Τρίτη, Φεβρουαρίου 06, 2018
posted by Librofilo at Τρίτη, Φεβρουαρίου 06, 2018 | Permalink
"Η Μετάφραση" και "Ο Κρυφός Ναός"
Με δύο εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους βιβλία θα ασχοληθεί σήμερα το blog. Βιβλία από δύο εκδοτικούς οίκους, από αυτούς που θεωρούνται μικροί και οι οποίοι κάνουν εξαιρετική δουλειά (κυρίως στην μεταφρασμένη λογοτεχνία) χαρίζοντας μας πολύ ενδιαφέροντα κείμενα. Το πρώτο βιβλίο είναι η έξοχη νουβέλα "Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ" (La Traduccion"), του πολύ καλού Αργεντίνου συγγραφέα Pablo De Santis (Μπουένος Άιρες,1963) - (εκδόσεις Angelus Novus, μετάφρ. Κρ.Ηλιόπουλος, σελ. 179) και το δεύτερο βιβλίο είναι η πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή διηγημάτων "Ο ΚΡΥΦΟΣ ΝΑΟΣ και άλλα διηγήματα" του κλασσικού Τούρκου συγγραφέα Omer Seyfettin ((Γκενέν 1884 - Κων/λη 1920) - (εκδόσεις Ροές, μετάφρ. Ε.Σακκαλή, σελ. 183).


Στην “ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ” την υπέροχη νουβέλα του Pablo De Santis, γνωστού στη χώρα μας από το εξαιρετικό μυθιστόρημα “Μαύρη φιλολογία” που εκδόθηκε πριν αρκετά χρόνια από τις εκδόσεις Opera, έχουμε μια χαρακτηριστική νοτιοαμερικάνικη ιστορία μυστηρίου.

Ο ήρωας και αφηγητής, μεταφραστής Μιγκέλ ντε Μπλαστ, σαραντάρης και παντρεμένος, ελαφρώς μονόχνωτος, όχι και ιδιαίτερα γνωστός προσκαλείται σε ένα συνέδριο μεταφραστών σε μια παραλιακή πόλη που έχει το περίεργο όνομα, Πουέρτο Σφίγγα. Γνωρίζοντας ότι είναι καλεσμένη και η Άννα, μια γυναίκα με την οποία είχε μια έντονη ερωτική σχέση προ δεκαπενταετίας (και με την οποία είχε χαθεί πλέον) αποδέχεται την πρόσκληση, παρ' ότι ήξερε ότι καλεσμένος είναι και ο Ναούμ, άνθρωπος για τον οποίον τον εγκατέλειψε, πολύ γνωστός μεταφραστής, που ο Ντε Μπλαστ θαύμαζε αλλά και απεχθανόταν.

Από την αρχή τα πράγματα εμφανίζονται λίγο περίεργα. Η πόλη είναι άδεια σαν έρημη, ο φάρος δεν ανάβει ποτέ, αυτοκίνητα δεν κυκλοφορούν, το ξενοδοχείο είναι ημιτελές παρουσιάζοντας ένα θέαμα γκροτέσκο και εφιαλτικό. Οι προσκεκλημένοι μεταφραστές αντιπροσωπεύουν όλα τα είδη του λόγου, οι σύνεδροι-ομιλητές είναι ελαφρώς βαριεστημένοι αλλά από την επόμενη ημέρα, στην κοντινή ακτή ξεβράζονται πτώματα θαλάσσιων λεόντων και κάποιοι από τους μεταφραστές βρίσκονται νεκροί σε διάφορα σημεία του ξενοδοχείου. Είναι φόνοι ή αυτοκτονίες; Όλοι είναι ύποπτοι, ακόμα κι ο αφηγητής που δείχνει όμως να ενδιαφέρεται περισσότερο για τον “ανταγωνιστή” του, τον Ναούμ και την Άννα παρά για το μυστήριο των θανάτων. Η παρατηρητικότητα σε κάποιες εισηγήσεις και σε ορισμένα γλωσσικά προβλήματα θα δώσει τη λύση σε αυτήν την παράξενη ιστορία που έχει ως κεντρικό σημείο της, την “γλώσσα του Αχέροντα” και τα μυστήρια της.

Έτσι κι αλλιώς πρωταγωνιστής σε αυτό το αινιγματικό και ιδιόμορφο βιβλίο, είναι η μετάφραση και η γλώσσα, με τις αμφισημίες της και την ατελείωτη γοητεία. Πως κατασκευάζεται μια γλώσσα, πως ομιλείται, τα στάδια διαμόρφωσής της, η αναζήτηση των λέξεων και των προτάσεων, τα βάσανα και οι δυσκολίες της μετάφρασης και η “απαίτηση” για την τέλεια γλώσσα. Τα ερωτήματα αυτά προκύπτουν συνεχώς μέσα από τις συζητήσεις στο συνέδριο και το νουάρ στοιχείο μπορεί να είναι στην επιφάνεια, αλλά μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το γλωσσικό παιχνίδι και οι ιστορίες που υπερκαλύπτουν η μία την άλλη στη νουβέλα του Ντε Σάντις.

Η ατμόσφαιρα του βιβλίου σε υποβάλλει, ενώ όλα παίζουν ρόλο στην εξέλιξη της πλοκής (κτίρια, θαυμάσιοι διάλογοι, υπονοούμενα και ιστορίες του παρελθόντος). Ύπάρχει πολύς Μπόρχες, πολύς Μπιόυ Κασάρες σε αυτή την εξαιρετική νουβέλα . Ο συγγραφέας χειρίζεται ιδανικά, τα mind games που ανακύπτουν συνεχώς όπως και τις ανθρώπινες σχέσεις με τα όριά τους. “Η Μετάφραση” είναι ένα υπέροχο νουάρ, με πολλές βιβλιοφιλικές και διακειμενικές αναφορές που θυμίζει το “Συνέδριο Λογοτεχνίας” του Cesar Aira, και προκαλεί συνεχώς τον αναγνώστη.

“Το αληθινό πρόβλημα ενός μεταφραστή – είπε στο τέλος – δεν είναι η απόσταση ανάμεσα στις γλώσσες ή στους κόσμους, δεν είναι η αργκό ούτε η απροσδιοριστία της μουσικής. Το αληθινό πρόβλημα είναι η σιωπή μιας γλώσσας – και δεν θα μπω στον κόπο να επιτεθώ στους ηλίθιους που νομίζουν ότι ένα κείμενο αξίζει περισσότερο όσο πιο ευάλωτο είναι και όσο πιο δύσκολο να μεταφραστεί, σε όσους πιστεύουν ότι τα βιβλία είναι αντικείμενα από κρύσταλλο  -, διότι όλα τα υπόλοιπα μπορούν να μεταφραστούν, όχι όμως ο τρόπος με τον οποίο σωπαίνει ένα έργο. Σ' αυτό – είπε – η μετάφραση είναι αδύνατη.”

Βαθμολογία: 83 / 100

__________________________________________________________

Ο Τούρκος συγγραφέας Omar Seyfetin είναι σχετικά άγνωστος στη χώρα μας, παρ' ότι στην Τουρκία θεωρείται κλασσικός και από τους εμβληματικότερους λογοτέχνες της γειτονικής χώρας. Η συλλογή 8 διηγημάτων του "Ο κρυφός ναός και άλλα διηγήματα", μας προσφέρει μια πανοραμική εικόνα των ιστοριών του και έτσι παίρνουμε μια γεύση από το έργο του καθώς τα διηγήματα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα χρονολογικό αλλά και θεματικό.

Οι περισσότερες από τις ιστορίες του Σεϋφετίν φαίνονται απλές σε πρώτο επίπεδο καλύπτοντας σκηνές από την ζωή στην επαρχία, αναμνήσεις από το παρελθόν ενώ κάποιες έχουν αυτοβιογραφικά στοιχεία. 
Στον "Όρκο" περιγράφεται η ιστορία μιας παιδικής φιλίας με την χρήση του αίματος ως σφραγίδα αυτής, ενώ στην "Κληρονομιά" έχουμε ένα ηθικοπλαστικό μήνυμα για την απληστία με μια συνειδησιακή πάλη που τονίζει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ψυχής. Στα σατιρικά και απολαυστικά "Ψηλά τακούνια", ο συγγραφέας περιγράφει τις ταξικές διαφορές, τις μικροαπάτες που μπορούν να συμβαίνουν μέσα σε ένα πλούσιο σπίτι χάρη στην αφέλεια των νεόπλουτων κυριών και στα "Μια ευχή για τους βατράχους" και "Ένα αλλιώτικο βασανιστήριο" τονίζει το θέμα της βαθιάς πίστης σε αντιπαράθεση με τους σύγχρονους επιστημονικούς τρόπους και ως ένα πανίσχυρο όπλο στα χέρια κάποιων. Το διήγημα "Το καφτάνι με τα ροζ μαργαριτάρια" είναι μεν, ένα υπέροχο παραμύθι που τονίζει τον ηρωισμό και την υπερηφάνεια του Τουρκικού λαού, από την άλλη είναι ιδιαίτερα εθνικιστικό δείγμα της ιδεολογίας του Τούρκου συγγραφέα που ήθελε να τονίσει την διαφορετικότητα του Τούρκου που αποτινάσσει το φαύλο (Οθωμανικό) παρελθόν και στην διαμόρφωση μιας εθνικής συνείδησης.

Μεγάλη ποιοτική διαφορά από τα υπόλοιπα διηγήματα έχουν οι άλλες 2 ιστορίες που συμπληρώνουν την συλλογή. Το ομώνυμο διήγημα "Ο Κρυφός ναός" που δίνει τον τίτλο του στο βιβλίο, γραμμένο το 1919, είναι μια θαυμάσια ιστορία, όπου η αντίθεση Ανατολής και Δύσης τονίζεται με χιούμορ, όπως και η υποκειμενική και εν πολλοίς διαστρεβλωμένη εικόνα που έχουν οι Δυτικοί για την σύγχρονη Τουρκία. Το διήγημα "Η Βόμβα" (που κυκλοφορεί και σε αυτόνομη έκδοση από το "Ροδακιό" σε μετάφρ. του Δ.Χουλιαράκη) που γράφτηκε το 1911, είναι το μεγαλύτερο σε έκταση (30 σελ.) και είναι εκπληκτικό ξεχωρίζοντας αισθητά από τα υπόλοιπα της συλλογής. Είναι μια ιδιαίτερα σκληρή ιστορία με πολύ δραματικό τέλος, που εκτυλίσσεται (όπως και το "Ένα αλλιώτικο βασανιστήριο") στην Βουλγαρία και τονίζει την δράση των επαναστατικών ομάδων εναντίον των μουσουλμανικών στοιχείων της περιοχής λίγο πριν την απελευθέρωση της χώρας από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Όνειρα που διαψεύδονται, η αγάπη σε επικίνδυνους καιρούς και ατμόσφαιρα βίας και φρίκης σε ένα διήγημα που συγκλονίζει με την δύναμή του.

"Τότε, κάποια βράδια, στο σπιτάκι μας, και με το παιδί μας να παίζει δίπλα μας, σίγουροι για την περιουσία και την τιμή μας, εκεί που δε θα το περιμένουμε θα 'ρχεται στο μυαλό μας η Μακεδονία, η χώρα των ανθρωποφάγων. Θα περνούν μπροστά απ' τα μάτια μας οι μέρες μας στα βρόμικα στεγνά σοκάκια, οι κακομοιριασμένοι γυμνοί άνθρωποι...τα ατέλειωτα χιόνια τα λεκιασμένα με αίμα, οι μαύροι, κοφτεροί, φρικτοί μπαλτάδες και, στο τέλος, τα μαύρα φοβερά Βαλκάνια! Θα σηκώνεται η τρίχα μας κι εσύ πάλι, όπως και τώρα, θα χώνεσαι στην αγκαλιά μου. Θα σβήνω από τα μάτια σου με τα φιλιά μου τους εφιάλτες από αυτή τη βρομερή, τρισάθλια Μακεδονία..."

Όπως γράφει και η μεταφράστρια Ελένη Σακαλή στο επίμετρό της, "Τα διηγήματα του Ομέρ Σεϋφετίν στηρίζονται σε ένα απλό σχέδιο με τρία συστατικά στοιχεία: το άτομο, τον περίγυρο και το γεγονός. Η ιστορία αναπτύσσεται τμηματικά. Αρχικά παρουσιάζει το θέμα, στη συνέχεια εισάγει μια περιπλοκή του θέματος για να αφυπνίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη και ακολουθεί η λύση της περιπλοκής, το τέλος, που συχνά είναι αναπάντεχο και τραγικό."



Ο Σεϋφετίν καλό είναι να διαβαστεί με γνώμονα την χρονική περίοδο που έγραψε τις ιστορίες του. Βρέθηκε στην μεταβατική περίοδο της αλλαγής της Τουρκίας και της διαμόρφωσης μιας εθνικής συνείδησης. Η Οθωμανική αυτοκρατορία βρίσκεται στα τελευταία της στάδια και το κίνημα των Νεότουρκων προβάλλει ως η λύση. Παρά τις αρχικές προσδοκίες και την σοσιαλιστική και κοσμοπολίτικη ιδεολογία των αρχικών εξαγγελιών, οι Νεότουρκοι εξελίχθηκαν σε ένα άκρως εθνικιστικό κίνημα δίνοντας έμφαση σε μια εθνική γλώσσα και συνείδηση. Ο Σεϋφετίν μπορεί να επηρεάστηκε πολύ στην τέχνη του από τους Δυτικούς συγγραφείς, να λάτρευε τον Όμηρο αλλά ήταν βαθιά εθνικιστής ιδεολόγος και παρά τις επιμέρους διαφορές του με τους ηγέτες των Νεότουρκων, ήταν στρατευμένος στον σκοπό της αναμόρφωσης του Τουρκικού κράτους.

Είναι εξαιρετικό το επίμετρο και οι σημειώσεις της μεταφράστριας Ελένης Σακαλή, η οποία απλά και κατανοητά βάζει τον αναγνώστη μέσα στην ατμόσφαιρα και στις συνθήκες που γράφτηκαν τα διηγήματα που απαρτίζουν τον μικρό τόμο. Το δε επίμετρο της (δεν είναι υπερβολικό να πω ότι) παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από τις ιστορίες τις ίδιες (εκτός της "Βομβας" και ίσως του "Κρυφού ναού"), δείγμα της δουλειάς σε βάθος (και με παράθεση τεράστιας βιβλιογραφίας στο τέλος), που έκανε με αφορμή αυτή την έκδοση.

Βαθμολογία: 75 / 100




 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home