Κυριακή, Φεβρουαρίου 20, 2022
posted by Librofilo at Κυριακή, Φεβρουαρίου 20, 2022 | Permalink
The Illustrated Man ("Ο Εικονογραφημένος άνθρωπος")

 

Στα βάθη της βιβλιοθήκης μου, υπάρχει η έκδοση του «Εικονογραφημένου ανθρώπου» από τις εκδόσεις Απόπειρα του 1992. Ομολογώ ότι δεν θυμάμαι να έχω διαβάσει το βιβλίο, παρά τον ενθουσιασμό κάποιων φίλων τότε γι’ αυτό. Τον Ιούλιο όμως του περασμένου χρόνου, κυκλοφόρησε η νέα (και πλήρης) έκδοση του βιβλίου, από τις εκδόσεις Άγρα (σελ. 439), σε μετάφραση του Β. Δουβίτσα με επίμετρο δικό του, και αποσπάσματα ενός κειμένου της M.Atwood για τον συγγραφέα. Αποφάσισα να το διαβάσω, μετά από την ανάγνωση ενός κειμένου για τον David Bowie, που κατά τύχη διάβασα. Και ιδού η αποκάλυψη «έσκασε» μπροστά στα μάτια μου. Πώς λένε κάποιοι στα τηλεοπτικά μικρόφωνα «έπεσα από τα σύννεφα»; Κάτι τέτοιο μου συνέβη, όταν τελείωνα τη μια ιστορία του βιβλίου και περνούσα στην άλλη. Εκρήξεις στο μυαλό…
 
«Ο ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ» («The Illustrated Man»), αυτή η συλλογή είκοσι ιστοριών του σπουδαίου Αμερικανού συγγραφέα Ray Bradbury (1920, Ιλλινόι – 2012, Λος Άντζελες), είναι ένα βιβλίο που τυπικά φέρνει την κατηγοριοποίηση, «βιβλίο Ε.Φ.». Διατρέχοντας όμως τα διηγήματα που απαρτίζουν τη συλλογή, αντιλαμβάνεσαι πόσο λανθασμένες μπορούν να αποδειχτούν αυτές οι «ευκολίες» - διότι το βιβλίο, έχει μεν τα στοιχεία Ε.Φ. αλλά κάποιες από τις ιστορίες του είναι αγωνιώδη θρίλερ, άλλες γέρνουν περισσότερο προς το Φανταστικό. Ακόμα κι αυτό, όμως τώρα που κάνω, είναι λανθασμένο, διότι εδώ μιλάμε για Λογοτεχνία (με Λ κεφαλαίο), που υπερβαίνει τα είδη και εντυπωσιάζει με την ποιότητά της.


 Η συλλογή των διηγημάτων του Bradbury, εκδόθηκε το 1951. Είχαν προηγηθεί «Τα χρονικά του Άρη» (που κι αυτά επανεκδόθηκαν φέτος, από την Άγρα), ένα βιβλίο συγγενές ως προς το ύφος, που δεν φτάνει (κατά την προσωπική μου αντίληψη) όμως, την τελειότητα του «Εικονογραφημένου…». Όπως αναφέρει ο μεταφραστής στο εξαιρετικό του επίμετρο, οι εκδόσεις σε Η.Π.Α. και Μ.Βρετανία διέφεραν, κάποιες από τις ιστορίες, βγήκαν από τη μια έκδοση και μπήκαν στην άλλη και τούμπαλιν. Η χρονολογία έκδοσης είναι αναγκαία για να συνειδητοποιήσουμε ότι το βιβλίο γράφτηκε σε ένα κλίμα Μακαρθισμού και Ψυχρού πολέμου, που ακολούθησε το τέλος του Β Παγκόσμιου, αλλά και σε μια εποχή, μεγάλης οικονομικής ανόδου των Η.Π.Α., με την καθιέρωση της χώρας ως μεγάλης δύναμης, την αστική τάξη να ανεβαίνει και τις νέες τεχνολογίες να εισβάλλουν στην καθημερινότητα της ζωής των Αμερικανών.
 
Ένας άνθρωπος που το σώμα του είναι όλο εικονογραφημένο εμφανίζεται από το πουθενά, στον αμέριμνο αφηγητή. Τον διώχνουν από όλα τα τσίρκα που έχει δουλέψει γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο – το σώμα του είναι γεμάτο πίνακες που προλέγουν το μέλλον και τη νύχτα οι εικόνες μετακινούνται, με κάθε εικονογράφηση να αφηγείται μια μικρή ιστορία. Το μόνο που έχεις να κάνεις, είναι να κοιτάξεις. Κι όταν συναναστρέφεσαι αυτόν τον άνθρωπο για αρκετή ώρα, μπορείς να δεις στην πλάτη του, να περνάει ολόκληρη η ζωή σου, πως έζησες, πως θα ζήσεις, πως θα πεθάνεις. Ο αφηγητής αφήνει τον άνθρωπο να κοιμηθεί στο σπίτι του και το βράδυ, όταν ο Εικονογραφημένος έχει βυθιστεί στον ύπνο, παρατηρεί την πλάτη του, που έχει δεκαεννιά εικονογραφήσεις, δεκαεννιά ιστορίες, που τον οδηγούν σε ένα συναρπαστικό «ταξίδι»
 
«Έβγαλε το πουκάμισό του και το τσαλάκωσε μέσα στις χούφτες του. Ήταν γεμάτος Εικονογραφήσεις, από τον γαλάζιο δακτύλιο με τατουάζ γύρω από το λαιμό του μέχρι τη μέση του.
«Και συνεχίζεται όλο αυτό» είπε, διαβάζοντας τη σκέψη μου. «Είμαι παντού Εικονογραφημένος. Κοίτα». Άνοιξε το χέρι του. Στην παλάμη του υπήρχε ένα τριαντάφυλλο, φρεσκοκομμένο, με σταγόνες κρυστάλλινου νερού ανάμεσα στα μαλακά ροζ πέταλα. Έβαλα το χέρι μου να το πιάσω, αλλά ήταν μονάχα μια Εικονογράφηση.
Όσο για το υπόλοιπο σώμα του, δεν μπορώ να πω για πόση ώρα κάθισα και το κοιτούσα, μια και ήταν ολόκληρο ένα συνονθύλευμα από πυραύλους και σιντριβάνια και ανθρώπους, όλα τους φιλοτεχνημένα με τόση λεπτομέρεια και χρώμα ώστε μπορούσες να ακούσεις τις φωνές από τα πλήθη που κατοικούσαν στο σώμα του, να μουρμουρίζουν χαμηλόφωνα και βουβά. Με την παραμικρή μυϊκή σύσπαση, τα μικροσκοπικά στόματα τρεμόπαιζαν, τα μικροσκοπικά χρυσοπράσινα μάτια ανοιγόκλειναν, τα μικροσκοπικά ροδαλά χεράκια χαιρετούσαν. Υπήρχαν κίτρινα λιβάδια και γαλάζια ποτάμια και βουνά και άστρα και ήλιοι και πλανήτες διάσπαρτοι σε έναν Γαλαξία κατά μήκος του στήθους του. Οι άνθρωποι ήταν συγκεντρωμένοι σε είκοσι ή και παραπάνω παράξενες ομάδες πάνω στα χέρια, στους ώμους, στην πλάτη, στα πλευρά και στους καρπούς του, καθώς και στην κοιλιά. Τους συναντούσες σε δάση από τρίχες, να κρύβονται ανάμεσα σε έναν αστερισμό από φακίδες ή να κρυφοκοιτάζουν μέσα από τα σπήλαια της μασχάλης, με τα διαμαντένια μάτια τους να λαμπυρίζουν. Ο καθένας τους έμοιαζε απασχολημένος στη δική του δραστηριότητα ∙ ο καθένας τους ήταν ένα ξεχωριστό πορτραίτο μιάς γκαλερί.» («Πρόλογος – Ο Εικονογραφημένος άνθρωπος»)
 
Οι δεκαεννιά ιστορίες του τόμου, μπορούν να ενταχθούν – όπως αναφέρει ο συγγραφέας στον πρόλογό του, στην μεγάλη λογοτεχνική δεξαμενή του «what if…» («τι θα γινόταν, εάν…»). Ιστορίες με ανθρώπους που έχουν αποικίσει τον Άρη και την Αφροδίτη, ιστορίες με ανθρώπους που μένουν στη Γη σε ένα όχι τόσο μακρινό μέλλον. Ιστορίες που ξαφνιάζουν με την διορατικότητά τους, όπως «Η Σαβάνα», που περιγράφει την «Εικονική πραγματικότητα» με ένα παιδικό δωμάτιο, του οποίου οι τοίχοι λειτουργούν ανάλογα με τον ψυχισμό και που έχει μετατραπεί σε ζούγκλα για να παίζουν τα παιδιά με φρικιαστικά αποτελέσματα όταν οι πανικοβλημένοι γονείς προσπαθούν να το κλειδώσουν και να τα εμποδίσουν να ξαναπάνε εκεί μέσα. Ιστορίες που μετατρέπονται σε θρίλερ, όπως στις «Μαριονέτες Α.Ε.», όταν η ρέπλικα ενός ανθρώπου έχει νοημοσύνη και συναισθήματα, επεμβαίνοντας στην οικογενειακή ζωή του «αφέντη» της, ή, όταν στο «Καλειδοσκόπιο» οι αστροναύτες που βρίσκονται μέσα σε έναν πύραυλο που χτυπήθηκε από μετεωρίτη, αιωρούνται στο διάστημα, περιμένοντας το τέλος τους.
 
Ιστορίες που σε αφήνουν ενεό με την ευρηματικότητά τους, όπως το «Γύρισε ο τροχός», όταν ο Άρης έχει εποικισθεί μόνο με μαύρους, που έφυγαν από τη Γη, λόγω των φυλετικών διαχωρισμών, και πως αντιδρούν οι κάτοικοι του, όταν ενημερώνονται ότι καταφθάνει ένας πύραυλος με οδηγό έναν λευκό; Ή στον περίφημο «Διαστημάνθρωπο» («Rocket man» - που ενέπνευσε το ομώνυμο τραγούδι του Elton John), όταν ο αστροναύτης πατέρας, λείπει στην οικογένειά του με τα συνεχή ταξίδιά του, που πάντα προϋποθέτουν ένα βίαιο τέλος. Ο Bradbury, δεν χρειάζεται πολλές σελίδες για να σου αφηγηθεί το τέλος του κόσμου, στο μοναδικό «Η τελευταία νύχτα του κόσμου» που ξαφνιάζει με την υπαινικτικότητά του ή στην «Λεωφόρο» όπου, όλο το διήγημα περνάει μέσα από τα μάτια ενός τσικάνο αγρότη που δεν καταλαβαίνει γιατί οι άνθρωποι φεύγουν πανικόβλητοι να σωθούν από την πυρηνική καταστροφή, ενώ το μοτίβο του «Φάρεναϊτ 451» ζωντανεύει στο έξοχο διήγημα «Οι εξόριστοι» όπου τα «επικίνδυνα βιβλία» έχουν καταστραφεί.
 
Το παρελθόν εκδικείται το μέλλον στην δυναμική ιστορία «Η Πόλη», όταν μια ερειπωμένη και «νεκρή» πόλη, ξυπνάει και εξολοθρεύει τους εισβολείς της αιώνες μετά, ενώ στις ιστορίες «Αλεπού στο Δάσος» και «Μπετονιέρα Α.Ε.» υπάρχει έντονο το στοιχείο του πολιτικού σχολίου. Γενικότερα, δεν υπάρχει διήγημα στο βιβλίο, που να μην σε αφήνει με το στόμα ανοιχτό. Είναι όλα εκπληκτικά – ναι και τα δεκαεννιά, ενώ τις περισσότερες ιστορίες, μπορεί να νιώσεις ότι κάπου τις έχεις ξαναδιαβάσει ή έχεις δει σε τηλεοπτικά επεισόδια, διότι είναι γεγονός, ότι τις ιστορίες του Bradbury, είτε τις έχουν μεταφέρει σε μεγάλη και μικρή οθόνη, είτε τις έχουν κατακλέψει. 
 

«… «Τους έριξες καμιά ματιά; Νομίζεις ότι παλάβωσα; Ίσως. Είναι ένα τρελό προαίσθημα που είχα. Την τελευταία στιγμή προτού φύγουμε, παρήγγειλα αυτά τα βιβλία από το Ιστορικό Μουσείο. Εξαιτίας των ονείρων μου. Επί είκοσι νύχτες με μαχαίρωναν, με έσφαζαν, μια νυχτερίδα ούρλιαζε καρφωμένη σε έναν τάπητα χειρουργείου, ένα πράγμα σάπιζε κάτω από το έδαφος μέσα σε ένα μαύρο κουτί ∙ άσχημα, κακά όνειρα. Όλο το πλήρωμά μας είδε όνειρα με μάγισσες και λυκο-πλάσματα, βρικόλακες και φαντάσματα, πράγματα για τα οποία δεν μπορούσαν να γνωρίζουν τίποτα. Γιατί; Επειδή τα βιβλία με τέτοια φριχτά θέματα καταστράφηκαν πριν από έναν αιώνα. Δια νόμου. Απαγορεύτηκε να έχει οποιοσδήποτε τα βδελυρά αντίτυπά τους. Τα βιβλία αυτά που βλέπεις εδώ είναι τα τελευταία αντίτυπα, που διατηρήθηκαν για ιστορικούς λόγους στα κλειδωμένα υπόγεια του μουσείου».
Ο Σμιθ έσκυψε για να διαβάσει τους σκονισμένους τίτλους:
«Ιστορίες μυστηρίου και φαντασίας του Edgar Allan Poe. Δράκουλας του Bram Stoker. Φράνκεσταϊν της Mary Shelley. Το στρίψιμο της βίδας του Henry James. Ο θρύλος του Ακέφαλου Καβαλάρη του Washington Irvine. Η κόρη του Ραπατσίνι του Nathaniel Hawthorne. Ένα συμβάν στη γέφυρα Όουλ Κρικ του Ambrose Bierce. Η Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων του Lewis Carroll. Οι ιτιές του Algernon Blackwood. Ο μάγος του Οζ του L.Frank Baum. Η σκιά πάνω από το Ίννσμουθ του H.P.Lovecraft. Και άλλα! Βιβλία των Walter de la Mare, Wakefield, Harvey, Wells, Asquith, Huxley – όλοι τους ξεχασμένοι συγγραφείς. Όλα κάηκαν την ίδια χρονιά που τέθηκε εκτός νόμου το Χαλοουήν και απαγορεύτηκαν τα Χριστούγεννα! Αλλά, κύριε, σε τι θα μας χρησιμεύσουν αυτά πάνω στον πύραυλο;»
«Δεν ξέρω», αναστέναξε ο κυβερνήτης, «ακόμα» » («Οι Εξόριστοι»)
 
Παρότι ο Bradbury, έγινε παγκόσμια γνωστός με το εκπληκτικό του μυθιστόρημα «Φάρεναϊτ 451», το διήγημα ήταν η φόρμα που του ταίριαζε καλύτερα. Μέσα σε ελάχιστες σελίδες είχε την ικανότητα να δημιουργεί κόσμους και να ολοκληρώνει ιστορίες, που εμείς οι λάτρεις του μυθιστορήματος «κλαίμε» που τέτοια δύναμη της πλοκής δεν μεταφέρθηκε σε μεγαλύτερες λογοτεχνικές φόρμες, αν και διαβάζοντας τις απίστευτες αυτές ιστορίες που έχεις μπροστά σου, αντιλαμβάνεσαι πόσο ωραίο μπορεί να είναι ένα διήγημα. Το ερώτημα όμως που προκύπτει από τις δυστοπίες, τις ιστορίες επιστημονικής φαντασίας, είναι κατά πόσον αντέχουν στο χρόνο – κι έρχονται βιβλία όπως «Ο εικονογραφημένος άνθρωπος» να απαντήσουν διαλύοντας κάθε αμφιβολία, απαντώντας σε αυτό το δίλημμα με τον καλύτερο τρόπο!
 
Οι περισσότεροι στέκονται στο γεγονός της διορατικότητας και της «προφητικής» σκέψης του Bradbury, όμως αυτό που έχει αξία για τον σημερινό αναγνώστη είναι το υπαινικτικό σχόλιο του συγγραφέα για την Αμερικανική κοινωνία της «αφθονίας» που έβλεπε να δημιουργείται αμέσως μετά τον θρίαμβο του Β Παγκοσμίου πολέμου. Οι ιστορίες που γράφει έχουν εντός τους, το αλληγορικό στοιχείο. Ο καταναλωτισμός, το «φαίνεσθαι», η ματαιοδοξία, η τεχνολογική έκρηξη προκαλούν την λογοτεχνική ματιά του Bradbury, που μέσα από την ελευθερία που του προσφέρει ο κόσμος της Επιστημονικής Φαντασίας, περνάει τα μηνύματα που θέλει χωρίς να κραυγάζει διότι οι ιστορίες γράφτηκαν εν μέσω ενός ανηλεούς Ψυχρού πολέμου κι ο Μακαρθισμός παραμόνευε.
 

Έγραψα παραπάνω ότι το διήγημα «Ο διαστημάνθρωπος» αποτέλεσε την έμπνευση για ένα από τα γνωστότερα (και ποιοτικότερα) τραγούδια του Elton John. Υπάρχουν όμως πολλοί μουσικοί της rock που εμπνεύσθηκαν τα τραγούδια τους από ιστορίες του Bradbury – ακόμα και ο Bernie Taupin στιχουργός του «Rocket Man», αναγνώρισε την επιρροή μιας Αμερικανικής μουσικής μπάντας, των Pearls Before Swine, που είχαν γράψει ένα τραγούδι εμπνευσμένο από το ομώνυμο διήγημα, χωρίς όμως εμπορική επιτυχία. Ξεκίνησα το κείμενό μου, αναφέροντας ότι διάβασα κάτι για τον David Bowie και από εκεί οδηγήθηκα στον «Εικονογραφημένο άνθρωπο» - αυτό ήταν ένα άρθρο του Rolling Stone για μια συνάντηση του μουσικού με τον Ray Bradbury, πιο συγκεκριμένα ένα δείπνο, όπου ήταν παρών και ο Alice Cooper (που αφηγήθηκε την ιστορία) και το αναφέρει κι ο μεταφραστής του βιβλίου, Βασίλης Δουβίτσας στο επίμετρό του. Μουσικοί που έχουν εμπνευστεί από ιστορίες του Bradbury, ήταν οι Barclay James Harvest, οι Rush, οι Pixies και άλλοι.
 
Κάποιες από τις ιστορίες του τόμου, μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο στην ομώνυμη («The Illustrated Man») μετριότατη ταινία του 1969, σε σκηνοθεσία Jack Smight, με πρωταγωνιστή τον μεγάλο Rod Steiger. Οι ιστορίες αυτές είναι, «Η Σαβάνα», «Η ασταμάτητη βροχή» και «Η τελευταία νύχτα του χρόνου», ενώ άλλες μεταφέρθηκαν ως επεισόδια τηλεοπτικών σειρών ή ως κομμάτια της rock όπερας «The Bradbury Tatoos».
 
«Ο Εικονογραφημένος άνθρωπος», είναι ένα βιβλίο, μια συλλογή διηγημάτων, που είναι αδύνατο να αντισταθείς στη γοητεία του. Ιστορίες βαθιά υπαρξιακές και ανθρωπιστικές, που θίγουν θέματα ελευθερίας του ατόμου, ηθικής, εκπαίδευσης, δημοκρατίας, καταπίεσης και που κρατάνε τον αναγνώστη αγκυλωμένο στη καρέκλα του, αποδεικνύοντας το πόσο σπουδαίος λογοτέχνης ήταν ο Ray Bradbury, που δεν σπούδασε κάτι, αλλά ήταν φανατικός αναγνώστης λογοτεχνίας. Οι επιρροές από τους μεγάλους συγγραφείς του 19ου αιώνα, είναι εμφανείς στη γραφή του (κυρίως ο E.A.Poe) – αν τον διαβάσει κανείς προσεκτικά, θα αναγνωρίσει πολλά βασικά μοτίβα από μυθιστορήματα ή διηγήματα του προπερασμένου αιώνα να εμφανίζονται στις ιστορίες του. Όπως γράφει και η Margaret Atwood στο ωραίο επίμετρο που κλείνει τον τόμο: «Απέφευγε την κατηγοριοποίηση και το μάντρωμα σε είδη όσο περισσότερο μπορούσε: Σύμφωνα με τον ίδιο, ήταν ένας αφηγητής, ένας συγγραφέας μυθοπλασίας, και πάλι σύμφωνα με τον ίδιο οι ιστορίες και η μυθοπλασία δεν χρειάζονται ετικέτες.»
 
Βαθμολογία 88 / 100


 
 
 
 



2 Comments:


At 26/2/22 00:03, Blogger kathipap1@gmail.com

Αγαπητό librofilo αποφάσισα..το επόμενο βιβλίο που θα διαβάσω είναι αυτό..μου εξάπτει τόσο πολύ την φαντασία και φυσικά εμπιστεύομαι την κριτική σου αν και τα διηγήματα δεν είναι τόσο του γούστου μου
Υ.Γ το τραγούδι φανταστικό!!

 

At 27/2/22 17:26, Blogger Librofilo

Ευχαριστώ για τα καλά σας σχόλια!

 

Δημοσίευση σχολίου

~ back home