Τετάρτη, Μαρτίου 28, 2018
posted by Librofilo at Τετάρτη, Μαρτίου 28, 2018 | Permalink
"Οκτώβρης"

“Ο ποιητής Όσιπ Μαντελστάμ, σε ένα ποίημά του που δημοσίευσε σε διαφορετικές εκδοχές και με διαφορετικούς τίτλους, έναν περιλάλητο φόρο τιμής στην πρώτη επέτειο της επανάστασης του 1917, μιλάει για “της λευτεριάς το αμυδρό το φως”. Η λέξη που χρησιμοποιεί, σουμέρκι, σημαίνει μούχρωμα και αναφέρεται στο σούρουπο, αλλά μπορεί να αναφέρεται και στο θαμπό φως πριν την αυγή. Και αναρωτιέται ο μεταφραστής του, ο Boris Dralyuk, “το φως της ελευθερίας που σβήνει και χάνεται ή της ελευθερίας το πρώτο φωτερό τρεμόπαιγμα;”
Ίσως η λάμψη στον ορίζοντα να μην είναι ούτε από το αργόσυρτο δειλινό ούτε από το λιγότερο αιφνίδιο χάραμα, αλλά να είναι μάλλον μια παρατεταμένη συστατική αμφισημία. Όλοι μας έχουμε ζήσει ένα τέτοιο λυκόφως, και όλοι μας θα το ζήσουμε και πάλι. Δεν είναι μόνο ρωσικό ένα τέτοιο αλλόκοτο φως.
Βεβαίως της Ρωσίας ήταν αυτή η επανάσταση, ανήκε όμως και ανήκει και σ' άλλους επίσης. Θα μπορούσε να είναι δική μας. Αν οι φράσεις της μένουν ανολοκλήρωτες ακόμη, στο χέρι μας είναι να τις ολοκληρώσουμε.”

Η Ρωσική επανάσταση ήταν ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα του 20ου αιώνα (κατά πολλούς το σημαντικότερο). Δεν ήταν μόνο το γεγονός (μια επανάσταση σε μια μεγάλη χώρα και η ανατροπή μιας δυναστείας) ιδιαίτερα σημαντικό, αλλά, και η επίδρασή του σε ολόκληρο τον κόσμο κυρίως με τα όσα ακολούθησαν. Ένα βιβλίο που προκάλεσε συζητήσεις από την ώρα που κυκλοφόρησε στον Αγγλοσαξωνικό κόσμο είναι το “ΟΚΤΩΒΡΗΣ” (“October : The story of the Russian Revolution”), του Βρετανού συγγραφέα China Mieville (Norwich,1972) και εκδόθηκε πριν λίγους μήνες στην Ελλάδα, από το Μεταίχμιο σε ρέουσα μετάφραση του Γ.Ι.Μπαμπασάκη (σελ.528).



Ο “Οκτώβρης” δεν είναι ένα κλασσικό βιβλίο ιστορίας, γιατί δεν είναι γραμμένο από έναν Ιστορικό ή Πολιτικό επιστήμονα. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο από έναν συγγραφέα λογοτεχνίας, που διακρίνεται μάλιστα και σε ένα είδος ιδιόμορφο, την Επιστημονική Φαντασία. Πράγματι, ο China Mieville έχει διακριθεί και γίνει διάσημος στον χώρο του λογοτεχνικού αυτού είδους αποσπώντας βραβεία όπως το “World Fantasy award”,  και το “Arthur C. Clarke award” (τρεις φορές)ενώ είναι δημιουργός σειράς κόμικς. Η ενασχόλησή του με την λογοτεχνία, φαίνεται στον “Οκτώβρη” που η μεγαλύτερη αρετή του, είναι η σαγηνευτική του γλαφυρότητα και η προσοχή στην λεπτομέρεια των γεγονότων που αφηγείται για τις ταραγμένες ημέρες του 1917.

Το βιβλίο καλύπτει μια περίοδο 10 περίπου μηνών, ξεκινάει από τα γεγονότα του Φεβρουαρίου 1917 και την Φεβρουαριανή επανάσταση η οποία ανέτρεψε την μοναρχία, έως την Οκτωβριανή επανάσταση αργότερα την ίδια χρονιά. Με μια αρκετά εκτενή εισαγωγή (που αποτελεί το πρώτο κεφάλαιο) για τα γεγονότα που "προετοίμασαν" το 1917, τους αναρχικούς του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα (περιέργως δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά στον Νετσάγιεφ), τον ΡωσοΙαπωνικό πόλεμο και την οικτρή συνειδητοποίηση ότι η Ρωσία δεν είναι πλέον μεγάλη στρατιωτική δύναμη, την εξέγερση/επανάσταση του 1905, τον Ρασπούτιν και την επιρροή στην Τσαρική οικογένεια, τον τσάρο Νικόλαο και την πολιτική του.

Ο Μιέβιλ ακολουθεί ημερολογιακή καταγραφή (σχεδόν καθημερινή) των γεγονότων από τον Φεβρουάριο έως τον Οκτώβριο. Επικεντρώνει σε μικρές λεπτομέρειες, παραθέτει σκηνές της καθημερινότητας, τις μικροεξεγέρσεις, τις πορείες, την αναταραχή, τις διαβουλεύσεις, τα πολιτικά παιχνίδια, τους διάφορους πολιτικούς που εναλλάσσονταν στην εξουσία, τους Καντέτους,τους Μενσεβίκους με την αντιφατική πολιτική τους, τους Εσέρους, τους Μπολσεβίκους που αργά αλλά μεθοδικά έστρωναν το έδαφος για την κατάληψη της εξουσίας. Σκηνές μεγαλείου διαδέχονται τις κωμικοτραγικές σκηνές, ενώ περιγράφεται υπέροχα η πορεία του Λένιν, από την εξορία στην επιστροφή του στη Ρωσία, η φυγή του στην Φινλανδία, η απομόνωσή του, τα φυλλάδια που έστελνε και που κάποια παλιώνανε μέχρι να φτάσουν στους αποδέκτες τους, λόγω της ταχύτητας των γεγονότων ή τις συχνές αλλαγές στην πολιτική των Μπολσεβίκων. Ο συγγραφέας τονίζει διαρκώς ότι η Ρωσική επανάσταση δεν θα είχε πραγματοποιηθεί, αν δεν υπήρχε σε εξέλιξη ο Α παγκόσμιος πόλεμος. Ήταν λαϊκή απαίτηση η επιστροφή των στρατιωτών από το μέτωπο και οι Μπολσεβίκοι εκμεταλλεύτηκαν ακριβώς αυτό το συναίσθημα. Όπως δεν θα είχε γίνει τίποτα αν δεν είχε προηγηθεί η Φεβρουαριανή επανάσταση να βάλει τα πράγματα σε μια τροχιά, να ανατρέψει το Τσαρικό καθεστώς.



Ο Μιέβιλ εξετάζει τα γεγονότα με μια καθαρά αριστερή προσέγγιση. Δεν χαρίζεται στον Κερένσκι (πολιτικός που πλέον έχει αναθεωρηθεί η στάση του στην διάρκεια της εξουσίας του, από τους σύγχρονους ιστορικούς της Δύσης), αναλύει την στάση του ανόητου και παντελώς ανίκανου Τσάρου Νικόλαου, στέκει με απεριόριστο σεβασμό απέναντι στον Λένιν - περιγράφοντας με γλαφυρότητα, το ταξίδι του από την Γερμανία στο περίφημο τρένο, τις μεταμφιέσεις του για να αποφύγει τις συλλήψεις και το κυνηγητό των αρχών, την προσαρμογή του στις συνθήκες και την εκπληκτική του αντίληψη για το timing των πραγμάτων (ή τις “κωλοτούμπες” του - ανάλογα πως το βλέπει κανείς), τον Τρότσκι και τους υπόλοιπους ηγέτες των Μπολσεβίκων. Επικέντρωσε (όπως αναφέρει ο ίδιος) σε βιβλία και όχι σε επιστημονικές μονογραφίες ή κείμενα της εποχής, κάτι που ίσως στερεί ακαδημαϊσμό από το βιβλίο αλλά προσθέτει λογοτεχνικότητα.

“15 Οκτωβρίου. Στη γωνία των οδών Σαντόβαγια και Απράξινα, εκεί όπου πυροβολισμοί από ψηλά είχαν σκοτώσει και διαλύσει τους διαδηλωτές, ένα πλήθος έφραξε τον δρόμο στα τραμ. Ζητούσαν με φωνές σάμοσουντ, δίκη του δρόμου, για δύο ανθρώπους που αποπειράθηκαν να κλέψουν από ένα κατάστημα, έναν άντρα που φορούσε στολή στρατιώτη, και μια γυναίκα, που φορούσε κομψά ενδύματα. Ο όχλος πέρασε από το κτίριο της πολιτοφυλακής και έφτασε στο κατάστημα όπου κρατούνταν έντρομοι οι δύο επίδοξοι κλέφτες. Ένα πολυπληθές εξαγριωμένο μπουλούκι έσυρε τον άντρα έξω, ενώ η συνεργός του έτρεξε κλαίγοντας σ' έναν τηλεφωνικό θάλαμο. Το πλήθος έθεσε εκτός μάχης έναν αξιωματικό που προσπάθησε να την προστατέψει, άνοιξε βίαια την πόρτα του θαλάμου, έσυρε έξω τη γυναίκα και άρχισε να την ξυλοκοπά.
“Τι περιμένουμε;” φώναξε κάποιος. Έβγαλε ένα πιστόλι και σκότωσε τον άντρα. Σιωπή. Μετά, κάποιος πυροβόλησε και τη γυναίκα, ενώ οι πολιτοφύλακες έστεκαν ανήμποροι και κοίταζαν.
Κυριακή στο Πέτρογκραντ. Έτσι λειτουργούσε η δικαιοσύνη εκεί.”



Η αφήγηση περιορίζεται στην περιοχή της Αγίας Πετρούπολης, ως τόπο πρωταγωνιστή των γεγονότων. Οι περιγραφές της καθημερινότητας των συμπλοκών είναι εξαιρετική και η ατμόσφαιρα που υπάρχει στο βιβλίο είναι λογοτεχνική, ζωντανή και ιδιαίτερα κινηματογραφική και αποτελεί το μεγάλο προσόν του βιβλίου. Οι ιστορικές λεπτομέρειες είναι ακριβείς αλλά κεντρικό ρόλο παίζουν τα συναισθήματα των πρωταγωνιστών, οι καθημερινές τους αγωνίες, οι αντιφάσεις και τα πισωγυρίσματά τους, τα λάθη τους και οι υπερβολές τους.

Διαβάζεται σαν ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα – εξάλλου τα γεγονότα ήταν τέτοια και τόσο καταιγιστικά που συνθέτουν μια υπέροχη περιπέτεια. Ο Μιέβιλ δεν έγραψε ένα βιβλίο για τον επιστημονικό κόσμο – γι' αυτό κατηγορήθηκε για “επιδερμικότητα” και “αφέλεια” από τους Ιστορικούς - αλλά για τον μέσο αναγνώστη.Δεν κρύβει το πάθος του για τα γεγονότα, ούτε την απογοήτευσή του για την πορεία τους και την αντιπάθειά του για τον καιροσκοπισμό του Στάλιν, αφήνεται σκοπίμως να παρασυρθεί από ενθουσιασμό και ρομαντισμό, μεταφέρει την ένταση των ημερών έτσι ώστε ο αναγνώστης να αισθανθεί μέρος της ιστορίας, των γεγονότων και τελικά γράφει ένα θαυμάσιο και ιδιαίτερα ευανάγνωστο βιβλίο.

Υ.Γ.  Για εκείνον που θέλει να ασχοληθεί περισσότερο με το θέμα, παρατίθεται εκτενής βιβλιογραφία στο τέλος του βιβλίου όχι μόνο από τον συγγραφέα αλλά και από τον συνεπή μεταφραστή Γ.Ι.Μπαμπασάκη.







 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home