«Από μικρή ρωτούσα να μου πουν για ποιό λόγο ζω. Η μαμά κι ο μπαμπάς δεν μου απάντησαν ποτέ ευθέως. Φαντάζομαι πως ούτε αυτοί ήξεραν την απάντηση. Αλλά μήπως την ξέρει κανείς;»

Η σαρανταπεντάχρονη οδοντίατρος Κριστίνα έχει περάσει όλα τα στάδια της κατάθλιψης. Χωρισμένη , με τον πρώην άντρα της να βρίσκεται ένα βήμα από τον θάνατο μετά από μιά επώδυνη ασθένεια, και την έφηβη κόρη της , την Γιάνα να έχει μπλέξει με πανκ συμμορίες και να δοκιμάζει κάθε είδους ναρκωτικό βρίσκεται σε μιά σύγχιση. Όταν βρίσκεται στον δρόμο της ο κατά μια δεκαπενταετία νεώτερος της Γιαν, θα τον ερωτευτεί, θα κάνει σχέση μαζί του αλλά το γενικότερο μπλοκάρισμα της δεν θα της επιτρέψει να αφήσει τον εαυτό της ελεύθερο και να απολαύσει αυτόν τον έρωτα.

Το σκηνικό είναι η Πράγα του 1999 , λίγα χρόνια μετά την πτώση του κομμουνισμού και τον διαχωρισμό της παλιάς Τσεχοσλοβακίας σε δύο κράτη. Μιά πόλη,μιά χώρα που προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ του παλιού αυταρχικού καθεστώτος και του πλήρους εκδημοκρατισμού που κυριαρχεί πλέον. Εξαιρετικός καμβάς γιά να χτίσει την ιστορία του ο πολύ καλός Τσέχος συγγραφέας Ιβάν Κλίμα . Το μυθιστόρημα του «ΟΥΤΕ ΑΓΙΟΙ, ΟΥΤΕ ΑΓΓΕΛΟΙ», (Εκδ.ΚΕΔΡΟΣ, μετάφρ.(από τα Αγγλικά) Βικτ.Τράπαλη, σελ. 307), (79) , είναι απλά γραμμένο, χωρίς εξάρσεις με ένα ήρεμο ύφος που περιγράφει όμως με ενάργεια την ζωή μερικών καθημερινών ανθρώπων που προσπαθούν (χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία) να ξεπεράσουν τα προσωπικά τους προβλήματα ,να προσαρμοστούν στις καινούριες συνθήκες που έχουν προκύψει στην χώρα και να πιαστούν από κάπου γιά να πιστέψουν στη ζωή.

Η Κριστίνα ,όμορφη ακόμα αλλά τελείως ανασφαλής κουβαλάει δεκάδες ενοχές. Θεωρεί ότι κατέστρεψε τον γάμο της, όταν έδιωξε τον πρώην σύζυγο της που τον έπιασε να την απατάει. Συνειδητοποιεί πόσο μακριά ήταν από την οικογένεια της εκείνη την περίοδο. Έπινε, δούλευε πολύ, δεν ενδιαφερόταν γιά τίποτα – προσπαθούσε μόνη της να καταπολεμήσει την κατάθλιψή της. Τώρα τρέχει να συμμαζέψει τα ασυμμάζευτα. Η κόρη της χάνει τη χρονιά στο σχολείο, την κλέβει γιά να αγοράσει ουσίες, και είναι μόνο δεκατεσσάρων χρονών, προσπαθεί να την προσεγγίσει αλλά είναι πλέον αργά, η μικρή είναι φευγάτη. Πιάνεται από την έλξη που της ασκεί ο νεαρός Γιαν που ενθουσιάζεται από αυτήν την ώριμη και τόσο εύθραυστη γυναίκα, η οποία θα αντικαταστήσει την μάνα του στην ζωή του. Την βοηθάει με την Γιάνα, είναι τρελλά ερωτευμένος μαζί της αλλά η Κριστίνα το μόνο που νιώθει είναι η αυτολύπηση και το μόνο που δείχνει να την ενδιαφέρει είναι να προσπαθήσει να καταλάβει τι πήγε στραβά στη ζωή της ρίχνοντας το στο ποτό.

Μέσα από την αφήγηση της Κριστίνα , με ενδιάμεσες παρεμβολές τις αφηγήσεις της Γιάνα και του Γιαν, παρακολουθούμε τις ζωές τριών ανθρώπων σ’αυτή την απρόσωπη μεγαλούπολη που έχει γίνει η Πράγα. Μιά Πράγα πολύ διαφορετική απο την παραμυθένια τουριστική εικόνα που έχουμε όλοι μας γι'αυτήν. Απρόσωπη, έχοντας χάσει την ταυτότητα της, με κατοίκους φοβισμένους, με ανθρώπους αλλοτριωμένους. Και οι τρεις πρωταγωνιστές ψάχνουν διαφυγές από την πραγματικότητα. Η Κριστίνα μέσα από την λογοτεχνία και τον αγαπημένο της συγγραφέα Κάρελ Τσάπεκ, η Γιάνα μέσα από τα ναρκωτικά και το σεξ και ο Γιαν που έχει πάθει μιά ψύχωση με την αστρολογία .


Δεν υπάρχει χαρακτήρας πλήρης σε όλο το βιβλίο. Ανάπηροι συναισθηματικά ή απλά τελειωμένοι, κουβαλάει ο καθένας τον προσωπικό του σταυρό ,ούτε «άγιοι» αλλά ούτε και «άγγελοι» προσπαθούν να βγουν από το τούνελ από το αδιέξοδο. Η μετάβαση από τον κομμουνισμό τους έχει στερήσει την πίστη σε κάτι,σε κάποιον. Ο πατερούλης Στάλιν ήταν μιά λύση γιά κάποιους, ο Θεός γιά κάποιους άλλους. Η Κριστίνα μπαινοβγαίνει σε εκκλησίες ερημικές ή μη χωρίς να βρει την λύση. Βαθειά μέσα της ξέρει ότι ή αγάπη είναι η σωτηρία αλλά πρέπει να προσπαθήσει πολύ γιά να την βρει, αφού το μόνο που ξέρει είναι πως να την διώξει.

Ο Κλίμα είναι ένας πολύ αξιόλογος συγγραφέας (περισσότερα στοιχεία στο ποστ της Alef), πανάξιος διάδοχος (μαζί με τον Κόχουτ) του μεγάλου Κούντερα ,αν και εμένα προσωπικά μου φαίνεται πολύ διαφορετικός. Παρ’ότι είναι εβραϊκής καταγωγής διακρίνω έναν άκρατο προτεσταντισμό στα βιβλία του και ισχυρή δόση ηθικής (εκεί δηλαδή που ο Κούντερα τα ανέτρεπε όλα –έστω και με κίνδυνο να θεωρηθεί σεξιστής.) Το σωστό όμως να λέγεται,δεν υπάρχει κακό βιβλίο στην βιβλιογραφία του και η ικανότητά του φαίνεται ακόμα περισσότερο σε μυθιστορήματα σαν κι αυτό, όπου με πολύ απλά υλικά, χωρίς σχεδόν καθόλου δράση, με μιά ηρωίδα που μπορεί και να σε εκνευρίσει με την μεμψιμοιρία της και την ανασφάλεια της φτιάχνει μιά ιστορία που δεν μπορείς να την αφήσεις αν και δεν είναι από τις καλύτερες του. Φτιάχνει δηλαδή ένα γκουρμέ πιάτο με καθημερινά υλικά – ότι κάνανε κάποτε οι μεγάλοι μάστορες του είδους και αυτή ακριβώς η ικανότητά του προσδίδει ακόμα μεγαλύτερη αξία στο βιβλίο.