Παρασκευή, Αυγούστου 02, 2013
posted by Librofilo at Παρασκευή, Αυγούστου 02, 2013 |
PermalinkBeautiful losers
«Πρέπει να μάθουμε να
έχουμε τη γενναιότητα να σταματάμε στην επιφάνεια. Πρέπει να μάθουμε να αγαπάμε
τα προσχήματα»
Το εμβληματικό μυθιστόρημα
του σπουδαίου Καναδού τραγουδοποιού, ποιητή και λογοτέχνη Leonard Cohen (Μόντρεαλ, 1934), με τίτλο «ΥΠΕΡΟΧΟΙ ΑΠΟΚΛΗΡΟΙ» («Beautiful Losers»), ένα βιβλίο-θρύλος, σημείο αναφοράς για την
δεκαετία του ’60 και το οποίο κυκλοφόρησε πρόσφατα στη χώρα μας (Εκδ. Κέδρος,
(ωραία) μετάφραση Α.Καλοφωλιά, σελ.325), είναι ένα παραληρηματικό και
αθυρόστομο, εμμονικό και ιδιαίτερα στοχαστικό έργο το οποίο απευθύνεται σε
αναγνώστες που θέλουν από την λογοτεχνία να τους ταρακουνήσει, να τους βγάλει
από την «άνεση» τους, να πάει το συναίσθημά τους ένα βήμα παραπέρα.
Μια ινδιάνα που αγιοποίησε
η Καθολική Εκκλησία, η οποία έζησε στα τέλη του 17ου αιώνα και ένα
ερωτικό τρίγωνο που ζει στο Μόντρεαλ την δεκαετία του ’60 είναι οι ήρωες του
μυθιστορήματος του Κοέν. Ο αφηγητής έχει εμμονή με την Κατρίν Τεκακουίθα
(1656-1680), την αποκαλούμενη «Παρθένα των Ιροκουά». Είναι λαογράφος που
εξειδικεύεται στις ινδιάνικες φυλές και προσπαθεί να ανακαλύψει τι κρύβεται
πίσω από την ιστορία της ζωής της μικρής και άσπιλης ιθαγενούς που
εκχριστιανίστηκε από τους Ιησουίτες και έγινε διάσημη μετά θάνατον (ως τις
μέρες μας) για τα θαύματά της. Από την άλλη βρίσκεται ενώπιον της αυτοκτονίας
της αγαπημένης του Εντίθ, μιας νεαρής κοπέλας, ινδιάνικης καταγωγής. Καθώς
αναπολούν την νεκρή με τον παιδικό του φίλο και περιστασιακό εραστή του, τον
Φ., μέσα από τον θρήνο και το μεθύσι, ο δεύτερος εξομολογείται στον αφηγητή ότι
διατηρούσε σεξουαλική σχέση με την Εντίθ και προσπαθούσε να την βοηθήσει να
ξεπεράσει τα αδιέξοδά της.
Στο μυθιστόρημα, μέσα από
την αφήγηση της ζωής της Τεκακουίθα, περνάει η ιστορία της κατάκτησης του
Καναδά, η εισβολή με τη βία της Καθολικής Εκκλησίας στις φυλές των ινδιάνων
(ίδιες φυλές με αυτές των Η.Π.Α., απλά στον Καναδά λέγονται αλλιώς), τα
βασανιστήρια και οι φρικιαστικοί φόνοι, τα σεξουαλικά έθιμα των ιθαγενών και η
κατάπνιξη των αρχέγονων ενστίκτων τους από τους Ιησουίτες. Και οι τρείς πρωταγωνιστές
του ερωτικού τριγώνου, ο αφηγητής, ο Φ. και η Εντίθ ερωτευμένοι όλοι μεταξύ
τους, έχουν φαντασιώσεις με την αγιοποιημένη ινδιάνα, διακωμωδούν τις
καταστάσεις που επικρατούσαν στην «βάρβαρη» εποχή, ταυτίζονται άλλος
περισσότερο, άλλος λιγότερο με την αγία Κατρίν ενώ στο υπόβαθρο παρατηρούμε τις
πολιτικές αναταραχές με την προσπάθεια του Κεμπέκ για ανεξαρτησία, την έντονη
εμπλοκή του Φ. στην πολιτική και τις διαδηλώσεις που συντάραζαν το Μόντρεαλ
εκείνα τα χρόνια.
Η πλοκή είναι δευτερεύουσα
και δεν έχει ιδιαίτερο ρόλο στην εξέλιξη του μυθιστορήματος. Κυριαρχεί η φαντεζί
γραφή, ο χωρίς όρια ερωτισμός, τα άφθονα ναρκωτικά κάθε είδους, οι διάλογοι,
άλλοτε φιλοσοφικοί και πνευματικοί και άλλοτε καθαρά σεξουαλικοί, η αναζήτηση
νοήματος και ιστορικής συνέχειας σε μια χώρα «επισκεπτών» όπου έχουν έρθει να
κατοικήσουν φυλές από κάθε άκρη της γης, εξοντώνοντας τους αυτόχθονες κατοίκους
των τεράστιων δασών της.
«Πάντα ήθελα να αγαπηθώ
από το Κομμουνιστικό Κόμμα και τη Μητέρα Εκκλησία. Ήθελα να ζήσω μέσα σε μια
φολκ μπαλάντα όπως ο Τζο Χιλλ. Ήθελα να χύσω τα δάκρυα μου για τους αθώους που
θα σακάτευε η βόμβα μου. Ήθελα να ευχαριστήσω τον αγρότη πατέρα που μας
ανέθρεψε κυριολεκτικά «στο δρόμο». Ήθελα να κυκλοφορήσω με το άδειο μανίκι μου
διπλωμένο και καρφιτσωμένο στο στήθος και να βλέπω τους ανθρώπους να χαμογελούν
ενώ τους χαιρετάω με το λάθος χέρι. Ήθελα να πολεμήσω τους πολούσιους, έστω κι
αν μερικοί απ’αυτούς ήξεραν τον Δάντη: λίγο πριν τον χαμό του, ένας απ’αυτούς
θα μάθαινε πως ήξερα κι εγώ τον Δάντη. Ήθελα το πρόσωπό μου να μεταφερθεί στο
Πεκίνο, με ένα ποίημα γραμμένο στον ώμο μου. Ήθελα να καταστρέψω το εγώ μου
κοπανώντας το πάνω στους σκληρούς του τοίχους. Ήθελα να αντιμετωπίσω τις
μηχανές του Μπρόντγουεϊ. Ήθελα η Πέμπτη Λεωφόρος να ξαναθυμηθεί τα ινδιάνικα
μονοπάτια της. Ήθελα να φύγω από μια πόλη ανθρακωρύχων, με τους κακούς τρόπους
και τις πεποιθήσεις μου κληρονομιά από έναν άθεο θείο, έναν μεθύστακα που ήταν
το μαύρο πρόβατο της οικογένειας. Ήθελα να διασχίσω την Αμερική μέσα σε ένα
ερμητικά σφραγισμένο τρένο, να είμαι ο μόνος λευκός που οι Νέγροι θα δεχτούν στις
διαπραγματεύσεις για τη συνθήκη. Ήθελα να παρευρεθώ σε κοκτέιλ πάρτι ζωσμένος
με ένα πολυβόλο. Ήθελα να πω σε μια παλιά μου φιλενάδα που αποστρέφεται τις
μεθόδους μου ότι οι επαναστάσεις δε γίνονται σε μπουφέδες, ότι δεν μπορείς να
διαλέξεις το ένα ή το άλλο, και να δω την ασημένια τουαλέτα της να υγραίνεται
χαμηλά στον καβάλο. Ήθελα να πολεμήσω ενάντια στην παντοκρατορία της Μυστικής
Αστυνομίας, αλλά μέσα από τους κόλπους του Κόμματος. Ήθελα μια γηραιά κυρία που
είχε χάσει τους γιούς της στον πόλεμο να με μνημονεύσει στην προσευχή της σε
μια εκκλησία φτιαγμένη από λάσπη, εκπληρώνοντας την επιθυμία των γιών της.
Ήθελα να σταυρωθώ σε ένα σταυρό από βρωμόλογα. Ήθελα να ανεχτώ παγανιστικά
υπολείμματα σε αγροτικές τελετές, διαφωνώντας με την Κουρία. Ήθελα να
διαχειριστώ μυστικά αγοραπωλησίες ακινήτων, ενεργώντας σαν πράκτορας αειθαλών,
ανώνυμων δισεκατομμυριούχων. Ήθελα να γράψω καλά λόγια για τους Εβραίους. Ήθελα
να τουφεκιστώ μαζί με άλλους βάσκους αγωνιστές επειδή μετέφερα το σώμα του
Χριστού στο πεδίο της μάχης κατά τον Φράνκο. Ήθελα να κάνω κήρυγμα περί γάμου
από τον απόρθητο άμβωνα της παρθενίας, παρατηρώντας τις μαύρες τρίχες στα πόδια
των νυφών. Ήθελα να γράψω σε μια μπροσούρα ενάντια στον έλεγχο των γεννήσεων σε
πολύ απλά αγγλικά, ένα φυλλάδιο για να πωλείται στο φουαγέ, εικονογραφημένο με
δίχρωμες ζωγραφιές διαττόντων αστέρων και αιωνιότητας. Ήθελα να απαγορεύσω τον
χορό για κάποιο διάστημα. Ήθελα να γίνω ένα πρεζάκι-ιερέας που ηχογραφεί ένα
δίσκο για την εταιρία Folkways.
Ήθελα να μεταφερθώ σε άλλες φυλακές για πολιτικούς λόγους. Έχω μόλις ανακαλύψει
ότι ο Καρδινάλιος_________ έχει δωροδοκηθεί με ένα μεγάλο χρηματικό ποσό από
ένα γυναικείο περιοδικό, έχω δεχτεί σεξουαλική επίθεση από τον εξομολογητή μου,
έχω δεί τους χωρικούς να προδίδονται για έναν ευνόητο λόγο, αλλά απόψε οι
καμπάνες ηχούν, είναι άλλο ένα βράδυ στον κόσμο του Θεού, και υπάρχουν πολλοί
που πρέπει να τραφούν, πολλά γόνατα που λαχταρούν να λυγίσουν, κι έτσι ανεβαίνω
τα φθαρμένα σκαλοπάτια φορώντας την κουρελιασμένη δικαστική μου τήβεννο.»
Οι "Υπέροχοι απόκληροι", είναι ουσιαστικά
μια αναζήτηση ταυτότητας, και μια νοσταλγική επιστροφή στις ρίζες, στο μεδούλι
του Καναδά. Η ιστορία της Τεκακουίθα και η έντονη αντίθεση των «αγρίων» του
Καναδά με τους «πολιτισμένους» Ευρωπαίους που κατέσφαξαν και προσηλύτισαν δια
της βίας, ουσιαστικά εξοντώνοντας τους ιθαγενείς, λειτουργεί ως πρόσχημα στον
πάντα ευαίσθητο στις κοινωνικές αλλαγές Λ.Κοέν να μιλήσει για την ανάγκη της
εποχής που γράφτηκε το βιβλίο (1966), και της διαδεδομένης τότε «ιδεολογίας»
για επιστροφή στη φύση, προσέγγισης με το παρελθόν, συμφιλίωσης μ’αυτό και
ταυτόχρονα υπέρβασής του με τρόπους απελευθερωμένους από πρότυπα και κατεστημένα.
Μπορεί σε κάποια σημεία του να φαίνεται «ξεπερασμένο» και «ερμητικό» αλλά
καλύτερα κάποιος που δεν θα εντυπωσιασθεί ιδιαίτερα από το ύφος του να το δει
και ως αντιπροσωπευτικό δείγμα της δεκαετίας του ΄60 με τις υπερβολές και την
αφέλειά της, την ροπή της προς τον εντυπωσιασμό και την ψυχεδέλεια.
Το βιβλίο εντυπωσίασε
κοινό και κριτικούς όταν κυκλοφόρησε, σε σημείο από τη μια να θεωρείται ένα από
τα «μεγάλα Καναδικά μυθιστορήματα», ενώ ο συγγραφέας του να παρομοιάζεται με
τον Τζόυς. Δεν είναι ένα εύκολο ανάγνωσμα και ζητάει την υπομονή και την
επιμονή του αναγνώστη να αποκρυπτογραφήσει το παθιασμένο κείμενο. Ο Κοέν λυρικός
και με χιούμορ, ανορθόδοξος και ασεβής μέχρι εκεί που δεν πάει άλλο, σε πολλά
κεφάλαια ακολουθεί ένα είδος αυτόματης γραφής, όπου παρακολουθούμε ένα
παραλήρημα λέξεων και προτάσεων, εννοιών και ύβρεων, σεξουαλικών σκηνών,
αυνανιστικών παραληρημάτων και ονειρώξεων. Το «ταξίδι» του, η καταβύθιση στην
ιστορία και στα αρχέγονα ένστικτα όπου όλοι μπορούμε να είμαστε «άγιοι» και
«αμαρτωλοί» ταυτόχρονα σαγηνεύουν τον αναγνώστη και τον καθηλώνουν στην
απόλαυση του κειμένου.
_____________________________________________________
Το blog θα «ξεκουρασθεί» από την αβάσταχτη καθημερινότητα
για περίπου 2 εβδομάδες. Τα καλύτερα όμως, έρχονται…
Πρέπει να είναι υπέροχο