Σάββατο, Μαΐου 04, 2019
posted by Librofilo at Σάββατο, Μαΐου 04, 2019 | Permalink
"Σινική μελάνη"

Σπανίζουν τα ελληνικά μυθιστορήματα που ασχολούνται με το είδος που αποκαλείται «στρατοπεδική λογοτεχνία», δηλαδή, τα βιβλία μυθοπλασίας που έχουν ως θέμα τους τον «στρατοπεδικό εγκλεισμό». Οι περιπτώσεις είναι λίγες και αφορούν αυτοβιογραφικά εν πολλοίς ντοκουμέντα ή μαρτυρίες με λογοτεχνικό ύφος, όπως το ανεπανάληπτο «Ιστορία ενός αιχμαλώτου» του Στρατή Δούκα ή το «Στάλαγκ VI C» του Όμηρου Πέλλα.

Αν λοιπόν είναι δύσκολο να βρούμε μυθιστορήματα που ασχολούνται με αυτά τα θέματα, είναι μάλλον ακατόρθωτο να βρούμε κάποιο λογοτεχνικό έργο που να έχει ως θέμα του, τα στρατόπεδα εγκλεισμού (ή εργασίας), στην Αλβανία του Εμβέρ Χότζα και αυτό ακριβώς το κενό έρχεται να καλύψει ένα πολύ σημαντικό μυθιστόρημα που εκδόθηκε τον προηγούμενο χρόνο. Ο έμπειρος και δοκιμασμένος συγγραφέας Τηλέμαχος Κώτσιας, με το πιο πρόσφατο μυθιστόρημά του «ΣΙΝΙΚΗ ΜΕΛΑΝΗ» - (Εκδ. Πατάκη, σελ. 507), αφηγείται μια συναρπαστική ιστορία με πολλά στοιχεία οικογενειακής αυτοβιογραφίας, μια ιστορία για την αξιοπρέπεια και την αναζήτηση ελευθερίας.


Τρείς νέοι μεγαλώνουν, στην περιοχή της Δρόπολης, στον Αλβανικό νότο, όπου στα περισσότερα χωριά το ελληνικό στοιχείο είναι πολυπληθές. Είναι η δεκαετία του ’70, το καθεστώς του Εμβέρ Χότζα έχει μάτια παντού και παρακολουθεί κάθε κίνηση, οι χαφιέδες παραμονεύουν σε κάθε γωνία, η Ελλάδα είναι κοντά αλλά και πολύ μακριά, καθώς οποιαδήποτε απόπειρα παραβίασης των συνόρων – που δεν βρίσκονται πολύ μακριά, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Στην Ελλάδα επικρατεί η δικτατορία των συνταγματαρχών και η τηλεόραση της ΕΡΤ που πιάνουν οι κάτοικοι των χωριών αυτών, στους δέκτες τους, μεταδίδει μια εικόνα ευημερίας που προκαλεί σε συγκρίσεις για το επίπεδο της ζωής.

«Τόσο άτυχη αυτή η Δρόπολή τους, να βρεθεί ως μειονότητα σε άλλη χώρα; Μα γιατί; Τι αμαρτίες πληρώνει; Αφού ο Άγιος Κοσμάς την είχε ευλογήσει! Και μόνο για είκοσι χιλιόμετρα! Κι επιπλέον, κλείστηκαν ερμητικά έξω, απομονώθηκαν όχι μόνο από τον εθνικό κορμό αλλά και απ' όλον τον έξω κόσμο. Προσπαθούσαν να την εξαλβανίσουν σιγά σιγά, μεθοδικά και με υπομονή, συνήθως όμως συνέβαινε το εντελώς αντίθετο: όποιος Αλβανός ερχόταν γαμπρός σε τούτα τα χωριά, με το πέρασμα του χρόνου εξελληνιζόταν και τα παιδιά του που γεννιούνταν στη Δρόπολη, γεννιούνταν Ελληνόπουλα.»

Ο Σωτήρης, που τον φωνάζανε "Χατζηπαναγή", ποδοσφαιρικό ταλέντο που ονειρευόταν να παίξει σε μια μεγάλη ομάδα της χώρας, ο ατίθασος Αριστοτέλης ή Τέλης, άσος στα μαθηματικά και ο Φώτης, το καλό παιδί του σχολείου και άριστος μαθητής, ορφανός, που μεγάλωνε με τη γιαγιά του, είναι οι τρεις δεκαεπτάρηδες νεαροί που χωρίς να το πολυσκεφτούν, αποφασίζουν να φτιάξουν αυτοσχέδια χαρτιά με πολιτικά συνθήματα για Δημοκρατία και Ελευθερία και να τα σκορπίσουν στο χωριό. Για τον σκοπό τους χρησιμοποιούν σινική μελάνη και ένα μαθηματικό σύμβολο σαν σήμα.

Οι Αρχές κινητοποιούνται, θεωρούν ότι είναι κάποιας μορφής εξέγερση. Βρισκόμαστε στο 1974, λίγο πριν πέσει η χούντα στην Ελλάδα και ενώ το καθεστώς του Χότζα έχει επιτρέψει κάποιες συνταγματικές ελευθερίες και μιας μορφής φιλελευθεροποίηση. Η ασφάλεια δεν θα αργήσει να βρει τους υπεύθυνους των προκηρύξεων. Το χωριό είναι μικρό και ο χαφιεδισμός ανθεί, όπως και η τρομοκρατία. Τα παιδιά έχουν κάνει ένα μοιραίο λάθος, χρησιμοποιώντας σινική μελάνη που δεν βρίσκεται εύκολα στο εμπόριο, οπότε μέσω αυτής, θα συλληφθούν ο Φώτης και ο Τέλης αρχικά και αργότερα από την αφέλεια του Τέλη, θα συλληφθεί και ο Σωτήρης. Ο Φώτης δεν θα αντέξει τα βασανιστήρια της φυλακής, θα φτάσει στη δίκη ουσιαστικά φυτό, οι άλλοι δύο θα καταδικαστούν σε πολυετή φυλάκιση και θα οδηγηθούν στο διαβόητο για τις συνθήκες που επικρατούσαν, στρατόπεδο εργασίας Σπατς στον πάτο μιας χαράδρας. Η κόλασή τους μόλις έχει αρχίσει.

«Η ζωή κελαρύζει γλυκά μέσα σ’ αυτά τα φθαρμένα κουφάρια, τόσο στους γενναίους όσο και στους δειλούς. Η λαχτάρα για έρωτα, οι φαντασιώσεις μέσα στη νύχτα, δίνουν νόημα στην ύπαρξη, δίνουν ελπίδα για τη συνέχισή της. Είναι εκείνη η πλευρά της ζωής που εδώ μέσα δεν μπορούν να τη ζήσουν, παρά μόνο να τη φαντασιωθούν, είναι ο κόσμος των επιθυμιών, της στύσης, αυτού του φωτεινού κεριού που φέγγει κρυφά τη νύχτα και κρατάει την ελπίδα ζωντανή, που λειτουργεί τόσο αυτόνομα στον ανθρώπινο οργανισμό, της λαχτάρας για τη συνέχιση της ζωής.»

Ο Κώτσιας θα επικεντρωθεί στη ζωή του Σωτήρη, αυτός είναι ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος. Οι συνθήκες στο στρατόπεδο εργασίας, ο αγώνας για επιβίωση, οι ατελείωτες ημέρες, η απελπισία και η μαυρίλα της καθημερινότητας, περνάνε μέσα από την ζωντανή και ρέουσα αφήγηση. Εικόνες σκληρές όχι μόνο από το στρατόπεδο, αλλά και από την ζωή μετά, την απελευθέρωση που θα έρθει πολύ αργότερα, τις συνθήκες ζωής στο χωριό, τους χαφιέδες που είναι παντού - περιγράφοντας μια κοινωνία κατασκόπων, την δυσκολία προσαρμογής, την πίστη για ελευθερία, τις αλλαγές που θα επέλθουν με τα χρόνια.


Ο συγγραφέας αφιερώνει το βιβλίο στα μέλη της οικογένειάς του που βασανίστηκαν και υπέφεραν στα κάτεργα του καθεστώτος, στον πατέρα του Γιάννη που έμεινε 7 χρόνια, στον θείο του Βαγγέλη που έμεινε μέσα 11 χρόνια, στον παππού του και σε άλλους.
Σκιαγραφεί με λεπτομέρεια, τις συνθήκες ζωής στα στρατόπεδα εργασίας, τα σωματικά και ψυχικά βασανιστήρια, τους διαφορετικούς χαρακτήρες της μικροκοινωνίας, αλλά και τους συγχωριανούς και τη σκληρή ζωή στο χωριό, αλλά και τα πολιτικά παιχνίδια που παίχτηκαν στις πλάτες τους με τις αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό και των δύο χωρών, και συνεχίστηκαν και στην Ελλάδα με τις διάφορες οργανώσεις και τις προσπάθειες πατροναρίσματος από την εκάστοτε εξουσία.

Μυθιστόρημα ενηλικίωσης, αλλά και άκρως πολιτικό βιβλίο, με μια αφήγηση που πολλές φορές φλυαρεί και παρασύρεται στην παράθεση σκέψεων που επαναλαμβάνονται, η "Σινική Μελάνη", είναι ένα συγκλονιστικό αφήγημα για την ελευθερία και το δικαίωμα στη ζωή, για τα δεινά του ολοκληρωτισμού, αλλά και για τον προσωπικό αγώνα των ανθρώπων αυτών, της ελληνικής μειονότητας της Αλβανίας, που ήταν "ξένοι" στη χώρα που γεννήθηκαν και "αποδιοπομπαίοι τράγοι" στην χώρα που κατέφυγαν, στον τόπο που μια ζωή ονειρευόντουσαν.

Βαθμολογία 80 / 100



 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home