Τρίτη, Μαρτίου 28, 2023
posted by Librofilo at Τρίτη, Μαρτίου 28, 2023 | Permalink
"Η σκευωρία των μετρίων"
Έχουν γραφτεί εκατοντάδες βιβλία, από μυθιστορήματα μέχρι δοκίμια και πολιτικές αναλύσεις, έχουν γυριστεί δεκάδες ταινίες γύρω από την δικτατορία του Βιντέλα και γενικότερα την στρατιωτική χούντα της Αργεντινής, που διήρκεσε από το 1976 έως το 1983. Ελάχιστα όμως έχουν γραφτεί (ή τουλάχιστον δεν έχουν μεταφραστεί στη γλώσσα μας) για την περίοδο που μεσολάβησε στη χώρα, από τις τελευταίες εκλογές του 1973, έως το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1976.
 
Το θαυμάσιο αστυνομικό μυθιστόρημα - ουσιαστικά ένα κλασσικό λατινοαμερικάνικο νουάρ -, «Η ΣΚΕΥΩΡΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΡΙΩΝ» («La Consiracion de los Mediocres»), του Αργεντινού συγγραφέα και δημοσιογράφου Ernesto Mallo (Μπουένος Άιρες, 1948), που κυκλοφόρησε την προηγούμενη χρονιά στη χώρα μας, από τις (εξαιρετικές) εκδόσεις Carnivora, σε μετάφραση (και έξοχο εισαγωγικό σημείωμα), της Ασπασίας Καμπύλη (σελ.206), μας βάζει κατευθείαν μέσα στην ατμόσφαιρα των μηνών που προηγήθηκαν του πραξικοπήματος του Βιντέλα, με μια ιστορία που εκτυλίσσεται στα τέλη του 1975 και στις αρχές του ’76 στο Μπουένος Άιρες, που τυπικά έχει τη μορφή καταιγιστικού θρίλερ, στην ουσία όμως είναι ένα πολιτικό βιβλίο που θίγει πολύ σημαντικά θέματα της σύγχρονης Αργεντίνικης ιστορίας.
 

Μετά τις εκλογές του 1973 και την επάνοδό του στην εξουσία, ο αμφιλεγόμενος και άκρως λαϊκιστής πολιτικός Χουάν Περόν, δεν πρόλαβε να κυβερνήσει για πολύ, αφού πέθανε τον Ιούλιο του επόμενου χρόνου. Τον διαδέχθηκε στην εξουσία, η τρίτη σύζυγός του και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Ισαμπελίτα  Περόν, μια ωραία γυναίκα, πρώην ηθοποιός, της οποίας το μοναδικό ενδιαφέρον ήταν οι αστρολογικοί χάρτες. Σύντροφός της στις αστρολογικές προβλέψεις και στις εσωτεριστικές συνεδρίες, ο υπουργός «Κοινωνικής Ευημερίας», Χοσέ Λόπες Ρέγα, που ουσιαστικά κυβερνούσε τη χώρα από το 1974, παραδίδοντάς την στους πραξικοπηματίες του 1976. Ο Ρέγα (που είχε το προσωνύμιο «Μάγος»), ήταν από τους αρχηγούς της παρακρατικής οργάνωσης «Τρίπλε Α» («Alianza Anticomunista Argentina»), μιας φασιστικής σέκτας, που είχε στους κόλπους της εγκληματικά στοιχεία, αλλά και εν ενεργεία αστυνομικούς και στρατιωτικούς. Η Τρίπλε Α, διενεργούσε εφόδους σε σπίτια πολιτών, προέβαινε σε δολοφονίες αριστερών ή δημοκρατικών πολιτών, ενώ μεταξύ των μελών της, υπήρχαν παλαιοί ναζιστές που είχαν βρει καταφύγιο στη χώρα, μετά τον Β παγκόσμιο πόλεμο αλλά και γόνοι τους που είχαν γεννηθεί εκεί. Αντίπαλο δέος για την Τρίπλε Α, αποτελούσε η οργάνωση «Montoneros» που αποτελούσε τον αριστερό βραχίονα του Περονικού κινήματος (λίγο πριν τον θάνατό του, ο Περόν τους αποκήρυξε). Μεταξύ των δύο οργανώσεων υπήρχε ένας υπόγειος (και όχι μόνο) πόλεμος, με δολοφονίες, τρομοκρατικές ενέργειες, κλπ, σε ένα περιβάλλον εκρηκτικό και γεμάτο καχυποψία.
 
Η ιστορία που περιγράφει ο Μάγιο, εκτυλίσσεται λίγο πριν το πραξικόπημα του Βιντέλα, και μεταφέρει με ρεαλισμό και ζωντάνια, το βίαιο κλίμα των ημερών. Κεντρικός χαρακτήρας, είναι ο υπαστυνόμος Λασκάνο (ήρωας και άλλων μυθιστορημάτων του συγγραφέα), που του αρέσει να χώνει τη μύτη του και να σκαλίζει υποθέσεις με τον κίνδυνο να πέφτει συχνά σε δυσμένεια από τους ανωτέρους του. Μια δολοφονία που είναι σχεδιασμένη ως αυτοκτονία, ενός φυγά Ναζί, θα ανοίξει τον ασκό του Αιόλου για μια υπόθεση με πολλά παρακλάδια και μια διαμάχη που κρατάει από πολύ παλιά.


«Στον υπαστυνόμο Βενάνσιο Ισμαέλ Λασκάνο αρέσει να βαδίζει με συγκεκριμένο προορισμό και αβέβαιη πορεία. Οσμίζεται την πόλη του το Μπουένος Άιρες, όπως οσμίζεται το ένα ζώο το άλλο. Δεν τον φωνάζουν Σκυλί δίχως λόγο. Νιώθει τους φόβους της, τις ανησυχίες της, τις σιωπές της. Η πολιτεία είναι ένα τέρας, μια μυρμηγκοφωλιά, που στηρίζουν οι λιλιπούτειοι άνθρωποι και οι ασήμαντες ζωές τους, με την ανώνυμη δουλειά τους, με τις βιασύνες τους, τις λαχτάρες και τους πόθους τους, τις μικρές διαστροφές τους και μια ετοιμόρροπη ισορροπία ανάμεσα στο Καλό και το Κακό.»
 
Η Αστυνομική διεύθυνση θέλει να κλείσει γρήγορα την υπόθεση του Ραλφ Μπελ, που βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του, αλλά τα στοιχεία ότι πρόκειται για δολοφονία, είναι τόσο εμφανή που ακόμα κι ένας πρωτόπειρος θα τα καταλάβαινε. Η αποκάλυψη ότι ο Ραλφ Μπελ ήταν στέλεχος των Ες-Ες στον Β παγκόσμιο πόλεμο, έρχεται μαζί με την πληροφορία ότι σύζυγός του είναι η θηριώδης Χέρτα Μπότε, δεσμοφύλακας και βασανίστρια στο στρατόπεδο Μπέργκεν-Μπέλσεν. Το ζευγάρι κατέφυγε στην Αργεντινή, διαφεύγοντας την σύλληψη στην Ευρώπη, όπου τόσα χρόνια κατάφερε να παραμείνει στη σκιά. Η Χέρτα Μπότε, παρά την δυναμική αντίδρασή της όταν η αστυνομία την επισκέπτεται, δεν δείχνει να εμπλέκεται στη δολοφονία. Στο διαμέρισμα ο Λασκάνο βρίσκει ένα ασημένιο μανικετόκουμπο με ένα περίεργο σήμα επάνω του, ενώ κι ένα σημειωματάριο που θα ανακαλύψει κρυμμένο πίσω από ένα συρτάρι στο γραφείο του νεκρού, μπορεί να αποκαλύψει πολλά.
 
Ο Λασκάνο δίνει το μανικετόκουμπο σε έναν καθηγητή ειδικό, μήπως βγάλει άκρη, αλλά στο ενδιάμεσο, ο προϊστάμενος του, βλέποντας την επιμονή του, να αποδείξει ότι πρόκειται για δολοφονία, τον βγάζει από την υπόθεση, εκείνος όμως επιμένει. Στο σημειωματάριο που κρατάει, οι σημειώσεις είναι στα Γερμανικά. Θα το δώσει για μετάφραση, σε μια ωραιότατη φοιτήτρια που είχε δει στα κεντρικά της Αστυνομίας να φεύγει έξαλλη, μετά την συνέντευξη για δουλειά που είχε δώσει και το χυδαίο «πέσιμο» του προϊστάμενού του. Η φοιτήτρια είναι η Μαρίσα Φράουμπεργκ, που αναλαμβάνει έναντι αμοιβής να μεταφράσει το σημειωματάριο, αλλά γρήγορα «φρικάρει» με το περιεχόμενό του, καθώς κατάγεται από γονείς που διασώθηκαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Στο σημειωματάριο περιγράφονται με λεπτομέρειες συναντήσεις στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και η Μαρίσα παρά τις αντιδράσεις της, προχωράει στη μετάφρασή του.
 
«… Σβήνει τα φώτα, πάει με το τσάι μέχρι το παράθυρο και το πίνει χαζεύοντας την πόλη. Νιώθει να μεγαλώνει ένα κενό μέσα της, σαν δηλητηριώδες βοτάνι. Καταλαβαίνει ότι οι βρόμικες ιδέες και οι λέξεις του Μπελ την έχουν μολύνει. Όχι επειδή περιέχουν λεπτομερείς περιγραφές της βαρβαρότητας και της αναλγησίας των στρατοπέδων, αλλά εξαιτίας του γραφειοκρατικού και απρόσωπου ύφους της αφήγησης. Άνθρωποι μέτριοι, δίχως λάμψη, χωρίς το παραμικρό ταλέντο, υποταγμένοι, που δε χρειάστηκε κόπος για να πειστούν. Που ψοφούσαν στην πείνα μετά τον πόλεμο του ’14 κι έτρωγαν από τους κάδους των σκουπιδιών, άνθρωποι που η έλλειψη τροφής τούς είχε στερήσει κάθε ηθικό ενδοιασμό. Που κατέληξαν να βλέπουν τα άλλα ανθρώπινα πλάσματα σαν κάτι απ’ το οποίο μπορούσαν να τραφούν. Κι όταν είχαν πια βυθιστεί για τα καλά στη μιζέρια τους, ήρθε ένας παράφρονας και τους είπε ότι ήταν η ανώτερη φυλή. Και τον πίστεψαν. Και τους έδειξε τους υπαίτιους όλων τους των δεινών. Και τους έδωσαν φανταχτερές στολές, γερές μπότες, σκληρές εξαρτύσεις και ανατριχιαστικά σύμβολα, ώστε όλοι να τους φοβούνται. Και τις φόρεσαν. Και τους έδωσαν παρελάσεις, λάβαρα και σημαίες. Και τους έβαλαν στα χέρια ρόπαλα, πιστόλια, βλήματα και πολυβόλα. Και τους ζήτησαν να είναι γρήγοροι, καταστρεπτικοί και αδυσώπητοι. Και το έκαναν. Και τους κάλεσαν στο συμπόσιο, έγιναν κομμάτι της γιορτής, σε μνημειώδη σκηνικά όπου ο ηγέτης βεβαίωνε τα πλήθη ότι ο κόσμος τούς ανήκε κι έπρεπε απλώς να πάνε να τον πάρουν.»
 
Στο μεταξύ, η κατάσταση στο Μπουένος Άιρες δείχνει να ξεφεύγει τελείως. Αριστεροί καλλιτέχνες (σκηνοθέτες), λαμβάνουν το μήνυμα ότι πρόκειται να εκτελεστούν από την Τρίπλε Α, σε μια συγκέντρωση στο πανεπιστήμιο μια βόμβα σκάει, ενώ μετά από μερικές ημέρες, ο καθηγητής που εξέταζε το μανικετόκουμπο βρίσκεται δολοφονημένος. Ο Λασκάνο βλέπει ότι το χάος επεκτείνεται, η υπόθεση προφανέστατα αγγίζει υψηλά κλιμάκια της αστυνομίας κι εκείνος βρίσκεται σε δυσμένεια αλλά και σε κίνδυνο. Το μόνο φωτεινό στοιχείο στη ζωή του, είναι ότι η έλξη του για τη Μαρίσα δείχνει να είναι αμοιβαία, με τους δύο τόσο διαφορετικούς ανθρώπους να μη μπορούν να αντισταθούν στο πάθος τους, αδιαφορώντας για τις συνέπειες στη ζωή τους.


Ο Περόν στην πρώτη του διακυβέρνηση από το 1946, άνοιξε την πόρτα της χώρας στους Ναζί, που κατέφυγαν μαζικά στη χώρα (όπως και σε άλλες της Λατινοαμερικάνικης ηπείρου). Ο Mallo στο ωραίο μυθιστόρημά του, ενώνει σε μια γραμμή τους Ναζί που κατέφυγαν στην Αργεντινή, με την άνοδο των φασιστικών στοιχείων στις κυβερνητικές θέσεις και τον σχηματισμό της Τρίπλε Α. Τονίζει την διαπλοκή μεταξύ των μελών της κυβέρνησης Περόν με την οργάνωση που κινείτο ως «κράτος εν κράτει», σε ένα Μπουένος Άιρες που οι βόμβες έσκαγαν δεξιά κι αριστερά και το παιχνίδι της Εξουσίας ήταν αμείλικτο.
 
Μπορεί να μη φτάνει σε ποιότητα το αριστουργηματικό «Επιχείρηση σφαγή» του Rodolfo Walsh, αλλά αυτό δεν έχει τόση σημασία. «Η σκευωρία των μετρίων», εκτός από την πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή της, διακρίνεται για τον ξέφρενο, κινηματογραφικό ρυθμό της (ο συγγραφέας είναι και σεναριογράφος), την εκπληκτική της ατμόσφαιρα χάους και ανασφάλειας, ενώ όπως σε κάθε λατινοαμερικάνικο νουάρ, δεν λείπει το λυρικό στοιχείο και ο συναισθηματισμός που εδώ εκφράζεται μέσα από την ερωτική ιστορία του Λασκάνο και της Μαρίσας. Ωραίο πολιτικό-αστυνομικό μυθιστόρημα, όπου η εξαιρετική εισαγωγή της μεταφράστριας Ασπασίας Καμπύλη, είναι απαραίτητη ανάγνωση για την απόλαυσή του.
 
Βαθμολογία 82 / 100


 
 
 
 
 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home