Τρίτη, Ιουνίου 17, 2014
posted by Librofilo at Τρίτη, Ιουνίου 17, 2014 | Permalink
"The wounds you do not want to heal are you."
Πρώτη
απόπειρα στον πεζό λόγο ενός έμπειρου και βραβευμένου ποιητή, το «μυθιστόρημα
σε σαράντα πέντε πράξεις» (όπως θέλει ο ίδιος να το χαρακτηρίζει), «ΤΟ ΑΙΜΑ
ΝΕΡΟ» (Εκδ.Πατάκη, σελ.74), του Χάρη Βλαβιανού (Ρώμη,1957) δεν είναι ένα ένα
βιβλίο εύκολο και απλό – παρ’ότι μπορεί να διαβαστεί σε μισή ώρα. Λόγος
πυκνογραμμένος και σύνθετος, μεστός και λυρικός απαιτεί την εγρήγορση του
αναγνώστη και το ξανακοίταγμα δύο και τρείς φορές κάποιων κεφαλαίων, κάποιων
παραγράφων. Ολοκληρώνεις την ανάγνωση με την αίσθηση ότι διάβασες 300 σελίδες,
ενώ στην πραγματικότητα δεν διάβασες πάνω από καμιά 50αριά.
«Θυμάσαι
τον καβγά τους πριν τον οριστικό χωρισμό. Το δυνατό χαστούκι και τον πατέρα σου
να πετάει ένα καρπούζι στο πάτωμα. Εσύ κάθισες χάμω κι άρχισες να τρως ένα
κομμάτι μπροστά τους.»
Είναι
ένα αυτοβιογραφικό κείμενο, μια ζωή σε «θραύσματα», σε 45 εικόνες – «snapshots».
Ο πατέρας, διαρκώς απών ακόμα κι όταν είναι εκεί, η μητέρα χαμένη στον δικό της
κόσμο, πάντα καλοντυμένη και όμορφη, αναζητώντας τον έρωτα, την εξασφάλιση, το
χρήμα. Και στη μέση ένα παιδί ουσιαστικά ανεπιθύμητο να προσπαθεί να
επικοινωνήσει μαζί τους. Η μητέρα «πρωταγωνιστεί» στις περισσότερες των σελίδων
του βιβλίου, αλλά είναι η μορφή του πατέρα που κυριαρχεί και η αδυναμία επικοινωνίας
με τον γιό του, σαν την εικόνα του εξωφύλλου που δείχνει τον συγγραφέα στην
εφηβεία να προσπαθεί να αποσπάσει ένα βλέμμα του (απορροφημένου με κάτι άλλο ως
συνήθως) πατέρα.
Ο
Βλαβιανός ανοίγει την ντουλάπα με τους «σκελετούς» του και εκτίθεται. Σκαλίζει
το οικογενειακό σεντούκι κοιτάζοντας έναν καθρέφτη και μονολογεί. Με σπαραγμό
και χιούμορ, χρησιμοποιώντας το δεύτερο πρόσωπο και αποφεύγοντας τον
μελοδραματισμό που είναι ο εύκολος δρόμος.
Στο
βιβλίο του ο συγγραφέας ακολουθεί μια χαλαρή ημερολογιακή σειρά, η παιδική
ηλικία, ο χωρισμός στα 4 του χρόνια, η διαμονή στη Ρώμη, η σχέση της μητέρας με
έναν ευπατρίδη Ιταλό, ο ξαφνικός ερχομός στην Αθήνα της Χούντας, εσώκλειστος
στα Ανάβρυτα, ο πατέρας και το ταξίδι στην Βραζιλία να τον επισκεφτεί για πρώτη
φορά, η γνωριμία με την μητριά, η μάνα με τον καινούργιο της εραστή, έναν
γιατρό από το Μεσολόγγι, ο πατέρας στην Ελλάδα για διακοπές, κοσμοπολίτικη
ατμόσφαιρα, Ύδρα, Μύκονος, Σπέτσες, η εφηβεία, η ετεροθαλής αδερφή να πέφτει
στα ναρκωτικά και να μπαινοβγαίνει στις κοινότητες, η αναχώρηση στην Αγγλία για
σπουδές, («ο μόνος ευφυής ελιγμός» του όπως γράφει σε κάποιο ποίημα του), η
φυλάκιση της μητέρας για παράνομη εξαγωγή συναλλάγματος στις ελβετικές φυλακές,
ο αιωνίως αδιάφορος πατέρας, τα χρόνια στην Οξφόρδη, η μοναχική τελετή
αποφοίτησης, ο πατέρας που εύχεται τα «Χρόνια πολλά» πάντα με μια μέρα
καθυστέρηση, ο παππούς, η γιαγιά, ο θάνατος της μητέρας από καρκίνο και του
πατέρα μετά από μακροχρόνια νοσηλεία.
«Τον
έβλεπες ελάχιστα. Μια-δυο φορές τον χρόνο. Ερχόταν συνήθως στην Ελλάδα το Πάσχα
ή το καλοκαίρι για τρείς εβδομάδες, για να ξανασυναντηθεί με την παρέα του και
να πάνε όλοι μαζί συν γυναιξί και τέκνοις (αναγκαστικά), στην Ύδρα ή στη
Μύκονο. Εκεί ο «Brasileiro» σκορπούσε με άνεση και
χάρη τα χρήματά του μένοντας σε ακριβά ξενοδοχεία και ξεφαντώνοντας ως το πρωί
στη Λαγουδέρα, στις Εννέα Μούσες ή στο Remezzo. Τις λίγες ώρες που
ήσασταν μόνοι, εκείνος προτιμούσε να παίζει σκάκι. Απομονωνόταν στο δωμάτιό του
και μελετούσε κλασσικές παρτίδες. Συνήθως μία από τις «θρυλικές» ανάμεσα στον
Ταλ και τον Φίσερ ή «τη φοβερή του ‘29» όπου ο Καπαμπλάνκα κατατροπώνει τον
Ρουμπινστάιν. Το ίδιο σκηνικό κι όταν πήγαινες εσύ να τον δείς στη Βραζιλία.
Καμιά αλλαγή στο πρόγραμμα. Ακομη και τα Σαββατοκύριακα καθόταν έξω στον κήπο
και πέρναγε όλη τη μέρα μπροστά στη σκακιέρα. Αν τολμούσες να τον διακόψεις για
να στρέψει λίγο την προσοχή του πάνω σου, σε κοιτούσε μ’ένα βλέμμα που πάγωνε
το αίμα στις φλέβες σου. Ήσουν ανεπιθύμητος και δεν έκανε την παραμικρή
προσπάθεια να το κρύψει. Κι εσύ έσκυβες το κεφάλι και κρυβόσουν πάλι μέσα σ’ένα
βιβλίο – που ποτέ δεν ρώτησε να μάθει τον τίτλο ή τον συγγραφέα του. Κι έτσι η
παιδική σου ηλικία χάθηκε για πάντα, μ’εσένα να παρακολουθείς από μακριά άλογα
να τρώνε αξιωματικούς και πύργους να σωριάζονται στο χώμα για χάρη μιας
βασίλισσας.»
Ο
Βλαβιανός είναι ένας ποιητής με πολλά στοιχεία αυτοαναφορικότητας στο έργο του,
οπότε και στο «μυθιστόρημά» του ακολουθεί αυτή την γραμμή. Κάποια από τα
κεφάλαια/εικόνες του βιβλίου του έχουν προϋπάρξει είτε ως αυτόνομα ποιήματα,
είτε ως στίχοι ενταγμένοι σε μια μεγαλύτερη σύνθεση – εδώ όμως λειτουργούν
θαυμάσια και εντάσσονται αρμονικά στο σύνολο, το οποίο έχει ρυθμό και
μουσικότητα σαν ένα πεζό ποίημα.
«Το
αίμα νερό» είναι μια συνομιλία του συγγραφέα με το οικογενειακό του παρελθόν,
μια θαρραλέα ματιά στα τραύματα που τον σημάδεψαν και που κουβαλάει μαζί του,
σαν ουλές χαραγμένες στο δέρμα του. Είναι η απόπειρα του Βλαβιανού να
συμφιλιωθεί με τα φαντάσματά του (τους «σκελετούς στο ντουλάπι του» όπως προανέφερα)
χρησιμοποιώντας το χιούμορ και την απόσταση των χρόνων πλέον. Άσχετα με το πώς
θα το δεί κανείς – ως μυθιστόρημα, ως ποιητικό πεζό, ως αυτοβιογραφία,
αποκλείεται να μη το απολαύσει και να μη σταθεί για αρκετή ώρα στις
περισσότερες από τις εικόνες που ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια του.
«Κοιτάζεις
τώρα τη φωτογραφία που τραβήχτηκε στο Ναϊρόμπι έναν μήνα μετά τον γάμο τους.
Είχαν παντρευτεί στα κρυφά και το είχαν σκάσει από την Ελλάδα. Εκείνη δούλευε
στην Αθηναϊκή τότε, στο πολιτικό ρεπορτάζ, και είχε κανονίσει να πάει στην
Κένυα να καλύψει το θέμα «Μακάριος». Τον πήρε μαζί της. Τόσο νέοι – 23 και 26 –
και τόσο αποφασισμένοι για όλα. Σκέφτεσαι τώρα τους στίχους του Λάρκιν: «They
fuck you up, your
mum and dad./
They may not
mean to, but
they do».»
_____________________________________________________________
Ακούστε την εκπομπή Booktalks@Amagi radio, του Σαββάτου 14/6 με καλεσμένο (την δεύτερη ώρα) τον συγγραφέα και ποιητή Χάρη Βλαβιανό, με τον οποίο συζητάμε για το βιβλίο του "ΤΟ ΑΙΜΑ ΝΕΡΟ"
Η παιδική και εφηβική ηλικία είναι για όλους μας μια αστείρευτη πηγή αυτογνωσίας. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που μεγάλοι συγγραφείς με έντονα φορτισμένη παιδική ηλικία έχουν γράψει κείμενα που αν και θεωρούνται 'για παιδιά' στην ουσία στα υπόγεια διαμερίσματα της παιδικής ψυχής τους τριγυρνούν και προσπαθούν τις μισοσκότεινες γωνιές να φωτίσουν. Ας θυμηθούμε τον Κάρολ, τον Άντερσεν, τον Ουάιλντ, την Τράβερς, τον Μπάρι, την Δέλτα. Ο Βλαβιανός (πρόσφατα μαζί του και ο Κορτώ όπως και ο Στεφανίδης) το ίδιο επιχειρούν. Μόνο που στη θέση μιας ξεκάθαρης "παιδικής" γραφής, χρησιμοποιούν την αμεσότητα ενός ενήλικου λόγου που δεν έχει ολοκληρώσει το διάλογό του με το παιδικό παρελθόν του. Η παιδική ηλικία είναι η πατρίδα όλων μας -ποιος το έχει πει αυτό;