Τρίτη, Δεκεμβρίου 17, 2013
posted by Librofilo at Τρίτη, Δεκεμβρίου 17, 2013 | Permalink
Το απαραίτητο φως
Ένας
χαμένος πίνακας, δυο γυναίκες, μυστικά και πολλά αναπάντητα ερωτήματα που
ταλαιπωρούν μια οικογένεια για πολλά χρόνια,
είναι ο μυθιστορηματικός καμβάς πάνω στον οποίο πλέκει την συναρπαστική ιστορία
της, η συγγραφέας Ντορίνα Παπαλιού, στο πολύ καλό της βιβλίο «ΤΟ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΟ
ΦΩΣ» (Εκδ. Ίκαρος, σελ.628).
«Κανείς
δεν ξεφεύγει απ’αυτό από το οποίο είναι φτιαγμένος, το υλικό του. Πολλά τα
δείχνει αλλιώτικα το φως. Αυτό που κρύβεις μέσα σου, παραμένει σταθερό,
αναλλοίωτο και κανείς δεν το φτάνει, κανείς δεν μπορεί να το αλλάξει.
Χρειάζεται όμως για να το δείς, το απαραίτητο φως.»
Η
ζωγράφος Λουιζ Χατζηλουκά, εκτελείται από τους Ναζί την άνοιξη του 1944 ως
συμμετέχουσα στην Αντίσταση. Είχε στην κατοχή της, ένα πίνακα-αυτοπροσωπογραφία
του διάσημου στην εποχή του ζωγράφου, Τζόναθαν Ντόντσον, του Σκωτσέζου παππού
της από την πλευρά της μητέρας της, και ο οποίος ήταν μέλος ενός καλλιτεχνικού
κινήματος της εποχής (δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, που τα μέλη του
έγιναν γνωστά με το όνομα «Glasgow Boys»).
Ο πίνακας αυτός, ανυπόγραφος και πολύ εντυπωσιακός, είναι ο αγαπημένος της και
ακολουθεί την οικογένεια, σε όλες τις διαδρομές της, από την Γλασκώβη, στη
Σμύρνη και μετά από τη Μικρασιατική καταστροφή στην Αθήνα και στο διαμέρισμα
της οδού Σκουφά στο Κολωνάκι. Η Λουίζ, μια γυναίκα ευαίσθητη και ανήσυχη,
προσπαθεί να πάει στο Αλβανικο μέτωπο ως φωτογράφος αλλά της το αρνούνται,
γίνεται εθελόντρια νοσοκόμα κατά τη διάρκεια των μηνών του πολέμου και γνωρίζει
έναν μυστικοπαθή άντρα, Αιγυπτιώτη, τον Κων/νο Σαββίδη τον οποίο ερωτεύεται και
ο οποίος την μυεί στην Αντίσταση μετά την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα.
Εκείνος φεύγει για την Μέση Ανατολή, η Λουίζ παντρεύεται έναν μεγαλοαστό
δικηγόρο, τον Λασκαράτο και εν αγνοία του, φωτογραφίζει θύματα του Λιμού που ενέσκηψε
στην πόλη τον χειμώνα του 42, όπως και σκηνές της Κατοχής ενώ συνεχίζει την
αντιστασιακή της δράση.
Όταν
εκείνη συλλαμβάνεται, και καταδικάζεται σε θανατο, ο σύζυγός της πουλάει τον
πίνακα στον Γερμανό Διοικητή με την μεσολάβηση ενός γνωστού τους μαυραγορίτη
έμπορου τεχνης, με σκοπό να σώσει την Λουίζ. Εκείνη όμως δεν γλυτώνει την
εκτέλεση και ο πίνακας αγνοείται. Αμέσως μετά την απελευθέρωση, ο Λασκαράτος, ο
σύζυγος της Λουίζ, σκοτώνεται από αδέσποτη σφαίρα κατά τη διάρκεια των
Δεκεμβριανών, ενώ ο μαυραγορίτης έχει κι αυτός σκοτωθεί την ίδια περίοδο.
Ο
γιός της Λουίζ, ο Νικηφόρος που δεν γνώρισε ποτέ τους γονείς του, ακολουθώντας
την οικογενειακή παράδοση έγινε κι αυτός δικηγόρος, και προσπαθούσε τα
τελευταία χρόνια να βρεί τι απέγινε ο περίφημος πίνακας. Γιατί δεν σώθηκε η
Λουίζ μετά την προσφορά αυτή; Είχε φτάσει ποτέ ο πίνακας στα χέρια του Γερμανού
ή μήπως είχε μείνει στην κατοχή του μαυραγορίτη; Προσπαθώντας να φτάσει στην
αλήθεια, ο Νικηφόρος πεθαίνει κατά τη διάρκεια μιας εγχείρησης. Η κόρη του
Λουίζα, εγγονή της Λουίζ και με αρκετές ομοιότητες φυσιογνωμικές μαζί της, αγνοεί
τα πάντα, σκαλίζοντας όμως τα χαρτιά του πατέρα της, με τη βοήθεια του βοηθού
του, του Πέτρου, που ήταν και προστατευόμενός του προσπαθεί να καταλάβει τι
συμβαίνει.
Η
Λουίζα Λασκαράτου, είναι ανθρωπολόγος και διαμένει μόνιμα στην Οξφόρδη, έχοντας
απομακρυνθεί από την οικογένεια της όλα αυτά τα χρόνια ενώ με τον πατέρα της
ανέκαθεν την συνέδεε μια πολύ τρυφερή σχέση που είχε όμως παγώσει με τα χρόνια.
Τώρα, γυρίζει να φροντίσει τα της κηδείας και της κληρονομιάς και βρίσκεται
μπροστά σε μια ιστορία που την άκουγε σαν παραμύθι από εκείνον, για την γιαγιά
της και τον παππού της που χάθηκαν κατά την κατοχή και για έναν μυστηριώδη
πίνακα. Αναζητά με εμμονή την αλήθεια πίσω από τα γεγονότα, διαβάζει την έρευνα
του πατέρα της και με τη βοήθεια πλέον της τεχνολογίας ψάχνει για το αληθινό
πρόσωπο των πρωταγωνιστών αυτής της γοητευτικής ιστορίας του πολέμου. Αυτά που
ανακαλύπτει ανατρέπουν τελείως αυτά που θεωρούσε δεδομένα, και αποκαθιστούν την
ιστορική και οικογενειακή αλήθεια.
Η
Παπαλιού ακολουθεί την τεχνική των δύο ιστοριών που ξετυλίγονται παράλληλα. Από
τη μια μεταφερόμαστε στην Αθήνα της δεκαετίας του 40, με τις περιπέτειες της
Λουίζ Χατζηλουκά και από την άλλη στην Αθήνα και την Αγγλία του 21ου
αιώνα με την έρευνα της Λουίζας Λασκαράτου γύρω από τα γεγονότα που σημάδεψαν
ανεπανόρθωτα την οικογενειακή της ιστορία. Οι ομοιότητες μεταξύ των δύο
γυναικών-ηρωίδων του βιβλίου πολλές. Είναι και οι δύο δυναμικές και
ξεροκέφαλες, γοητευτικές και ξεχωριστές ενώ έχουν πάνω-κάτω την ιδια ηλικία
κατά τη διάρκεια της μυθιστορηματικής δράσης. Το ερωτικό στοιχείο δεν λείπει
από τις ζωές τους, η Λουίζ ερωτεύεται παράφορα τον στιβαρό Σαββίδη, που είναι
«ταγμένος» στον αγώνα, αρνείται να τον ακολουθήσει στην φυγή του στην Μέση
Ανατολή και παντρεύεται τον λάθος άνθρωπο, τον εντελώς διαφορετικό από αυτήν,
μεγαλοαστό σε όλα του, Λασκαράτο, ενώ η Λουίζα εγκλωβισμένη σε μια σχέση με
έναν Άγγλο, ερωτεύεται εκείνον που μισεί περισσότερο από κάθε τι άλλο, τον
βοηθό του πατέρα της, τον Πέτρο.
Πολυεπίπεδο
και άκρως γοητευτικό το μυθιστόρημα της Παπαλιού είναι πολλά πράγματα μαζί.
Μυθιστόρημα μαθητείας με πολύ σασπένς, αστυνομικός γρίφος με πολιτικά στοιχεία,
σκιαγράφηση μιας βασανισμένης εποχής μέσα από μια ψύχραιμη ματιά αλλά και μια
αινιγματική αλλά και συμβολική ιστορία για την ταυτότητα του Καλλιτέχνη, τις
αναζητήσεις του, την μοναδικότητά του, την αναζήτηση της ελληνικότητας μέσα από
τους προβληματισμούς της γενιάς του ’30, την αυτοσυνείδηση μέσα από τις σωστές
ή λάθος επιλογές που κάνουμε. Μπορεί ο περίφημος πίνακας να είναι πανταχού παρών
στα τεκταινόμενα αλλά είναι οι δύο έξοχες γυναίκες που εντυπώνονται στο μυαλό
του αναγνώστη τοποθετώντας σε δεύτερο πλάνο τους αντρικούς χαρακτήρες του
βιβλίου.
Η
Λουίζ Χατζηλουκά της Παπαλιού προβάλλει ως μια αλησμόνητη μυθιστορηματική
φιγούρα, ηρωίδα λογοτεχνικής ολκής, μέσα από την πορεία μιας γυναίκας που
αναζητά την ταυτότητά της (μια ζωή ξένη παντού, στην Ελλάδα Σμυρνιά και
Σκωτσέζα, στην οικογένεια του άντρα της επαναστάτρια και ατίθαση) που κάνει την
«εξέγερσή της», η δε σύγχρονη Λουίζα Λασκαράτου που προσπαθεί κι αυτή να βρεί
τον εαυτό της, ποια πραγματικά είναι, τι πραγματικά θέλει, να επανακαθορίσει
κάποια πράγματα μέσα της.
Η
πλοκή είναι εξαιρετική και πολύ καλά δομημένη, αλλά το ενδιαφέρον μεταξύ των
δύο ιστοριών δεν είναι πάντα το ίδιο. Ιδιαίτερα συναρπαστικές οι σελίδες που
περιγράφουν τα δραματικά γεγονότα της ζωής της Λουίζ κάνουν τον αναγνώστη να
ανυπομονεί για τη συνέχεια της ιστορίας και έτσι η αφήγηση της ιστορίας της
Λουίζας «χάνει» σε ένταση και ενδιαφέρον. Σφιχτοδεμένο για τον όγκο του το
βιβλίο, θα λειτουργούσε πολύ καλύτερα αν έλειπαν κάποιες σελίδες με
μακροσκελείς συζητήσεις η θεωρητικές (διδακτικές ίσως) εξαγγελίες, ενώ και
κάποιοι από τους χαρακτήρες της ιστορίας είναι μάλλον περιττοί αφού δεν
προσφέρουν κάτι στην πλοκή.
Οι
μικροενστάσεις μου, είναι επουσιώδεις μπροστά στην απόλαυση που σου χαρίζει το
«Απαραίτητο φως». Με την καλοκουρδισμένη του αφήγηση και την πανέξυπνη δομή
του, σε κρατά καθηλωμένο καθώς «ξεφλουδίζει» με υπομονή και άνεση λόγου την
σαγηνευτική και μυστηριώδη (σε κάποιες στιγμές «γοτθικής υφής») ιστορία γύρω
από την πορεία του πίνακα. Ένα ωραιότατο «αστικό μυθιστόρημα» της σύγχρονης
εποχής χωρίς ιδεολογικές αγκιστρώσεις με ψύχραιμη ματιά και δίχως
μελοδραματισμούς, καλοδουλεμένο και με πολλή έρευνα στο υπόβαθρο (η οποία
φαίνεται) που, με απλότητα και σαφήνεια περιγράφει μια ωραία ιστορία που δεν
μπορεί να αφήσει αδιάφορο κανέναν.
__________________________________________________________
Η συζήτησή μου με την Ντορίνα Παπαλιού στην εκπομπή Booktalks στο Amagi radio, το Σάββατο 14/12/13 γύρω από το βιβλίο της, αλλά και η υπόλοιπη εκπομπή με αφιέρωμα στον Πότη του Χ.Φάλαντα είναι διαθέσιμη στο podcast που επισυνάπτω. Καλή ακρόαση
0 Comments:
Δημοσίευση σχολίου