Τετάρτη, Δεκεμβρίου 27, 2023
posted by Librofilo at Τετάρτη, Δεκεμβρίου 27, 2023 | Permalink
Τίνος είσαι εσύ
«Έχω τους γονείς μου που δεν προέρχονται απ’ το ίδιο
γενεαλογικό δέντρο
κι εσύ προσπαθείς να το μεγαλοποιήσεις
το αίμα, τον δεσμό, το κληροδότημα
των γενεών.
«Όλοι έχουμε τις αντιφάσεις μας
κι αυτοί που έχουν τη μύτη της μαμάς τους και τα μάτια του
μπαμπά τους
τις έχουν∙
το αίμα δεν λύνει τη σύγχυση
μα παραδέχομαι τη δική μου αντίφαση
θέλω να ξέρω το αίμα μου.
 
Ξέρω το αίμα μου.
Είναι σκούρο κόκκινο κι έρχεται
τακτικά και χρησιμοποιώ ταμπόν.
Ξέρω το αίμα μου όταν κόβω το δάχτυλό μου.
Ξέρω πώς μοιάζει το αίμα μου.»
Jackie Kay “Χαρτιά υιοθεσίας»(εκδόσεις Loggia, μετάφρ. Μ. Μπλάνα)
 
Η έννοια της καταγωγής, η δύναμη του αίματος και η μοίρα του ανθρώπου, διαπερνούν το μυθιστόρημα της Μάρως Κακαβέλα (Αθήνα, 1967) «ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ» - (εκδόσεις Στερέωμα, σελ. 188), στη δυναμική και εντυπωσιακή πρώτη της εμφάνιση στην πεζογραφία. Μέσα σε ένα μυθιστόρημα, μικρό σε έκταση μεν, που όμως αποτελεί τη σύνθεση μιας οικογενειακής saga, η οποία θα μπορούσε να αποτελέσει υλικό για ένα έπος εκατοντάδων σελίδων, η συγγραφέας επιτυγχάνει να γράψει ένα βιβλίο, με θαυμαστή οικονομία λόγου, που θίγει πολλά θέματα για συζήτηση και προβληματισμούς.


Ο Πέτρος Κατσαντώνης είναι ένας κατεστραμμένος άνθρωπος που γνωρίζει ότι δεν έχει πολύ χρόνο ζωής μπροστά του. Είναι στη μέση της έβδομης δεκαετίας της ζωής του, αλλά οι ασθένειες που τον ταλαιπωρούν, σε συνδυασμό με την μέθη στην οποία βρίσκεται καθημερινά από το πολύ ποτό – ενώ υποφέρει από κίρρωση του ήπατος -, τον κάνουν καθημερινό υποψήφιο για τα επείγοντα περιστατικά κάποιου νοσοκομείου. Η δε οικονομική του κατάσταση συμβαδίζει με την υγεία του, αφού στη τσέπη του, έχει όλη του την περιουσία, λίγο πάνω από 60 ευρώ. Τα νέα όμως που έρχονται, με τη μορφή μιας ψυχρής συμβολαιογράφου, του αλλάζουν, τώρα στο τέλος, τη ζωή. Μαθαίνει ότι η γυναίκα που τον μεγάλωσε, τον αγάπησε και τον λάτρεψε, δεν είναι η βιολογική του μητέρα, ότι έχει έναν αδερφό, τον Ρήγα Σαλούστρο, που ζει σε ένα νησί, κι ότι είναι κληρονόμος – εξ ημισείας – με αυτόν τον «άγνωστο», της περιουσίας της θείας του – της αδερφής του πατέρα του -, με μόνη προϋπόθεση, να βρει τον αδερφό του και να του το ανακοινώσει ο ίδιος, αλλιώς κανείς δεν θα λάβει τίποτα και τα χρήματα και η ακίνητη περιουσία, θα πάνε σε ιδρύματα.
 
Ο Πέτρος Κατσαντώνης, υπήρξε ένας από τους πιο αναγνωρίσιμους δημοσιογράφους της χώρας. Έζησε ημέρες πλήρους διασημότητας, είχε χρήματα, γυναίκες, εξουσία. Τώρα – εδώ και μερικά χρόνια – είναι ένα τίποτα, μετά την ολική αποκαθήλωσή του και τον εξευτελισμό που ακολούθησε την μεγάλη άνοδο. Γεννήθηκε και έζησε μέχρι την εφηβεία του σε ένα ορεινό χωριό της Θεσσαλίας. Ήταν το μοναδικό παιδί του Βλάση και της Θεοδώρας – της στέρφας, όπως την αποκαλούσαν στο χωριό, αλλά εκείνος δεν αναρωτήθηκε ποτέ, γιατί. Με τον Βλάσση είχε μια απρόσωπη σχέση, κάπου τον φοβότανε αυτόν τον σκληρό και λιγομίλητο αγρότη, που δεν είχε πολλά – πολλά με κανέναν. Τώρα μαθαίνει ότι είναι παιδί της Σοφίας, της συζύγου, του κολλητού του πατέρα του, του Νικόλα, που είχε ένα όνειρο, να φύγει για την Τσεχοσλοβακία – την οποία θεωρούσε ιδανικό μέρος για να μείνει. Ο Νικόλας αμετανόητος αριστερός, που βασανίστηκε, φυλακίστηκε και γύρισε στο χωριό να παντρευτεί τη Σοφία που τον περίμενε. Γέννησαν τον Ρήγα και μετά εξαφανίστηκε από προσώπου γης. Όλοι θεώρησαν ότι έφυγε για τον τόπο του ονείρου του, αλλά μερικούς μήνες αργότερα γεννήθηκε ο Πέτρος από την Σοφία που πέθανε στη γέννα. Το νεογέννητο αμέσως υιοθετήθηκε από το ζευγάρι του Βλάση και της Θεοδώρας, και λίγο αργότερα, ο Ρήγας που ήταν 2 ετών, υιοθετήθηκε από το ζεύγος Σαλούστρου, με τη μεσολάβηση της θείας Τούλας, αδερφής του Βλάση και έτσι τα δύο αδέρφια, δεν γνώρισαν ποτέ ο ένας την ύπαρξη του άλλου. Τώρα θα πρέπει να ενωθούν ξανά 60 και κάτι, χρόνια αργότερα.
 
«Μετά έγινα ο αποδιοπομπαίος τράγος και το μαύρο πρόβατο. Όχι ότι είχαν άδικο, απλώς οι τόνοι λάσπης και τα σκατά, κάτω από τα οποία τάφηκε η καριέρα μου και εγώ ο ίδιος, είχαν λάθος ταμπέλα κι αφορμή. Έκανα πολύ καιρό να βγω από αυτόν τον τάφο, και μπορεί τελικά να μη βγήκα και ποτέ, αλλά τώρα πια, δεν αναπολώ τίποτα από εκείνα τα χρόνια της μεγάλης μπάζας και της ακόμα μεγαλύτερης παραζάλης. Ίσως και να είμαι ο μόνος σε τούτη τη χώρα που δεν τα αναπολώ. Ποιος ξέρει. Κι εκεί που το είχα πάρει απόφαση ότι το έβλεπα το φως στην άκρη του τούνελ, αυτό το φως που επιτέλους θα με λύτρωνε από τον ίδιο μου τον εαυτό και τις πράξεις μου, ήρθε ένας πεθαμένος, ένας άγνωστος σε μένα πατέρας, να μου κάνει την ερώτηση στην οποία ο ίδιος θα έπρεπε να είχε απαντήσει τόσες δεκαετίες πριν. Τίνος είσαι εσύ, ρε; Έλα μου ντε. Τίνος;»
 
Η Κακαβέλα, εντάσσει στο ύφος του βιβλίου της, το οποίο εναλλάσσεται από πρωτοπρόσωπο σε τριτοπρόσωπο, στοιχεία από ειδήσεις από εφημερίδες, συνταγές μαγειρικής, έναν κανονισμό κοιμητηρίου, ενώ υπάρχουν και φωτογραφίες αλλά και μια κριτική ταινίας. Η αποφόρτιση του βάρους της πλοκής με αυτόν τον τρόπο κάποιες φορές λειτουργεί θετικά, ενώ κάποιες άλλες δείχνει άκαιρη και χωρίς σκοπό.
 
Τι ακριβώς καθορίζει τη μοίρα ενός ανθρώπου, αναρωτιέται στο μυθιστόρημά της, η συγγραφέας. Ο τόπος; Οι άνθρωποι; Η δύναμη του αίματος και η διαδρομή του; Τι ρόλο παίζει το παρελθόν; Οι δύο ήρωές της, ο κεντρικός χαρακτήρας που είναι ο Πέτρος, αλλά και ο Ρήγας, είναι δύο άνθρωποι που διαμορφώθηκαν μόνο από τις περιστάσεις ή έπαιξαν κι άλλα πράγματα τον ρόλο τους; Ποιος τελικά θεωρείται γονιός; Αυτός που γεννάει ή αυτός που μεγαλώνει ένα παιδί; Στο βιβλίο έχουμε δύο χαρακτηριστικές περιπτώσεις ανθρώπων που μεγαλώνει από θετούς γονείς.


Η Κακαβέλα περιγράφει το σκληρό πρόσωπο της ελληνικής επαρχίας, σε ένα (αφιλόξενο ως σκηνικό) χωριό, όπου ο εμφύλιος έχει αφήσει τα σημάδια του, όπως είναι η περίπτωση του άτυχου Νικόλα, όπως είναι η περίπτωση του εγγενώς σκληρού Βλάση που δεν μιλάει ποτέ για τίποτα, όπως ακόμα είναι η περίπτωση της άλλοτε ψυχοκόρης θείας Τούλας – του από μηχανής Θεού κατά την αρχαιοελληνική έννοια στην οικογενειακή τραγωδία -, που φεύγει μικρή από τον τόπο της, συνοδεία του μεγάλου της αδερφού του Βλάση, και δεν ξαναγυρνάει ποτέ πίσω, ούτε καν ως επισκέπτρια. Εικόνες και σκηνές που μένουν έντονα χαραγμένες στο μυαλό του αναγνώστη, δοσμένες με κινηματογραφική μορφή, εναλλάσσονται με τη μοναξιά που διακατέχει τους πρωταγωνιστές του βιβλίου, του Πέτρου που μ’ ένα τσιγάρο στο στόμα βαδίζει προς τη συνάντηση με τον άγνωστο αδερφό του, και του Ρήγα, που τα γνωρίζει όλα – και το ποιος είναι και από πού προέρχεται, μέσα στην ηθελημένη μοναξιά του στις εσχατιές της Κρήτης.
 
Η σχέση πατέρα-γιου, κυριαρχεί επίσης στο μυθιστόρημα. «Να είσαι σωστός» είναι η συνεχής προτροπή-παραίνεση του Βλάση προς τον γιο του, τονίζοντας μ’ αυτόν τον ειρωνικό τρόπο, πόσο λάθος ήταν εκείνος σε όλη του τη διαδρομή, αλλά και πόσο λάθος ήταν ο Πέτρος, στην επαγγελματική και προσωπική του πορεία. Η Κακαβέλα αντιμετωπίζει με σκληρότητα τους ήρωές της, τους αφήνει γυμνούς μπροστά στον αναγνώστη του βιβλίου – κυρίως ο Πέτρος που θυμίζει έντονα την περίπτωση Κωστόπουλου, και ο οποίος μέχρι το τέλος του μυθιστορήματος, παραμένει ένα ερείπιο χωρίς μετάνοια, χωρίς σωτηρία. Αντίθετα φέρεται με συμπάθεια στους (εξαιρετικούς) γυναικείους χαρακτήρες του βιβλίου της. Στην τρυφερή και συνετή Θεοδώρα που θα δώσει τα πάντα για τον γιο της τον Πέτρο, ακόμα και στέλνοντάς τον στο Παρίσι να σπουδάσει, στην άτυχη και καθοριστική στην εξέλιξη της ιστορίας Σοφία, που προλαβαίνει να ζήσει ελάχιστα με τον Νικόλα και θα υποκύψει πάνω στην απελπισία της, στο πάθος του Βλάσση.
 
Σε αυτή την αναζήτηση ταυτότητας που είναι κατά βάση το βιβλίο, υπάρχει το στοιχείο συγκίνησης που δεν πέφτει σε μελοδραματικές ευκολίες, όπως και της αγωνίας που διακατέχει μια αστυνομική ιστορία. Μυθιστόρημα στιβαρό και με άψογο ρυθμό, το «ΤΙΝΟΣ ΕΙΣΑΙ ΕΣΥ» (με τίτλο που παραπέμπει στη γνωστή έκφραση που χρησιμοποιείται στα χωριά), με ζωντανούς και αληθινούς διαλόγους (δείγμα της θητείας της συγγραφέως στην κατασκευή σεναρίων και στον θεατρικό λόγο) και με ωραία κλιμάκωση της πλοκής, δεν δείχνει με τίποτα, ότι έχουμε μπροστά μας, ένα πρωτόλειο λογοτεχνικό έργο.
 
Βαθμολογία 82 / 100


 
 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home