Σάββατο, Φεβρουαρίου 01, 2020
posted by Librofilo at Σάββατο, Φεβρουαρίου 01, 2020 | Permalink
"Το δικό σου πρόσωπο θα είναι το τελευταίο"

Το πορτρέτο μιας οικογένειας στην Πορτογαλία, που εκτυλίσσεται αποσπασματικά, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας του Σαλαζάρ και των χρόνων που ακολούθησαν, είναι το ωραίο πρωτόλειο μυθιστόρημα του Πορτογάλου συγγραφέα (και ηλεκτρολόγου-μηχανικού), Joao Ricardo Pedro (Ρεμπολέιρα,1973) με τον ποιητικό τίτλο "ΤΟ ΔΙΚΟ ΣΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟ ΘΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ" ("O teu rosto sera o ultimo") - εκδ. Πόλις, μετάφρ. Αρ. Μοσχονά, σελ.258.


Μπορεί το μυθιστόρημα να ξεκινάει με τον ανεξιχνίαστο θάνατο ενός ανθρώπου που οπλισμένος ξεκινούσε για το βουνό, αλλά το επεισόδιο αυτό δεν θα μας απασχολήσει παρά μόνο στο τέλος του βιβλίου, οπότε και ένα γράμμα από το Μπουένος Άιρες θα αποκαλύψει (;) τι συνέβη πραγματικά. Στο μεγαλύτερο μέρος του, το μυθιστόρημα του Ρικάρντο Πέντρο, περιστρέφεται γύρω από την ιστορία της οικογένειας του γιατρού Αουγκούστο Μέντες, του γιου του Αντόνιο και κυρίως του εγγονού του Ντουάρτε.

"Σ' εκείνο το μικρό χωριό με όνομα θηλαστικού, το στριμωγμένο στους πρόποδες του όρους Γκαρντούνια και στραμμένο ασυναίσθητα προς τον Νότο, το σπίτι του γιατρού Αουγκούστο Μέντες ήταν η μόνη εξαίρεση μπροστά σ' αυτή την ολοκληρωτική αδιαφορία για την τύχη της πατρίδας, λες κι η πατρίδα ήταν ένας τόπος μακρινός."

Με κλιμακούμενη εξέλιξη και ρυθμό που παραπέμπει σε έργο συμφωνικής μουσικής, παρακολουθούμε την ιστορία της οικογένειας του γιατρού, ο οποίος σε μια νεανική παρόρμηση αγόρασε ένα κτήμα σε ένα απομακρυσμένο χωριό, στον Πορτογαλικό νότο. Στο χωριό αυτό έζησε την υπόλοιπη ζωή του, μέχρι τον θάνατό του, έκανε οικογένεια με μια κοπέλα από αυτά τα μέρη, γέννησε τον γιο του Αντόνιο, που υπηρέτησε την στρατιωτική του θητεία στην Αγκόλα και τραυματίστηκε ψυχολογικά για όλη του τη ζωή, ενώ ο εγγονός του ο Ντουάρτε, θα είναι, ένα μοναχικό παιδί με μεγάλο μουσικό ταλέντο που θα προσπαθήσει να το καταπνίξει κάνοντας την επανάστασή του, και που θα μεγαλώσει στο χωριό, ακούγοντας αινιγματικές και μυστηριώδεις ιστορίες για την περίοδο της Σαλαζαρικής δικτατορίας.

Τα χρόνια της δικτατορίας του Σαλαζάρ που διήρκεσε πάνω από σαράντα χρόνια (1933 – 1974), και η ιστορία της οικογένειας, αποτελούν τον καμβά πάνω στον οποίον ξεδιπλώνει την ιστορία του ο Ρικάρντο Πέντρο. Με αφήγηση που δεν ακολουθεί χρονολογική σειρά, με μικρά κεφάλαια και επεισόδια που φαίνονται ασύνδετα μεταξύ τους, πηγαίνει εμπρός και πίσω στον χρόνο σε ένα βιβλίο που οι τελευταίες του σελίδες θα δώσουν αρκετές απαντήσεις σε πολλές ιστορίες που δείχνουν χωρίς νόημα. Ο γιατρός Αουγκούστο Μέντες και ο εγγονός Ντουάρτε, είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες με τον Αντόνιο (τον πατέρα του Ντουάρτε) να μένει στην σκιά στο μεγαλύτερο μέρος του βιβλίου.

"Η Λάουρα απάντησε, με μια σεμνότητα που απλά τόνιζε την περηφάνια της:
"Γιατρέ, οι μέρες εδώ είναι μεγάλες", λες και γνώριζε τη διάρκειά τους και σε οποιοδήποτε άλλο μέρος.
Εκείνη ακριβώς τη στιγμή ο γιατρός Αουγκούστο Μέντες παρατήρησε, για πρώτη φορά, τα σκούρα μάτια αυτής της γυναίκας, τους μυς των μπράτσων της που έσκαβαν τη γη, που έγδερναν τα ζώα κι ύφαιναν τις μέρες με επιμονή σοφού. Έπειτα παρατήρησε τα δάχτυλά της. Τα χείλη της. Τους γοφούς της. Και δεν την αποκάλεσε ποτέ ξανά "κοπελιά". Θα ήταν πλέον και για πάντα η Λάουρα. Η Λάουρά μου. Λάουρα, αύριο θα πάμε στο Φουντάου α πάρουμε ένα φόρεμα για σένα. Λάουρα, μη λες παλαβομάρες. Λάουρα, πιστεύω πως πρέπει να παντρευτούμε. Λάουρα, είναι αγόρι. Λάουρα, θα το πούμε Αντόνιο. Λάουρα, ο σκύλος του Σελεστίνο είναι πάνω στο κρεβάτι μας σκοτωμένος και γδαρμένος. Λάουρα, αύριο θα τον πάω στο ιεροδιδασκαλείο του Αλκάινς. Λάουρα, τι βλακεία. Λάουρα, μόνο οι πρώτες μέρες θα είναι δύσκολες. Λάουρα, οι ιερείς τον λατρεύουν, λένε πως είναι πολύ καλός στη Μουσική και στα Λατινικά. Λάουρα, βεβαίως και κρεμιέται από τα πόδια σου και κλαίει. Λάουρα, βεβαίως και ξυπνάει μέσα στη νύχτα φωνάζοντας και ζητώντας τη μητέρα του. Λάουρα, ο Αντόνιό μας φεύγει για την Ανγκόλα. Λάουρα, ο Αντόνιό μας θα παντρευτεί. Λάουρα, η νύφη μας φαίνεται πολύ καλή. Λάουρα, θα αποκτήσουμε εγγονό. Λάουρα, θα τον λένε Ντουάρτε. Λάουρα, ο Ντουάρτε μας. Λάουρα, ο Ντουάρτε Μιγκέλ μας. Λάουρα, ο Αντόνιο μας δεν μου φαίνεται καθόλου καλά. Λάουρα, ο Αντόνιό μας. Λάουρα, ο Αντόνιό μας. Λάουρα, Λάουρα, Λάουρα. Τρεις φορές."

Δευτερεύοντες χαρακτήρες που εμφανίζονται στο βιβλίο, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην “πλοκή” του. Όπως ο νεανικός φίλος του γιατρού, ο Πολικάρπο που αυτοεξορίζεται στην Αργεντινή και μέσα από τις επιστολές του, ανοίγει ένα παράθυρο στον κόσμο, στον απομονωμένο στον μικρόκοσμό του Αουγκούστο Μέντες - ένας μυστηριώδης καθηγητής της μουσικής - ο ινδιάνος φίλος του Ντουάρτε που ερεθίζεται σεξουαλικά ακούγοντας Μπετόβεν, και άλλοι, ενώ και οι αρκετές αποσπασματικές ιστορίες που διαβάζουμε (γοητευμένοι), διαμορφώνουν την δομή του μυθιστορήματος, όπως η ιστορία της οικογένειας της μητέρας του Ντουάρτε που εκτελέστηκαν από το καθεστώς, η βόλτα του Ντουάρτε ως παιδί γυμνού πάνω στο ποδήλατο, η ασθένεια της μητέρας του Ντουάρτε, η ιστορία του Σελεστίνο.


Η μη γραμμική αφήγηση, λυρική και πολύ σαγηνευτική, δεν επιτρέπει περισσότερες πληροφορίες για την πλοκή της ιστορίας. Το βιβλίο του Ρικάρντο Πέντρο, είναι ένα απαιτητικό μυθιστόρημα, το οποίο στηρίζεται περισσότερο στην ατμόσφαιρα και την πολυπλοκότητα του παζλ, που καλείται, να επιλύσει ο αναγνώστης ο οποίος, βρίσκεται συνεχώς (από κεφάλαιο σε κεφάλαιο) ενώπιον κάποιων σημαντικών ή μη καταστάσεων, είτε ενός νέου αινίγματος και διαφόρων προσώπων, ή αντικειμένων που εισέρχονται στην αφήγηση, από ένα γάτο με το όνομα Γιόζεφ, σε ένα πιάνο, σε έναν πίνακα του Μπρέγκελ ενώ ονόματα συνθετών κλασσικής μουσικής κατακλύζουν το κείμενο.

Ενδεχομένως το μυθιστόρημα, να μη προσφέρει κάτι καινούργιο, καθώς τα θέματα αυτά τα έχουμε συναντήσει ξανά στους σύγχρονους Πορτογάλους συγγραφείς (ο εξαίρετος Πεϊσότο ασχολείται στα περισσότερα βιβλία του ακριβώς με αυτά). Το "Δικό σου πρόσωπο θα είναι το τελευταίο", συγκινεί και γοητεύει με την δύναμη και την ζωντάνια του μουσικού του ρυθμού, μιας αφήγησης πολύπλοκης και ιδιαίτερα αποσπασματικής που όμως ελκύει τον αναγνώστη, ο οποίος θα δει τις απορίες και τα χάσματα να λύνονται στο τέλος του βιβλίου - εντάξει, όχι όλα, αλλά τα περισσότερα.

Πολύ ενδιαφέρον και ουσιαστικό, το πολυεπίπεδο λογοτεχνικό ντεμπούτο, του Ρικάρντο Πέντρο, ανθρώπινο και συγκινητικό, με το αφηγηματικό του ύφος όπου η ιστορία των τριών γενεών μπορεί να διαβαστεί ως μια σειρά αυτόνομων διηγημάτων. Η ωραία έκδοση αδικείται από την μετάφραση που είναι από τα Γαλλικά (λες και δεν υπάρχουν πολύ αξιόλογοι μεταφραστές από τα Πορτογαλικά!) και από κάποιες αυθαιρεσίες της επιμελήτριας (η κλητική προσφώνηση "Ω", έχει αντικατασταθεί από το "Ο" (π.χ. "Ο, γιατρέ, σαν να βλέπω και καλύτερα" - σελ. 23, 25 και αλλού), τίποτα από αυτά όμως δεν είναι ικανό να στερήσει την ωραία αίσθηση που σου αφήνει αυτό το βιβλίο στο τέλος.

Βαθμολογία 78 / 100




 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home