Τρίτη, Ιανουαρίου 16, 2018
posted by Librofilo at Τρίτη, Ιανουαρίου 16, 2018 | Permalink
Δόκτωρ Γκλας
“Όλοι μας θέλουμε να μας αγαπούν· εάν αυτό δεν γίνεται, τότε έστω ας μας θαυμάζουν· εάν κι αυτό δεν γίνεται, τότε να μας φοβούνται· εάν ούτε αυτό γίνεται, τότε να μας μισούν και να μας περιφρονούν. Θέλουμε οι άλλοι να νιώθουν κάτι για μάς. Η ψυχή μας τρέμει το κενό. Θέλει την επαφή, χωρίς να λογαριάζει το τίμημα.”

Ένα κλασσικό βιβλίο, ένα πραγματικό αριστούργημα. Αυτό είναι το “ΔΟΚΤΩΡ ΓΚΛΑΣ” (“Doctor Glas”), το σκοτεινό μυθιστόρημα του Σουηδού συγγραφέα Hjalmar Soderberg (Στοκχόλμη 1869 – Κοπεγχάγη 1941), που εκδόθηκε το 1905, θεωρείται ένα από τα πιο προκλητικά και εμβληματικά έργα της Σκανδιναβικής λογοτεχνίας, και κυκλοφόρησε επιτέλους στα ελληνικά από τις πάντα καλές εκδόσεις Printa / Ροές, σε μετάφραση και επίμετρο της Αγγ.Νάτση και της σπουδαίας Μ. Άτγουντ (250 σελ.).


Το μυθιστόρημα του Σέντερμπεργκ είναι γραμμένο σε μορφή ημερολογίου και καλύπτει μια περίοδο τεσσάρων μηνών, ένα ζεστό (για τα Σουηδικά δεδομένα) καλοκαίρι, από τον Ιούνιο έως τον Οκτώβριο. Ο ήρωας και αφηγητής είναι ο γιατρός Γκλας, ένας μονήρης και σχετικά δειλός άνθρωπος, αδιάφορος προς όλους, ψυχρός και απρόσιτος εξωτερικά, σχετικά επιτυχημένος στο επάγγελμά του, που αντιμετωπίζει τους ασθενείς του με ευγένεια και καρτερία αλλά που δείχνει κιόλας να πλήττει αφόρητα με τα προβλήματα που του εκθέτουν. Δεν έχει γνωρίσει τον σωματικό έρωτα παρότι έχει περάσει τα τριάντα, και θεωρεί τον εαυτό του εντελώς ακατάλληλο για το επάγγελμα που ασκεί, καθώς όπως λέει, δεν είναι ούτε φιλάνθρωπος, ούτε φιλόδοξος.

“Δεν μου αρέσει ιδιαίτερα το πως είμαι, ούτε το περίβλημα ούτε το από μέσα. Όμως δεν θα ήθελα να είμαι κάποιος άλλος.”

Ο Γκλας βρίσκει πολλούς ανθρώπους αποκρουστικούς, για την ακρίβεια την πλειονότητα αυτών που συναντάει στο επάγγελμά του, αλλά κανέναν δεν αντιπαθεί τόσο πολύ όσο τον πάστορα Γκρεγκόριους, έναν 57άχρονο ιερέα ο οποίος έχει παντρευτεί μια όμορφη νεαρή γυναίκα και τον οποίον βλέπει σχετικά συχνά στον δρόμο ή στο ιατρείο του αφού τον επισκέπτεται για μικροπροβλήματα που αντιμετωπίζει. Μια μέρα όμως την πόρτα του ιατρείου διαβαίνει η σύζυγος του πάστορα, η Χέλγκα με ένα περίεργο αίτημα. Ζητάει από τον Γκλας να απαγορεύσει στον σύζυγό της να την πλησιάζει στο κοινό τους κρεβάτι, δηλώνοντάς την ασθενή με σοβαρό πρόβλημα. Του εξομολογείται ότι ο σύζυγός της, την αηδιάζει και η συχνή απαίτησή του για σεξ, την έχει καταβαραθρώσει και διαλύσει. Μετά όμως του λέει την αλήθεια, δεν θέλει να έχει καμία επαφή με τον Γκρεγκόριους γιατί έχει δεσμό με έναν άντρα και είναι πολύ ερωτευμένη μαζί του.

“Το να μπορείς να επιλέξεις σημαίνει να μπορείς να θυσιάσεις κάτι. Μα είναι
τόσο δύσκολο να θυσιάσεις κάτι.”

Ο Γκλας έλκεται από την ομορφιά της γυναίκας και η δεδομένη απέχθειά του προς τον σύζυγό της, συντελεί στο να συναινέσει αμέσως στο αίτημά της. Σύντομα ανακαλύπτει ποιος είναι ο εραστής της, ένας συνομήλικός της νέος με την φήμη του αριβίστα, που διακρίνεται για την κοσμική του ζωή και τις επιτυχίες του στον ερωτικό τομέα. Παρόλα αυτά ο Γκλας έχει ήδη ερωτευτεί την όμορφη (και στο μυαλό του αγνή και αθώα) Χέλγκα. Βλέποντας ότι ο πάστορας παρά τις προειδοποιήσεις του και τα μέτρα που κάποια στιγμή παίρνει λέγοντάς του, ότι πάσχει σοβαρά από την καρδιά του δεν πιάνουν, μια σκέψη στριφογυρίζει στο μυαλό του και του γίνεται εμμονή. Ο πάστορας πρέπει να φύγει από τη μέση με κάθε τρόπο και εκείνος, ο “ιππότης” δόκτωρ Γκλας θα σώσει την Χέλγκα από τον βασανιστή της. Δεν τον απασχολεί που την βλέπει να λιώνει για κάποιον άλλον, θεωρεί ότι κάποια στιγμή θα γίνει δική του, μόνο να φύγει ο απαίσιος Γκρεγκόριους από τη μέση.

“Θέση, φήμη, μέλλον. Λες και κάθε μέρα, και κάθε στιγμή ακόμα, δεν είμαι έτοιμος να τα μαζέψω όλα και να σαλπάρω με το πρώτο πλοίο που έρχεται φορτωμένο με μια πράξη.
Μια πραγματική πράξη”

Ο Γκλας βρίσκεται μπροστά σε ένα ηθικό δίλημμα. Έχει αφιερώσει τη ζωή του να σώζει ανθρώπους, να βοηθάει τον κόσμο και τώρα θεωρεί ότι το ηθικό είναι να απελευθερώσει μια γυναίκα από “τα δεσμά” της εφαρμόζοντας το αντίθετο από αυτό που οφείλει ως γιατρός να κάνει. Έχει αποφασίσει να απαλλάξει τον κόσμο από τον Γκρεγκόριους και ότι αυτός αντιπροσωπεύει. Στη σκέψη του αυτό είναι το ηθικό, το σωστό και αδιαφορεί για τις συνέπειες, εξάλλου γνωρίζει ότι μπορεί να το κάνει χωρίς να τον υποπτευθούν, λίγη τύχη χρειάζεται και η κατάλληλη στιγμή.

Το μυθιστόρημα είναι πραγματικά εκπληκτικό. Τις σελίδες που είναι γεμάτες λυρισμό, τις διαδέχονται σελίδες με βαρύ ψυχολογικό βάρος αλλά και σελίδες γεμάτες φιλοσοφικά διλήμματα. Οι ήρωες του Σέντερμπεργκ είναι ολοζώντανοι και η αμεσότητα της γραφής, τους φέρνει δίπλα στον αναγνώστη, τον κάνει να συμπάσχει μαζί τους. Οι χαρακτήρες του βιβλίου βαδίζουν συνεχώς πάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί, καλοί και ταυτόχρονα κακοί, προσπαθούν να ζήσουν μέσα σε ένα κόσμο με αυστηρές και καθορισμένες προδιαγραφές που τους περιορίζουν να κινούνται εντός των στερεοτύπων. Ο Γκλας είναι καλός και κακός ταυτόχρονα, είναι εντός αλλά και εκτός των τεκταινομένων, σαν τον Ξένο του Καμύ, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η μεταφράστρια στο έξοχο επίμετρό της.

“...Και εκείνη τη στιγμή ξεχύθηκε από την ορχήστρα το εναρκτήριο μουσικό μοτίβο: “Ποτέ δεν πρέπει να ρωτήσεις!” Και με φαντάστηκα μέσα σε αυτή τη μυστικιστική συνέχεια των λέξεων και οι πέντε αυτές λέξεις μού αποκάλυψαν μια πανάρχαια και μυστική σοφία “Ποτέ δεν πρέπει να ρωτήσεις!” Ποτέ μη φθάσεις στο βυθό του θέματος που σε απασχολεί: γιατί τότε θα καταλήξεις εσύ ο ίδιος στον πάτο της θάλασσας. Μην ψάχνεις την αλήθεια: γιατί δεν θα τη βρεις, και θα χάσεις τον εαυτό σου. “Ποτέ δεν πρέπει να ρωτήσεις!” Το ποσό της αλήθειας που σου αναλογεί, το παίρνεις ούτως ή άλλως. Είναι βέβαια ανακατεμένο με ψευδαισθήσεις και ψέμματα, αλλά με αυτό τον τρόπο προστατεύεται η υγεία σου, αν δεν ήταν νοθευμένο ίσως να σου έκαιγε τα σωθικά. Προσπάθησε να μην ξεπλύνεις το ψέμα από την ψυχή σου, δεν μπορείς να φανταστείς το μέγεθος των συνεπειών, θα χάσεις τον εαυτό σου και όλα όσα αγαπάς. “Ποτέ δεν πρέπει να ρωτήσεις!”.”


Εξαιρετικό ψυχογράφημα, τολμηρό για την εποχή του μυθιστόρημα (που προκάλεσε σκάνδαλο και αντιδράσεις), το οποίο μιλάει για τις εκτρώσεις, την ευθανασία με τρόπο μοντέρνο και ανατρεπτικό με έναν ήρωα που είναι από τη μια απρόσωπος και ψυχρός και από την άλλη ρομαντικός (με ένα νοσηρό ρομαντισμό που θυμίζει ήρωες περασμένων αιώνων), "ιδανικός κι ανάξιος εραστής". 
Τι είναι τελικά ο Δόκτωρ Γκλας; Ψυχάκιας; Δειλός και κρυψίνους προβληματικός; Ψυχρός δολοφόνος; Ένας διαφορετικός Ρσκόλνικωφ; Ένας άνθρωπος που προσπαθεί να σκοτώσει τον “πατέρα” που αντιπροσωπεύει ο πάστορας Γκρεγκόριους (όπως πολύ ωραία περιγράφει η Μ.Άτγουντ στο επίμετρο του βιβλίου); Το τέλος του μυθιστορήματος ανοιχτό σε ερμηνείες (όπως άλλωστε όλο το βιβλίο) προϋποθέτει ενέργειες του ήρωα που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια ενδεχόμενη αυτοκτονία του· ο συγγραφέας δεν δίνει απαντήσεις για τίποτα, απλά θέτει ερωτήματα με καταιγιστικό ρυθμό.

Το στοχαστικό μυθιστόρημα του Σέντερμπεργκ σε στοιχειώνει, σε κυνηγάει, σε αιχμαλωτίζει. Δεν το ξεπερνάς εύκολα, η δύναμή του είναι μεγάλη και τα ερωτήματα που θέτει ατελείωτα. Είναι ένα βιβλίο για αυτούς που “η ζωή περνάει από μπροστά” τους, για τους αδιέξοδους έρωτες, για τους εμμονικούς που κάποια στιγμή διαπιστώνουν ότι σπατάλησα τη ζωή τους για κάτι ανέφικτο, κάτι άπιαστο. Είναι ένα σπαρακτικό και ταυτόχρονα δαιμονικό βιβλίο, το οποίο έχει γνωρίσει αρκετές κινηματογραφικές μεταφορές με γνωστότερη (και μάλλον καλύτερη) την ταινία του 1968 σε σκηνοθεσία της (διασημότερης ως ηθοποιού) Μάε Ζέτερλινγκ.

“Από σκοτάδι σε σκοτάδι.
Ζωή, δεν σε καταλαβαίνω.”

Βαθμολογία 86 / 100




 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home