος όμως ήταν εκείνος που έχει σταθεί στην οικογένειά του όσο κανείς άλλος.
 
Ο Χουάν από τη μια προσπαθεί να ικανοποιήσει την περιέργειά του για την Μπεατρίθ, γοητευμένος από εκείνην, αλλά και αδυνατώντας να κατανοήσει τι έχει συμβεί στο παρελθόν. Την παρακολουθεί διακριτικά στις ατελείωτες βόλτες της, στη Μαδρίτη, όπου γίνεται μάρτυρας μιας (ερωτικής ή κάτι άλλο;) σκηνής μεταξύ της γυναίκας και του μυστηριώδους Βαν Βέκτεν, σε ένα μοναστήρι. Από την άλλη, υποκρίνεται πως είναι κάποιος άλλος, ένας ακούραστος γλεντζές, παρασύροντας τον γιατρό σε ατελείωτα ξενύχτια και πάρτι με τους νεαρούς φίλους και φίλες του.
Ο Μουριέλ κατευθύνει τα νήματα όπως επιθυμεί, φέρνοντας διαρκώς την Μπεατρίθ σε κατάσταση υστερίας, προσπαθώντας δε, να βρει χρηματοδότες για την ταινία που ετοιμάζει, ενώ ο νεαρός Χουάν ενηλικιώνεται μέσα από καταστάσεις που προετοιμάζουν ένα δράμα που αχνοφαίνεται στο βάθος.
 
«… μετά από τόσα χρόνια δικτατορίας, όλος ο κόσμος έκανε χυδαιότητες. Και λοιπόν; Πρέπει να δεχτούμε ότι αυτή η χώρα είναι βρόμικη, πολύ βρόμικη. Συνυπάρχουμε εδώ και δεκαετίες, δεν είχαμε επιλογή, αναγκαστικά γνωριστήκαμε μεταξύ μας. Πολλοί από αυτούς που έκαναν βρομιές, σε άλλες περιστάσεις φέρθηκαν καλά. Ο χρόνο δίνει περιθώριο για πολλά ▪ είναι δύσκολο να κάνεις κακές πράξεις ασταμάτητα, το ίδιο ισχύει και για τις καλές. Δεν υπάρχει κανείς που να μην έχει υποπέσει σε κάποιο σφάλμα (δε λέω πολιτικό, αλλά προσωπικό), κανείς επίσης που να μην έχει κάνει κάποια μεγάλη χάρη. Πριν από σαράντα χρόνια όχι, τα πράγματα δεν ήταν μεσοβέζικα τότε. Τώρα όμως είμαστε στα 1980, κι αυτά τα σαράντα χρόνια που πέρασαν τα ανακάτεψαν όλα πιο πολύ απ’ ό,τι φανταζόμαστε, δεν είναι δυνατόν πλέον να γυρίσεις πίσω σ’ εκείνες τις μακρινές μέρες. Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν μερικοί, ο χρόνος δεν πάγωσε εκεί, παρά συνέχισε και κύλησε, όσο και να προσπάθησαν οι ίδιοι οι φρανκικοί να τον ακινητοποιήσουν. Αυτός που το 1940 ήταν κάθαρμα πιθανόν να μην έπαψε ποτέ να είναι, αλλά είχε την ευκαιρία να το μετριάσει, να γίνει και κάτι άλλο. Η εκδίκηση τελειώνει, η κακία κουράζει, το μίσος φέρνει πλήξη, σε όλους εκτός απ’ τους φανατικούς, ή ίσως και σ’ αυτούς.»
 

Ο τίτλος του βιβλίου, προέρχεται από έναν στίχο του William Shakespeare, στον «Άμλετ»:
«I must be cruel, only to be kind.
Thus bad begins and worse remains behind»,
ουσιαστικά τονίζοντας ότι το «κακό» συνεχίζει το ταξίδι του κι ότι η «αλήθεια» είναι κάτι πολύ σχετικό και δεν πρόκειται να αποκαλυφθεί – θα βρίσκεται σε εκκρεμότητα, όσο είμαστε ζωντανοί. Ο Χαβιέ Μαρίας και σε αυτό το μυθιστόρημα, ακολουθεί την άκρως διακριτή του μέθοδο, της υπερανάλυσης των καταστάσεων, τοποθετώντας τους ήρωές του, σε σχέσεις αδιέξοδες, σε καταστάσεις πολύ προσωπικές, που καθορίζονται από την παρουσία ενός τρίτου ή και άλλων, προσώπου, και επηρεάζονται από τις παραδοξότητες της ζωής.
 
Όλα τα στοιχεία που μας έκαναν να αγαπήσουμε τον σπουδαίο Ισπανό συγγραφέα, είναι εδώ: Η μοναδική ατμόσφαιρα, οι φιλοσοφικές συζητήσεις, ο «λαβύρινθος» που μπαίνουν οι ήρωές του, η ζωντάνια στις περιγραφές των σκηνών, το υπαινικτικό πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο. Η Μαδρίτη των αρχών του ’80 μεταφέρεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, όπως και το κλίμα της κοινωνικής και πολιτικής αλλαγής που κυριαρχούσε, ενώ δεν λείπουν οι έμμεσες αναφορές στον Δανό Σαιξπηρικό ήρωα (απ’ όπου και ο τίτλος του βιβλίου), που ζητούσε εκδίκηση θεωρώντας τον εαυτό του καλύτερο απ’ όλους για να συνειδητοποιήσει στο τέλος ότι αυτό δεν συμβαίνει στην πραγματικότητα.
 
Τι φταίει λοιπόν και το μυθιστόρημα απογοητεύει; Καταρχάς η μεγάλη (εξαντλητική) του διάρκεια. Μια ιστορία που θα μπορούσε να απογειωθεί και να συγκλονίσει σε 250-300 σελίδες, ξεχειλώνει και περιστρέφεται γύρω από τον εαυτό της, σε μια διπλάσια έκταση, όπου όλα αργούν να υλοποιηθούν. Χρειάζεται να φθάσουμε στο τέλος του μυθιστορήματος για να πληροφορηθούμε το «φοβερό συμβάν» που επηρέασε τις σχέσεις του Μουριέλ με την Μπεατρίθ, χρειάζεται να φθάσουμε στο τέλος για να κλείσει με τραγικό τρόπο μια ιστορία που η κατάληξή της διαφαίνεται από την αρχή. Ο Χαβιέ Μαρίας, δεν είναι λάτρης της οικονομίας του λόγου, αυτό είναι σίγουρο, αλλά την ατέρμονη φλυαρία του «Έτσι αρχίζει το κακό» δύσκολα την ανέχεται ακόμα και ο πιστότερος θαυμαστής του.
 
Είναι ένα μυθιστόρημα βέβαια, που έχει συγκλονιστικές σελίδες (όπως όλα του Ισπανού δημιουργού) και θέτει διαρκώς τον αναγνώστη του, μπροστά σε ηθικά διλήμματα. Το βάρος της Δικτατορίας και πως επηρέασε τις ζωές των ανθρώπων, μυστικά και ψέματα, η συγχώρεση και η τιμωρία, η λήθη και η εκδίκηση, το παρελθόν που καθορίζει το παρόν και το μέλλον, η αγάπη και το μίσος, οι συνέπειες από τα λάθη του παρελθόντος, οι παρορμήσεις και τα συναισθήματα που επηρεάζουν τις αποφάσεις.
 
Θα μπορούσε να είναι ένα στιβαρό «μυθιστόρημα μαθητείας», θα μπορούσε να είναι ένας «φόρος τιμής» στον Σαίξπηρ, θα μπορούσε να είναι ένα ακόμα αριστούργημα στα χέρια του έξοχου συγγραφέα. Είναι όμως ένα βασανιστικά φλύαρο αλλά πολύ ενδιαφέρον (και γι’ αυτό σε κρατάει ως το τέλος) μυθιστόρημα, που δεν υλοποιεί τις προσδοκίες που έχεις από αυτό.
 
Βαθμολογία 75 / 100

* Πολλές ευχές για τη νέα χρονιά.



 



1 Comments:


At 4/1/22 07:13, Blogger Lia Nikolaou

Καλή χρονιά! Ευχαριστώ για την τόσο εμπεριστατωμένη παρουσίαση, είναι στη λίστα μου το βιβλίο οπότε θα το αναζητήσω άμεσα!
Καλώς βρεθήκαμε!...

 

Δημοσίευση σχολίου

~ back home