Δευτέρα, Δεκεμβρίου 11, 2017
posted by Librofilo at Δευτέρα, Δεκεμβρίου 11, 2017 | Permalink
Illska Το Κακό
Το θαυμάσιο πολυεπίπεδο μυθιστόρημα “ILLSKA TO KAKO”, του Ισλανδού συγγραφέα Eiríkur Örn
Norðdahl (Ρέικιαβικ, 1978) – (Εκδ. Πόλις, μετάφρ. (από τα γαλλικά)
Ρ. Γεωργακοπούλου, σελ. 564), είναι από εκείνα τα βιβλία που εμπεριέχουν έναν
ολόκληρο κόσμο εντός τους. Χρησιμοποιώντας μια αρχικά κοινότοπη ιστορία ενός
ερωτικού τριγώνου, ο ευφυέστατος (όπως αποδεικνύεται) συγγραφέας, αναμιγνύει
στοιχεία της νεότερης ιστορίας της Ευρώπης, μαζί με το σύγχρονο κοινωνικό
πλαίσιο της χώρας του για να καταδείξει την πολυπλοκότητα του ανθρώπου και του
ιστορικού γίγνεσθαι.
Το Illska, είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που έκαψε ένα σπίτι από έρωτα.
Είναι επίσης η ιστορία τριών αποπροσανατολισμένων ανθρώπων που ψάχνουν να βρουν
τον εαυτό τους μέσα από τον άλλον. Είναι η ιστορία της σφαγής των Εβραίων μιας
μικρής Λιθουανικής πόλης.Είναι η ιστορία της σχετικότητας στις ανθρώπινες
σχέσεις, αλλά είναι και η ειρωνεία της ανθρώπινης κωμωδίας. Είναι ένα βιβλίο για την αναζήτηση ταυτότητας και της αίσθησης του ανήκειν. Είναι τέλος, και
μια φιλοσοφική αναζήτηση του “Κακού”, ως έννοια αλλά και ως συνέχεια μέσα στην
Ιστορία.
Η Άγκνες είναι παιδί Λιθουανών, απ' όπου η μάνα της έχει εβραϊκή καταγωγή, οι οποίοι έφυγαν από την μικρή
τους πόλη για να μεταναστεύσουν στην Ισλανδία. Προσπαθεί επί χρόνια να
ολοκληρώσει την Διδακτορική της διατριβή πάνω στο Ολοκαύτωμα, χρησιμοποιώντας
ως κεντρικό στοιχείο στην εργασία της, την εξολόθρευση του Εβραϊκού πληθυσμού
στην πόλη καταγωγής της, το Γιούρμπαρκας της Λιθουανίας. Ζει στο Ρέικιαβικ μαζί
με τον Όμαρ, έναν χαοτικό νεαρό, ο οποίος προσπαθεί να αντιμετωπίσει την
πραγματικότητα με τον δικό του αποξενωμένο τρόπο. Η Άγκνες παρ' ότι ερωτευμένη
με τον Όμαρ, έλκεται από τον Άρνορ, τον οποίον γνωρίζει για τις ανάγκες της
έρευνάς της, διότι ο Άρνορ είναι μια κατηγορία από μόνος του. Νεοναζί
διανοούμενος, με σαγηνευτικό λόγο και αντιφατική συμπεριφορά. Η Άγκνες θα
υποκύψει στην γοητεία του και σύντομα θα μείνει έγκυος. Από ποιόν όμως; Αφού
βασανιστεί με το “να το κρατήσω ή να το ρίξω” επιλέγει την πρώτη λύση και
φέρνει στον κόσμο, τον Σνόρι. Ο Όμαρ που προσπαθεί να προσαρμοσθεί στις νέες
ανάγκες της σχηματισμένης πλέον οικογένειας, θα αντιληφθεί βλέποντας την
αλλοπρόσαλλη συμπεριφορά της Άγκνες ότι υπάρχει ένα τρίτο πρόσωπο στη σχέση
τους. Βρίσκοντας κάποιες αποδείξεις, θα φύγει από το σπίτι και σε μια στιγμή παραφροσύνης, θα του βάλει φωτιά.
Η Άγκνες, ο Όμαρ, ο Άρνορ και ο Σνόρι είναι τα τέσσερα
πρόσωπα του δράματος πρωταγωνιστώντας στο ένα μέρος του βιβλίου του Νόρδνταλ.
Παράλληλα όμως ο συγγραφέας αφηγείται και την ιστορία των δύο Λιθουανικών οικογενειών που
από την μοιραία όσο και τραγική ένωσή τους, ήρθε στον κόσμο η Άγκνες. Των πρώην
συνεταίρων Λουκάουσκας και Μπανάϊ στο τυπογραφείο του Γιούρμπαρκας της
Λιθουανίας και μέσα από αυτούς την ιστορία της εξολόθρευσης του Εβραϊκού
πληθυσμού (γύρω στους 2.000) της μικρής πόλης από τους ντόπιους πολιτοφύλακες
και τους Ναζί. Εκεί όπου ο παππούς της σκότωσε τον Εβραίο προπάππου της, κι
εκεί όπου συνετελέσθη ένα μαζικό έγκλημα, από τα τόσα που έγιναν στον Β
Παγκόσμιο πόλεμο. Εξάλλου η Λιθουανία ήταν ένας τόπος μαρτυρίου για τους
Εβραίους με αφανισμό του (περίπου) 75% όσων ζούσαν εκεί.
“Μια μέρα με ρώτησαν για την εικόνα που έχω για τον εαυτό μου.
Ήμουν αυτή που νόμιζα ότι είμαι ή αυτή που οι άλλοι έβλεπαν σε μένα; Η απάντηση
που έδωσα τότε ήταν η ακόλουθη: ήμουν αυτή που, στο μυαλό μου, οι άλλοι έβλεπαν
σ' εμένα. Οι φιλόσοφοι μιλούν για τον Άλλο, με κεφαλαίο Α, εκείνο το φανταστικό
άτομο που κάθεται κάπου στην κορφή ενός εξίσου φανταστικού βουνού και που
ρίχνει το βλέμμα του πάνω μας, με το στόμα συνέχεια ανοιχτό, έκπληκτο και
αυστηρό. Αν και φανταστικός, ο Άλλος είναι εξίσου πραγματικός. Αντιπροσωπεύει
αυτό που νομίζουμε ότι είμαστε στα μάτια των άλλων – ο Άλλος είναι το μάτι στον
τοίχο, η κλειδαρότρυπα, το ματάκι της πόρτας, η κάμερα του υπολογιστή. Αν κάπου
βρίσκει πραγματική υπόσταση είναι σ' αυτές τις κρυμμένες κάμερες
παρακολούθησης, εκείνο το καχύποπτο μάτι που μας σκέπει χωρίς ποτέ να μας λέει
αυτό που σκέπτεται. Που ποτέ δεν μας ζητάει φωτιά ή δεν μας ρωτάει τι ώρα
είναι, αλλά που, παρ' όλα αυτά, μας παρατηρεί, κρυμμένο σε κάθε γωνιά του
δρόμου.”
Ποιοί είναι όμως οι χαρακτήρες των ανθρώπων που
πρωταγωνιστούν στην ιστορία; Η Άγκνες αισθάνεται ότι την βλέπουν σαν ξένη
παντού. Είτε στην Ισλανδία, είτε στην πόλη καταγωγής της στη Λιθουανία, δεν
αισθάνεται να ανήκει πουθενά. Η ανασφάλεια την κυνηγάει συνεχώς, όπως και η
αδυναμία της να ολοκληρώσει οτιδήποτε αναλαμβάνει. Ο Άρνορ, παιδί που μεγαλώνει χωρίς πατέρα, ουσιαστικά μαζί με την πολύ νεαρή, άστατη και εναλλακτική μητέρα του, θα προκαλεί συνεχώς τραγωδίες είτε ως παιδί,
είτε ως “ώριμος”(;) άνδρας. Θεωρεί τον
εαυτό του κάτι το σπουδαίο αλλά δεν είναι παρά ένας κακομοίρης. Ο Όμαρ έχει την
αίσθηση ότι αλλού πατάει κι αλλού βρίσκεται. Σε όλο το μυθιστόρημα
συμπεριφέρεται ως ελαφρώς μεθυσμένος και αφήνεται στην δυναμική των γεγονότων,
ανίκανος να κατανοήσει τι συμβαίνει γύρω του (και γι' αυτό εκπλήσσεται συνεχώς).
Ο Νόρδνταλ εισάγει στο δεύτερο μέρος του βιβλίου και την φωνή του Σνόρι, του
βρέφους που παρατηρεί τα πάντα, τις αλλαγές πάνω του αλλά και στους άλλους.
Όλα αυτά τα συνδέει ο συγγραφέας σε μια ορμητική και
δυναμική αφήγηση, η οποία δεν ακολουθεί συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, πηγαίνοντας
συνεχώς μπρος-πίσω με άλματα στο παρελθόν. Η Άγκνες της εβραϊκής καταγωγής, κεντρικό πρόσωπο της
ιστορίας, έχει ρίζες και στους θύτες και στα θύματα της σφαγής, και τώρα, σε
ένα άκρως ειρωνικό παιχνίδισμα της μοίρας, βρίσκεται εμπλεκόμενη σε μια ερωτική
ιστορία με έναν νεοναζί και έναν παθητικό άνθρωπο.
Ο Νόρδνταλ είναι σαφής μέσα από την αφήγησή του. Το Κακό
συνεχίζεται απλά αλλάζει πρόσωπο, και ο μέσος άνθρωπος είναι το ίδιο υπεύθυνος
με τους ηγέτες που επιλέγει. Δίνει παραδείγματα από την Ισλανδία του τότε και
του τώρα (χώρα που τους κατοίκους της θεωρούσε ο Χίτλερ και οι υπόλοιπες ναζιστικές κεφαλές ως κατεξοχήν Άριους), από την Σκανδιναβία και τις χώρες της
Κεντρικής Ευρώπης όπου αναβιώνει ο εθνικισμός, και η ακροδεξιά προελαύνει με ένα
λαϊκιστικό παραλήρημα.
Τα δύο παράλληλα επίπεδα της αφήγησης, αλλάζουν συνεχώς
φόντο και με μικρά κεφάλαια δεν αφήνουν τον αναγνώστη να πάρει ανάσα. Η
Ισλανδία της ευμάρειας, της οικονομικής άνεσης και των μεγάλων δανείων,
μετατρέπεται σε ελάχιστο χρονικό διάστημα μια χώρα-κόλαση, όπου οι περισσότεροι
χάνουν τα σπίτια τους και το νόμισμα αλλάζει ισοτιμία συνεχώς. Το Γιούρμπαρκας
άλλοτε τόπος μαρτυρίου και μαζικής παράνοιας, είναι πλέον ένας ειδυλλιακός
τουριστικός προορισμός όπου εκεί που ανοίγονταν ομαδικοί τάφοι και γίνονταν
εκτελέσεις γίνονται φεστιβάλ μουσικής. Η ειρωνεία και το χιούμορ (κυρίως για
τους Ισλανδούς, το κρύο στη χώρα, τις ερημικές εκτάσεις), είναι διαρκώς παρόντα
στο εξαιρετικό μυθιστόρημα, όπως και η ζωντάνια στην αφήγηση.
“Οι περισσότεροι άνθρωποι θέλουν να πιστεύουν ότι οι απόψεις τους
φαίνονται λογικές κι ότι οι ιδέες τους μπορεί να γίνουν αποδεκτές. Άλλωστε, οι
γνώμες των περισσοτέρων είναι όντως λογικές, και είναι συχνά αποτέλεσμα μακράς
σκέψης· όσο για τις ιδέες τους, είναι σε γενικές γραμμές αποδεκτές.
Προφανέστατα, όμως, δεν είναι πάντοτε έτσι. Ορισμένοι αναπτύσσουν καμιά φορά
απεχθείς απόψεις, ιδέες για τις οποίες δεν είναι δυνατόν να δεχτούμε ότι
κάποιοι θα μπορούσαν να τις ενστερνιστούν (όπως εκείνη που συνίσταται στο να
σκοτώσεις έξι εκατομμύρια Εβραίους – τέτοιου είδους πράγματα ξεπερνούν κάθε όριο).
Αλλά, αν και οι απόψεις τους δεν είναι πάντα λογικές, οι άνθρωποι θέλουν
οπωσδήποτε να τους δώσουν μια κάποια επίφαση λογικής. Να γιατί ξεκινάνε τόσες
φράσεις τους λέγοντας: “Δεν είμαι (τέτοιου ή άλλου τύπου εξτρεμιστής), αλλά...”
Όλοι μας θέλουμε να εκπέμπουμε μια εικόνα λογικού και ψυχικά ισορροπημένου
ανθρώπου, ακόμη κι όταν ξέρουμε πολύ καλά ότι αυτή η εικόνα είναι το αντίθετο
της πραγματικότητας.”
Το “Illska” είναι ένα πολυεπίπεδο βιβλίο, μεγάλης πνοής και οριζόντων, που με τον ρυθμό του σε επηρεάζει, σε
προβληματίζει, μπαίνει μέσα σου. Ο συγγραφέας εναλλάσσει την γλώσσα του, από
κοφτή και σύγχρονη σε φιλοσοφική σε κάποια κομμάτια, ενώ ο προβληματισμός που
αναπτύσσει δεν μπορεί να αφήσει κανέναν αδιάφορο. Είναι ένα υπέροχο μυθιστόρημα
που μπορεί να μη φτάνει την αξία των δύο εκπληκτικών σύγχρονων βιβλίων με τα
οποία μπορεί να συγκριθεί, την “Κεντρική Ευρώπη” του Βόλμαν, και, το “Omega Minor” του Βεράχεν, αλλά σίγουρα είναι από τα σημαντικότερα βιβλία του
2017 που εκδόθηκαν στην χώρα μας.
Βαθμολογία 85 / 100
Βαθμολογία 85 / 100
Καλησπέρα.
Λοιπόν, λίγο εσείς, λίγο τα αποσπάσματα,
με πείσατε να παρακάμψω κάποιες ενστασούλες που είχα (και ούτε πια θυμάμαι ποιες και γιατί..)και να το βάλω να με περιμένει φρέσκο φρέσκο και ατσαλάκωτο στο τραπεζάκι. Οπότε, θα τα ξαναπούμε γι' αυτό (ε.. ναι.. ΑΝ το θυμηθώ.. :-) )