Μίξη
ιστορικών ντοκουμέντων με μυθοπλασία, αποτελεί το μυθιστόρημα «ΚΟΚΚΙΝΑ ΚΑΙ ΜΑΥΡΑ ΧΡΟΝΙΑ» («Les annees rouge et noir»), του έμπειρου και πολύ σημαντικού (στη χώρα του),
Γάλλου συγγραφέα noir βιβλίων Gerard Delteil (Παρίσι, 1939). Παρά τη φήμη όμως του
συγγραφέα του, ως δημιουργού κατά βάση αστυνομικών ιστοριών, το συγκεκριμένο
βιβλίο που κυκλοφόρησε στα ελληνικά από τις Εκδόσεις του 21ου (μετάφραση Γ.Καυκιά, σελ. 552),
ελάχιστη αστυνομική δράση εμπεριέχει, αφού είναι ουσιαστικά ένα πολιτικό
θρίλερ, συγκλονιστικό στην εξέλιξή του, που περιγράφει μια ταραγμένη περίοδο
της ιστορίας της Γαλλίας.
Το
«ΚΟΚΚΙΝΑ ΚΑΙ ΜΑΥΡΑ ΧΡΟΝΙΑ», είναι
ένα μυθιστόρημα που περιγράφει την (αποκαλούμενη ως) «χρυσή τριακονταετία» της
Γαλλίας (1944-1974) ουσιαστικά όμως αποδομώντας αυτό τον θρύλο. Η χρονική αυτή
περίοδος, είδε την οικονομία της χώρας να εκτοξεύεται και παρά τους αποικιακούς
πολέμους που συρρίκνωσαν την άλλοτε ένδοξη αυτοκρατορία, η Γαλλία, κυρίως υπό
την καθοδήγηση του Στρατηγού Ντε Γκωλ για μια μακρά περίοδο, είδε τους
οικονομικούς δείκτες της να βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά μεγέθη (170% αύξηση
στους μισθούς από το 1950 έως το 1975, με αντίστοιχη αύξηση στους δείκτες
κατανάλωσης). Ο Delteil στο βιβλίο του,
εξετάζει χωρίς νοσταλγία, τι γίνεται πίσω από τις κουρτίνες σε αυτή τη περίοδο,
με μια ιστορία με πολιτικά παιχνίδια, προδοσίες, συμβιβασμούς, αντιφάσεις και
ματαιωμένες ελπίδες.
Η
χρονική περίοδος που περιγράφει ο Delteil είναι από το 1942
έως το 1978 και σε αυτή περιλαμβάνονται, τα τελευταία χρόνια της Ναζιστικής
Κατοχής, η Απελευθέρωση του Παρισιού και γενικότερα της Γαλλίας, οι μεγάλες
διαδηλώσεις των εργατών το 1947, η μεγάλη απεργία στην αυτοκινητοβιομηχανία
Ρενώ, η άνοδος στην εξουσία του Ντε Γκωλ και η προσωπολατρία γύρω από αυτόν (μη
ξεχνάμε ότι στη Γαλλία υπήρχε η ιδεολογία γνωστή ως «Γκωλισμός»), η σφαγή των Αλγερινών διαδηλωτών το 1961 στο Παρίσι, η
αναγνώριση του κράτους της Αλγερίας, ο Μάης του 68 με τις αντιδράσεις στο
εσωτερικό της χώρας, οι εναλλαγές στην εξουσία, ο σχηματισμός του ακροδεξιού
κόμματος υπό τον Λεπέν, η προεδρία του Πομπιντού και τέλος η άνοδος στην
εξουσία του Ζισκάρ ντ’ Εστέν.
Οι
τρεις ήρωες του βιβλίου, η Αν Λαμπόρντ, ο Αλέν Βερόν και ο Εμέ Μπασελί,
κυριαρχούν στην ιστορία, μαζί με δεκάδες δευτερεύοντες χαρακτήρες. Οι διαδρομές
τους μέσα στο χρόνο – την Αν την συναντάμε 20χρονη αντιστασιακή και την
αφήνουμε γοητευτική μεσήλικα που συνταξιοδοτείται, τον Αλέν ανέμελο έφηβο και
τον αφήνουμε επιχειρηματία με κοινωνικές ευαισθησίες ενώ τον Εμέ Μπασελί (τον
πιο ενδιαφέροντα χαρακτήρα του βιβλίου) θα τον βρίσκουμε συνεχώς μπροστά μας
καθ’ όλη τη διάρκεια της ιστορίας ως τον άνθρωπο που κινεί τα νήματα της. Οι
μικροϊστορίες των πρωταγωνιστών αλλά και τα στιγμιότυπα της καθημερινότητας
εισέρχονται στη μεγάλη εικόνα, στο σύνολο της ιστορίας πανοραμικά, ενώ δεν
λείπουν οι περιστασιακές εμφανίσεις των διανοουμένων της εποχής αλλά και οι
συνεχείς αναφορές σε ταινίες και τραγούδια.
Ο
Delteil,
αφηγείται σε αυτή τη μυθιστορηματική saga, την ιστορία του
γραμμικά, έχοντας τους τρεις ήρωες που προαναφέρω ως άξονες για να λειτουργήσει
η (αξιοθαύμαστη) δομή του βιβλίου.
Η
Αν Λαμπόρντ μέλος της Γαλλικής Αντίστασης στον Β παγκόσμιο πόλεμο, όταν βρέθηκε
στο Παρίσι λίγο πριν απελευθερωθεί, με μυστική αποστολή, θα συναντήσει τον Εμέ
Μπασελί, σύμβουλο της Δωσιλογικής κυβέρνησης, ο οποίος έχει ήδη δει προς τα πού
πάει το πράγμα και «προστατεύει» κάποια στελέχη της Αντίστασης. Ο Μπασελί
μπροστά στην ταραγμένη Αν, θα της πει κυνικά ότι ο βασικός στόχος είναι «ο
κομμουνισμός» και η αποφυγή κατάληψης της εξουσίας από τους αριστερούς
αντιστασιακούς. Με την συνάντηση αυτή, γίνεται σαφές στην πολύ νέα (τότε) Αν
ότι οι κινήσεις της παρακολουθούνται. Η Αν στο κρησφύγετό της θα έχει ως
συγκάτοικο, τον αριστερό αγωνιστή Ζαν Βερόν, με τον οποίο θα έχει μια σύντομη
ερωτική σχέση. Στις μέρες της απελευθέρωσης όμως, ο Ζαν Βερόν πέφτει θύμα
ενέδρας και δολοφονείται. Το πιθανότερο είναι όχι από τους Γερμανούς που
εγκατέλειπαν την πρωτεύουσα, αλλά, από συνεργούς τους καθεστώτος του Βισύ. Ο
μικρός αδελφός του Ζαν, ο Αλέν Βερόν, ένας έφηβος που το μόνο που θέλει είναι
να διασκεδάζει, αναγκάζεται εκ των συνθηκών να βρει εργασία για να βοηθήσει τη
χήρα μάνα του, ενώ έχει ως σκοπό της ζωής του να βρει τους δολοφόνους του
αδερφού του. Θα συναντήσει την Αν σε μια υπηρεσία, η οποία τον διαβεβαιώνει ότι
την ενδιαφέρει κι εκείνη το θέμα της δολοφονίας του Ζαν Βερόν. Οι παλιοί
σύντροφοι του Ζαν, θα βρουν δουλειά στον Αλέν σε μια αυτοκινητοβιομηχανία όπου
εκείνος ως δεινός τεχνίτης θα διαπρέψει.
Οι
τρεις ήρωες του βιβλίου, μπορεί να συνδέονται χαλαρά ή όχι μεταξύ τους, αλλά η
κοινή συνισταμένη που άμεσα ή έμμεσα ενδιαφέρει και τους τρεις (και πολλούς
άλλους), είναι οι φάκελοι (σε μορφή καρτελών) που κρατούσε η κυβέρνηση του Βισύ
σε κρυπτογραφική μορφή με τη βοήθεια της προηγμένης (για την εποχή) τεχνολογίας
μιας εταιρείας. Οι φάκελοι αυτοί, έχουν μυστικά για την δράση διαφόρων
πολιτικών ή ανθρώπων που συνδέονται με την εξουσία, κατά τη διάρκεια της
Κατοχής ή και παλαιότερα. Οι πολύτιμοι φάκελοι όμως εξαφανίζονται και οι
περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στην κατοχή ενός από τους σπουδαιότερους
αξιωματούχους της Κατοχικής κυβέρνησης, ο οποίος είναι αυτοεξόριστος στο Τιρόλο
για να μη συλληφθεί. Τι υπάρχει στους φακέλους, είναι ένα από τα κομβικά
στοιχεία του μυθιστορήματος και η εύρεσή τους θα απασχολήσει τη δράση του έως
το τέλος.
«…Πρέπει να ξέρεις
ότι στην Αντίσταση δεν συμφωνούσαν όλοι. Άλλωστε το είδες, όταν τραγουδήσαμε τη
Διεθνή την ημέρα που μπήκε η αναμνηστική πλάκα για τον αδερφό σου, μερικοί
δυσαρεστήθηκαν, ακόμα και μέσα στο κόμμα. Δεν αντισταθήκαμε λοιπόν στους
Γερμανούς για τους ίδιους λόγους. Ο αδερφός σου, λοιπόν, ήταν απ’ αυτούς που
έλπιζαν ότι δεν θα σταματούσαμε αφότου διώξαμε τον Πετέν και τον Λαβάλ. Αν ήταν
ν’ αντικαταστήσουμε απλά μια αστική κυβέρνηση με μια άλλη αστική κυβέρνηση,
γιατί να σκοτωθούμε; Για τη Γαλλία; Μα η Γαλλία των διακοσίων οικογενειών δεν
είναι ίδια με τη Γαλλία των εργατών.»
Η
Αν Λαμπόρντ, μετά την απελευθέρωση, θα σταδιοδρομήσει σε διάφορες κυβερνητικές θέσεις,
πάντα στο παρασκήνιο. Ως φανατική Γκωλική, θα βρεθεί (ανάλογα με τη ροή των
εξελίξεων) πιο κοντά ή πιο μακριά από την εξουσία. Το «αγκάθι» που πάντα θα
έχει δίπλα της, είναι ο μικρότερος αδελφός της, ο Ζαν-Πιερ Λαμπόρντ, που θα
υπηρετήσει ως στρατιώτης το καθεστώς του Βισύ, θα κρυφτεί με την απελευθέρωση
στην Ισπανία, θα επανέλθει εργαζόμενος στο εργοστάσιο του πατέρα του στην
επαρχία και αργότερα, όταν βλέπει ότι τα πράγματα δεν είναι επικίνδυνα γι’
αυτόν θα βγει πάλι στην επιφάνεια, υπηρετώντας ακροδεξιούς πολιτικούς και
δουλεύοντας ως υπεύθυνος Ασφαλείας σε αυτοκινητοβιομηχανίες κυνηγώντας απεργούς,
ενώ θα πρωτοστατήσει στην ίδρυση του κόμματος του Λεπέν. Με την Αν δεν έχουν
καμία σχέση και ο ένας περιφρονεί τον άλλον, αν και οι δρόμοι τους έμμεσα θα
συναντηθούν πολλές φορές. Η Αν θα παντρευτεί τον ανερχόμενο δικηγόρο Γκρανβέλ,
που θα προσληφθεί από τον Μπασελί όταν εκείνος συλληφθεί.
Ο
Εμέ Μπασελί, είναι ο κλασσικός «Man for all seasons». Ακροδεξιός πριν την Κατοχή, υπηρετεί το
καθεστώς του Βισύ και λόγω της βοήθειας και των σχέσεων που έχει με στελέχη των
Γκωλικών και γενικότερα των κεντρώων η δεξιών πολιτικών, όταν συλληφθεί, θα
πέσει στα μαλακά και φυλακίζεται για λίγα χρόνια. Όταν θα επανέλθει, θα είναι
σοφότερος και πιο προσεκτικός. Με τη βοήθεια ενός τραπεζίτη, θα φτιάξει μια
εταιρεία ερευνών που ουσιαστικά θα είναι κάλυψη για τις παρασκηνιακές κινήσεις
που κάνει με όλες τις κεντροδεξιές (ουσιαστικά) κυβερνήσεις του νέου κράτους,
πάντα έχοντας ως προμετωπίδα, τον πόλεμο κατά του Κομμουνισμού. Πανίσχυρος και
ευέλικτος, θα ελίσσεται ανάλογα με τις περιστάσεις, θα γνωρίζει τα πάντα και
τους πάντες και θα φτάσει στο απόγειο της πολιτικής του καριέρας να γίνει
σύμβουλος του Πομπιντού.
Ο
Αλέν Βερόν, δουλεύει ως εργάτης στη Ρενώ, αλλά προσπαθεί να ισορροπήσει σε δύο
όχθες. Από τη μια είναι η ομοφυλοφιλία του και η έμφυτη τάση του για ευζωία και
ξενύχτια, από την άλλη η συμπάθειά του για το εργατικό κίνημα. Ως άριστος
τεχνίτης, θα δουλέψει για ένα συνεργείο αυτοκινήτων και όταν αποσύρεται ο
ιδιοκτήτης του, θα το αγοράσει με τη βοήθεια των νυχτερινών του επαφών και θα
το αναπτύξει σε συνεργείο πολυτελών αυτοκινήτων. Οι δουλειές του θα πηγαίνουν
εξαιρετικά, θα βοηθάει πάντα τους παλιούς συντρόφους του, αλλά και πάντα θα
αναζητάει τους φονιάδες του αδελφού του. Για πολλά χρόνια θα προσπαθήσει να
βρει τους φονιάδες του αδελφού του, όταν πια θα μάθει ποιος/ποιοι ήταν οι
αυτουργοί του εγκλήματος θα είναι πια αργά και το γεγονός αυτό, λίγη σημασία θα
έχει, απλά θα φωτίσει περισσότερο κάποιες συμπεριφορές.
Γύρω
από αυτούς τους τρείς (ή τέσσερις αν συνυπολογίσουμε και τον πολύ ενδιαφέροντα
Ζαν-Πιερ Λαμπόρντ), εισέρχονται στην πλοκή πολλοί δευτερεύοντες (αλλά καθόλου
αδιάφοροι) χαρακτήρες, που διαδραματίζουν ρόλο σε αυτή. Κομμουνιστές,
Ακροδεξιοί, Γκωλιστές, τεχνοκράτες δεξιοί, λομπίστες, ιδιοκτήτες μπαρ,
εργοστασιάρχες, η ματιά του Delteil πάνω σε πρόσωπα και πράγματα της
μεταπολεμικής γαλλικής κοινωνίας είναι ενδελεχής και πληθωρική. Ο συγγραφέας δεν
αφήνει τίποτα εκτός, καλύπτει όλες τις πλευρές και ενδεχομένως να κουράζει με
τα τόσα ονόματα και τις τόσες οργανώσεις – σίγουρα οι Γάλλοι αναγνώστες
αναγνωρίζουν πράγματα και καταστάσεις – όχι μόνο κρατάει το ενδιαφέρον του
αναγνώστη αμείωτο έως το τέλος, αλλά είναι τόσο συναρπαστικό που δεν μπορείς να
σταματήσεις να διατρέχεις τις σελίδες του.
Το
βασικό θέμα του βιβλίου, δεν είναι όμως οι ζωές των ηρώων του, η μυθοπλασία
είναι το όχημα, για να μπορέσει ο Delteil να κάνει σαφές στον
αναγνώστη, ότι η Δ (τέταρτη) Γαλλική Δημοκρατία από το 1946 έως το 1958 (δηλαδή
η περίοδος που καλύπτει το τέταρτο σύνταγμα της χώρας), ήταν ένα κράτος που
οικοδομήθηκε χρησιμοποιώντας τους συνεργάτες των Ναζί κατακτητών. Η ενσωμάτωση
των δωσιλόγων στο καθεστώς που ακολούθησε την απελευθέρωση (φυλακίστηκαν και
εκτελέστηκαν κάποιοι που ήταν «καμένα χαρτιά»), με τέτοιο τρόπο ώστε το αστικό
κράτος να περάσει «ομαλά» στην επόμενη μέρα (πολιτική που ακολουθήθηκε και στη
χώρα μας, στην Ιταλία και αλλού), περιγράφεται μέσα από την στιβαρή αφήγηση. Με
υπομονή και χρησιμοποιώντας την μυθοπλασία, ο συγγραφέας επισημαίνει την
υποβόσκουσα βία, τις έντονες ταξικές αντιθέσεις, το πώς δομήθηκε ένα
«οικονομικό θαύμα», την εισβολή του Αμερικανικού παράγοντα, την πορεία του
Γκωλισμού ως κυρίαρχο σύστημα, την διαρκή παρουσία στο παρασκήνιο της
ακροδεξιάς αλλά και την άνοδό της και την «δημοκρατική επισημοποίησή» της με το
κόμμα του Λεπέν.
Οι
ήρωες του μυθιστορήματος, δεν παραπέμπουν σε κάποιο γνωστό πρόσωπο της χώρας,
εκτός από τον Εμέ Μπασελί, που είναι σαφές ότι πρόκειται για τον Georges Albertini, έναν πολιτικό που δεν τιμωρήθηκε αυστηρά
περνώντας μερικά χρόνια στη φυλακή (όταν άλλοι για μικρότερα παραπτώματα
εκτελέστηκαν), διέγραψε ακριβώς ίδια πορεία με τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα
Εμέ Μπασελί, και διακρίθηκε για το οργανωτικό του πνεύμα και την ικανότητά του
να κάνει φίλους απ’ όλα τα κόμματα ενώ η πορεία του ήταν θεαματικά ανοδική
(πάντα παρασκηνιακά) στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Επίσης στον
μυθιστορηματικό χαρακτήρα του αδελφού της Αν Λαμπόρντ, του φανατικού
αντικομμουνιστή και εξαιρετικά βίαιου Ζαν-Πιερ Λαμπόρντ, ο Delteil εισάγει στοιχεία από τον σύντομο αλλά
ταραγμένο βίο του δεξιού χεριού του Ζαν-Μαρί Λεπέν, νεοναζί Francois Duprat.
Ο
Gerard Delteil, πραγματοποίησε
ένα λογοτεχνικό άθλο, χρησιμοποιώντας την τεχνική του νουάρ με τις απαραίτητες
δόσεις ίντριγκας και (σε κάποια κομβικά σημεία του βιβλίου) αγωνίας, για να
αφηγηθεί την μεταπολεμική περίοδο, σε ένα καθαρά πολιτικό και ιστορικό
μυθιστόρημα. Έχοντας πολλά κοινά στοιχεία με το έξοχο «Ρέκβιεμ για μια δημοκρατία» του Thomas Cantaloube, το «ΚΟΚΚΙΝΑ ΚΑΙ ΜΑΥΡΑ ΧΡΟΝΙΑ», είναι ένα
μείζον λογοτεχνικό έργο, που προσφέρει μερικές ώρες λογοτεχνικής απόλαυσης στον
αναγνώστη του, ένα πολύ φιλόδοξο μυθιστόρημα, που καταφέρνει χωρίς ίχνος
διδακτισμού, να καθηλώσει αλλά και να συναρπάσει, να ωθήσει σε σκέψεις και
προβληματισμούς (αλλά και συγκρίσεις με τα δικά μας ιστορικά γεγονότα) και να
συγκινήσει.
ΥΓ. Το κείμενο πρωτοδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ του ΣΚ (11-12/2/23)
Βαθμολογία 85 / 100
.jpg)
Δημοσίευση σχολίου