Παρασκευή, Φεβρουαρίου 07, 2014
posted by Librofilo at Παρασκευή, Φεβρουαρίου 07, 2014 | Permalink
Ο μυστικός λόγος
Η δεύτερη συγγραφική απόπειρα θεωρείται πάντα κρίσιμη για την καριέρα ενός συγγραφέα, ίσως δυσκολότερη δε από την πρώτη. Όταν λοιπόν με την πρώτη σου προσπάθεια έχεις δημιουργήσει τέτοια αίσθηση, όταν το βιβλίο σου γνωρίζει παγκόσμια κριτική και εμπορική επιτυχία, θέλει πολύ ιδιαίτερο χειρισμό η έκδοση του δεύτερου, τη στιγμή δε που αποφασίζεις ότι αυτό θα είναι συνέχεια του πρώτου τότε το εγχείρημα γίνεται βουνό. Αυτό ήταν λίγο-πολύ το «στοίχημα» για τον νέο συγγραφέα Tom Rob Smith, ο οποίος εντυπωσίασε πριν από μερικά χρόνια με το εξαιρετικό θρίλερ  «ΠΑΙΔΙ 44», το οποίο αποδείχτηκε ότι αποτελεί το πρώτο μέρος μια τριλογίας με τον ίδιο ήρωα, και συνεχίζει στην ίδια πορεία με το δεύτερο μέρος το οποίο έχει ως τίτλο «Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ» (Εκδ. Πατάκη, μετάφρ. Ουρ.Παπακωνσταντοπούλου, σελ.585), ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα αγωνίας και δράσης, που στέκεται σχεδόν ισάξια δίπλα στο (μάλλον αξεπέραστο) «Παιδί 44».

Ο ήρωας του βιβλίου είναι ο ίδιος, ο Λέο Ντεμίντοφ και η δράση εκτυλίσσεται σε μια εξόχως ενδιαφέρουσα περίοδο, στο τέλος της Σταλινικής περιόδου και κατά τη διάρκεια της «αποσταλινοποίησης» του καθεστώτος, της ανόδου του Χρουστσόφ στην εξουσία και της Ουγγρικής εξέγερσης κατά της Σοβιετικής κατοχής.
Η ιστορία ξεκινάει με ένα σημαντικό φλασμπάκ στο 1949, όταν σε μια πολύ βίαιη σκηνή ο πράκτορας της κρατικής ασφάλειας Λέο, συλλαμβάνει έναν ιερέα της Ορθόδοξης εκκλησίας και την σύζυγό του (της οποίας ο Λέο ήταν ερωμένος), οι οποίοι στέλνονται στα γκουλάγκ. Ο πραγματικός μυθιστορηματικός χρόνος είναι το 1956 και ο Λέο με την σύζυγό του Ραίσα εχουν υιοθετήσει 2 μικρά κορίτσια, την Ζόγια και την Ελένα, τα οποία επέζησαν από μια επιδρομή των ανδρών του και της (μπροστά στα μάτια τους) εκτέλεσης των γονιών τους. Η Ζόγια, η μεγαλύτερη αρνείται να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και ψάχνει την ευκαιρία να πάρει εκδίκηση από τον Λέο, τον άνθρωπο που τους έχει δώσει στέγη και την (υποτιθέμενη) οικογενειακή ζεστασιά αλλά από την άλλη δεν παύει να είναι ο υπεύθυνος για την ορφάνια της, ενώ η μικρότερη, η Ελένα δείχνει να προσαρμόζεται στη νέα ζωή.
Ο Λέο πλέον, προίσταται του τμήματος ανθρωποκτονιών, μιας υπηρεσίας που την κοιτάνε με μισό μάτι, οι άνθρωποι της KGB. Είναι ακριβώς οι ημέρες που ο Χρουστσόφ ο νέος ηγέτης της ΕΣΣΔ, «ρίχνει μια βόμβα» στο συνέδριο του Κόμματος, με την ομιλία του με τίτλο «Για τις συνέπειες της Προσωπολατρίας» τον περίφημο «Μυστικό Λόγο» ή «Μυστική Έκθεση» (όπως είναι περισσότερο γνωστός) με τον οποίο ουσιαστικά αποκαλύπτει ένα καλά κρυμμένο και φυλαγμένο μυστικό, ότι δηλαδή, ο «Μεγάλος Πατερούλης» ήταν υπεύθυνος για τον εκτοπισμό και τον θάνατο εκατομμυρίων ανθρώπων, για τα γκουλάγκ και τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούσαν εκεί, για τον μαζικό χαφιεδισμό μιας κοινωνίας φοβισμένης, για τις Δίκες και τις εκτελέσεις.

"-Είμαστε όλοι ένοχοι, σωστά; Και το ξέρει καλά αυτό. Ομολογεί επιλεκτικά. Από πολλές απόψεις, πρόκειται για κλασική κατάδοση. Ο Στάλιν είναι ο κακός - εγώ είμαι ο καλός. Εγώ έχω δίκιο - εκείνοι κάνουν λάθος.
-Παρακινεί τον κόσμο να μισήσει ανθρώπους σαν εμάς - σαν τον Νικολάι κι εμένα. Μας εμφανίζει σαν τέρατα.
- Ή αποδεικνύει ότι όντως είμαστε τέρατα. Βάζω και τον εαυτό μου μέσα, Λέο. Ισχύει για όλους όσοι ανήκουν στο σύστημα, όλους όσοι συμβάλλουν στη λειτουργία του. Και δεν μιλάμε για πέντε έξι ονόματα. Μιλάμε για εκατομμύρια. Ανθρώπους που είτε ενεπλάκησαν ενεργά είτε δια της συνενοχής τους. Έχεις σκεφτεί το ενδεχόμενο ότι οι ένοχοι ξεπερνούν σε αριθμό τους αθώους; Ότι οι αθώοι μπορεί να είναι μειονότητα;"

Ο Λέο βρίσκεται ενώπιον μιας σειράς αυτοκτονιών και ανθρωποκτονιών παλαιών στελεχών της KGB (ακριβέστερα της MGB της υπηρεσίας Κρατικής Ασφάλειας που προϋπήρχε της πρώτης), πρώην συναδέλφων του. Στα χέρια τους βρίσκονται αντίτυπα του «Μυστικού Λόγου», και αναφορές στη δράση τους. Σύντομα διαπιστώνει ότι οι συγκεκριμένες περιπτώσεις  δεν ήταν τόσο τυχαίες ο πραγματικός στόχος ήταν εκείνος, καθοδηγούντο δε από μια οργάνωση ανθρώπων του υποκόσμου, με αρχηγό την πρώην ερωμένη του και σύζυγο του ιερέα που είχε συλλάβει, η οποία είχε δραπετεύσει από τα γκουλάγκ και είχε αλλάξει όνομα, από Ανίσγια όπως την ήξερε σε Φράιρα, έχοντας αναπτύξει ηγετικές (και όχι μόνο) ικανότητες παρακινημένη από το μίσος της για τον Λέο, τον άνθρωπο που είχε διαλύσει την οικογένειά της.

"-Τι νόημα έχουν όλα αυτά; ρώτησε ο Λέο.
-Όταν οι αστυνόμοι είναι εγκληματίες, οι εγκληματίες πρέπει να γίνουν αστυνόμοι. Οι αθώοι πρέπει να ζούν υπόγεια μέσα στα σκατά της πόλης, ενώ οι κακοί ζουν σε ζεστά διαμερίσματα. Ο κόσμος έχει έρθει τα πάνω κάτω - εγώ απλώς τον ξαναγυρίζω στη σωστή του θέση."

Σύντομα και σχετικά εύκολα, τα μέλη της οικογένειας του Λέο πέφτουν στα χέρια της συμμορίας και εκείνος καλείται να τους σώσει. Ακολουθεί μια πραγματική οδύσσεια από τα γκουλάγκ της Σιβηρίας μέχρι τους δρόμους της Βουδαπέστης κατά την διάρκεια της Ουγγρικής εξέγερσης. Ο Λέο πνιγμένος από τις ενοχές του παρελθόντος προσπαθεί να βγάλει άκρη μέσα από τα πολιτικά παιχνίδια που παίζονται στα ενδότερα του Κρεμλίνου, την αδίστακτη βία της ομάδας της Φράιρα, το ασίγαστο μίσος της θετής του κόρης της Ζόγια που εκτιμάει περισσότερο την απαγωγέα της από εκείνον, τις δολοπλοκίες πίσω από την πλάτη του. Μυστικά θαμμένα στο παρελθόν βγαίνουν στην επιφάνεια καθώς εκατομμύρια άνθρωποι αίφνης αποκτούν την ελευθερία τους, αρχεία ανοίγονται αλλά το παλιό καθεστώς στέρεα δομημένο δεν επρόκειτο να αφήσει τόσο εύκολα την εξουσία.

Το μυθιστόρημα του Ρομπ Σμιθ ακολουθεί έναν κινηματογραφικό ρυθμό και είναι γεμάτο δράση, διαλόγους, σκηνές εντυπωσιακές, δολοπλοκίες. Ο συγγραφέας αναπαριστά εκπληκτικά τη ζωή στα γκουλάγκ της Σιβηρίας και τις συμπλοκές στους δρόμους της Βουδαπέστης ενώ η παγωμένη και ομιχλώδης ατμόσφαιρα στους δρόμους της Μόσχας σε κατακλύζει στις σκηνές που διαδραματίζονται εκεί. Πατώντας γερά πάνω σε κλασσικούς της περιπετειώδους ή κατασκοπικής λογοτεχνίας όπως τον Κόνραντ και τον Λε Καρέ παραδίδει ενα αριστοτεχνικά σχεδιασμένο και πλήρως καλοκουρδισμένο θρίλερ που δεν μπορείς να αφήσεις από τα χέρια σου.


Ατομική ενοχή απέναντι στην συλλογική ενοχή. Ποιό είναι το μερίδιο του καθενός που εμπλέκεται ή ζει σε τόσο επικίνδυνους καιρούς; Ο χαρακτήρας του Λέο - ένας ήρωας που κάνει μια από τις αντιπαθέστερες και πιο βρώμικες δουλειές στην ιστορία της λογοτεχνίας, ο οποίος γίνεται συμπαθής, είτε υπό το βάρος των μεγάλων ενοχών που τον κατακλύζουν, είτε με τον προσωπικό του αγώνα για να προστατέψει τους αγαπημένους του κυριαρχεί (όπως και στο "Παιδί 44") στην ιστορία. Το βιβλίο (όπως τα περισσότερα άλλωστε του ιδίου ύφους) έχει υπερβολές υπερηρωισμού σε στύλ "πράκτορα Bourne" και πολλές διακλαδώσεις που σε πνίγουν, αλλά είναι τέτοια η εξέλιξη της ιστορίας και οι πολύ ενδιαφέρουσες ανατροπές που σε ωθούν να παραβλέψεις αυτά που σ'ενοχλούν.
Μπορεί να μη φτάνει στο ύψος του πρώτου του βιβλίου, κυρίως στην ψυχολογική ένταση που χαρακτήριζε εκείνο αλλά εντυπωσιάζει  η εξαιρετική αναπαράσταση του κλίματος της εποχής, η Οργουελιανή ατμόσφαιρα του πρώτου μισού της ιστορίας και η ένταση του δεύτερου μισού. Περιττό να πω βέβαια ότι ανυπομονώ για την ολοκλήρωση της τριλογίας (το 3ο βιβλίο με τίτλο "Agent 6" κυκλοφόρησε στο εξωτερικό το 2011).





 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home