Κυριακή, Φεβρουαρίου 06, 2022
posted by Librofilo at Κυριακή, Φεβρουαρίου 06, 2022 | Permalink
Back to my roots ("Εξ αίματος")

 

Τα ταξίδια στον χρόνο, είναι ένα από τα δημοφιλέστερα θέματα στην κατηγορία της Επιστημονικής Φαντασίας. Με προπομπούς εμβληματικά μυθιστορήματα του 19ου αιώνα («Ένας Γιάνκης του Κονέκτικατ στην αυλή του βασιλιά Αρθούρου» του σπουδαίου Mark Twain του 1889, και το αριστουργηματικό «Η μηχανή του χρόνου» του H.G.Wells του 1895), ο ήρωας, σε αυτό το λογοτεχνικό είδος, που βρίσκεται ξαφνικά στο παρελθόν ή στο μέλλον, δίνει την δυνατότητα στον συγγραφέα να ασκήσει κριτική για το παρόν, δίνοντας μια άλλη διάσταση της ιστορίας ή να αφήσει την φαντασία του ελεύθερη για μια ουτοπική ή μη κοινωνία του μέλλοντος.
 
Η (ουσιαστικά άγνωστη στη χώρα μας) Αμερικανίδα συγγραφέας της Επιστημονικής Φαντασίας, Octavia Butler (1947, Pasadena California – 2006 Lake Forest Washington), ήταν μια πολυβραβευμένη συγγραφέας, που κυρίως με τα βιβλία της «Parable of the talents» και «Bloodchild», έκανε αίσθηση στις δεκαετίες ’80 και ’90. Το μυθιστόρημά της «ΕΞ ΑΙΜΑΤΟΣ» («Kindred») που εκδόθηκε την περασμένη χρονιά στην Ελλάδα, από τις εκδόσεις Αίολος (μετάφρ. Γ.Μπαρουξής, σελ. 360), του 1979 είναι από τα σπουδαιότερα και πιο επιδραστικά έργα της, που στη χώρα του έκανε μια δεύτερη καριέρα όταν το 2017 εκδόθηκε ως graphic novel με μεγάλη εμπορική επιτυχία, επαναφέροντας την δημιουργό του στην επικαιρότητα με τα θέματα που θίγει το βιβλίο.
 

Το «Εξ Αίματος», ένα βιβλίο που το ταξίδι πίσω στον χρόνο αποτελεί τον άξονα πάνω στον οποίο δομείται η ιστορία του, η συγγραφέας του, το προσδιορίζει ως «Fantasy» και όχι ως Επιστημονική Φαντασία, διότι σε αυτό το «ταξίδι», δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση – απλά συμβαίνει σε κάποιες δεδομένες στιγμές. Η Butler, απλά χρησιμοποιεί το ταξίδι στον χωρόχρονο, ως πρόσχημα, για να θίξει τα προβλήματα των μαύρων στην εποχή της δουλοπαροικίας, και να αφυπνίσει τους Αμερικανούς του τέλους του 20ου αιώνα, να σκύψουν πάνω στα θέματα της βίας και των προκαταλήψεων στη κοινωνία.
 
Βρισκόμαστε στο 1976 και μετά από μια μετακόμιση σε ένα καινούργιο σπίτι στα προάστια του Λος Άντζελες, οι πρόσφατα παντρεμένοι Ντάνα και Κέβιν, ένα μικτό ζευγάρι (η Ντάνα είναι μαύρη κι ο Κέβιν λευκός) με προοδευτικές ιδέες, που και οι δύο είναι συγγραφείς (εκείνος είναι σχετικά γνωστός συγγραφέας, εκείνη προσπαθεί να βρει τον λογοτεχνικό δρόμο της), βρίσκονται αντιμέτωποι με μια πολύ παράξενη κατάσταση. Η Ντάνα μεταφέρεται μετά από μια ξαφνική ζάλη στο Μέριλαντ του 1815 για να σώσει τον μακρινό πρόγονό της Ρούφους, γιο ενός μεγαλοκτηματία της περιοχής, πρώτα από πνιγμό στο ποτάμι και αργότερα εμφανιζόμενη σε περιστατικά που πραγματικά κινδύνευε η ζωή του. Το ταξίδι της Ντάνα στο παρελθόν διαρκεί στον πραγματικό χρόνο από μερικά λεπτά έως μια-δυο ημέρες ενώ στον παρελθόντα χρόνο μπορεί να μείνει εκεί για μήνες!
 
Η Ντάνα εξαρχής αντιμετωπίζεται από τον κτηματία και την οικογένειά του ως μια ιδιαίτερη περίπτωση σκλάβας που κάποιος έχει ελευθερώσει. Τα ρούχα της, τους φαίνονται αντρικά – φοράει παντελόνια -, η εκφορά του λόγου της παράξενη (μιλάει ως «γραμματιζούμενη»), τους λέει ότι είναι από τη Ν.Υόρκη, που οι μαύροι κυκλοφορούν ελεύθεροι, αγνοεί βασικούς κανόνες της καθημερινότητας και αντιμετωπίζεται γενικώς με καχυποψία απ’ όλους. Όταν δε, σε κάποιο «ταξίδι στο παρελθόν», έρχεται μαζί της ο Κέβιν (αν κρατιούνται χέρι με χέρι, μπορεί η Ντάνα να τον τραβήξει μαζί της), τότε τα πράγματα γίνονται περίπλοκα, διότι θα πρέπει να παίξουν το ρόλο του Αφέντη με την Σκλάβα του, για να μπορέσουν να γίνουν αποδεκτοί – η δε σεξουαλική σχέση που μπορούν να έχουν (η μόνη που θα μπορούσε να υπάρχει μεταξύ ενός λευκού και μιας μαύρης εκείνη την εποχή), φαίνεται πειστική στα μάτια των ακόμα πιο καχύποπτων ανθρώπων του κτήματος.
 
Στα ταξίδια της πίσω στο παρελθόν, η Ντάνα έχει «ως αποστολή» να διασώζει τον Ρούφους, μέχρι να γεννηθούν οι πρόγονοί της, ενώ εξαφανίζεται από τα μάτια τους όταν κινδυνεύει η ζωή της. Εμφανίζεται όταν εκείνος είναι σοβαρά άρρωστος (σε ένα είδους «κάλεσμα»), χρησιμοποιώντας χάπια του 20ου αιώνα που έχει στη τσάντα της (μετά το δεύτερο «ταξίδι» πηγαίνει προετοιμασμένη), όταν εκείνος μπλέκει σε σοβαρές καταστάσεις, όταν δε βιάζει και απαγάγει την μαύρη σκλάβα που του αρέσει (την μακρινή πρόγονη της Ντάνα που από αυτήν θα ξεκινήσει η οικογένειά της), θα σταθεί δίπλα τους. Η Ντάνα όμως ζώντας μέσα σε ένα μεγάλο κτήμα με δεκάδες σκλάβους γύρω της, βιώνει τις καταστάσεις όπως είναι στην πραγματικότητα κι όχι ως απλή επισκέπτις. Βλέπει τις αγοραπωλησίες κυρίως μικρών παιδιών που κάνει ο πατέρας του Ρούφους (και αργότερα εκείνος όταν παίρνει τη θέση του πατέρα του), βλέπει τις σκληρές έως απάνθρωπες τιμωρίες στις οποίες υποβάλλονται οι ομόχρωμοί της, τους βιασμούς που είναι μέρος της καθημερινότητας, τον βίαιο διαχωρισμό των οικογενειών. Θα υποστεί κι εκείνη τις μαστιγώσεις, θα δουλέψει στα χωράφια, ζώντας δε σε κάποιο από τα «ταξίδια» περίπου ένα έτος στο κτήμα, θα αναθεωρήσει ότι πίστευε για το παρελθόν.
 
«Διάβασα βιβλία για τη δουλεία, μυθιστορήματα και δοκίμια. Διάβασα ό,τι υπήρχε στο σπίτι και είχε έστω και μακρινή σχέση με το θέμα – ακόμη και το Όσα παίρνει ο Άνεμος ή, τουλάχιστον ένα μέρος του. Δεν άντεχα τις περιγραφές για ευτυχισμένους μαυρούληδες που ζουν σε μια δουλεία αγάπης.
Μετά, χωρίς να πολυκαταλάβω πως, έπιασα ένα από τα βιβλία του Κέβιν για τον Β Παγκόσμιο πόλεμο. Είχε αναμνήσεις ανθρώπων που επέζησαν από στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Αφηγήσεις για ξυλοδαρμούς, λιμοκτονία, βρομιά, αρρώστιες, βασανιστήρια, κάθε δυνατή εξαθλίωση. Λες και οι Γερμανοί προσπαθούσαν να κάνουν σε μερικά χρόνια ό,τι έκαναν οι Αμερικανοί επί δύο σχεδόν αιώνες.
Τα διαβάσματα μού’φεραν κατάθλιψη. Τρόμαξα και έβαλα τα υπνωτικά χάπια του Κέβιν στον σάκο μου. Οι λευκοί πριν από τον Εμφύλιο, όπως και οι Ναζί, ήξεραν πάρα πολλά για τα βασανιστήρια – πολύ περισσότερα απ’ όσα θα ήθελα να μάθω.»


Στο βιβλίο της η Butler, μιλάει για τα πάθη της φυλής της. Χρησιμοποιεί ως «οδηγό», το εμβληματικό αυτοβιογραφικό βιβλίο του (πρώην σκλάβου) Frederick Douglass «Narrative of the Life of Frederick Douglass, an American Slave» που εκδόθηκε το 1845, για το πως ήταν η ζωή στις Νότιες Πολιτείες, όπου οι εύποροι γαιοκτήμονες πλούτιζαν από την εκμετάλλευση των σκλάβων στους οποίους φέρονταν με κτηνωδία που ποίκιλλε ανάλογα τον «ιδιοκτήτη». Η ηρωίδα της γνωρίζει ότι δεν μπορεί να αλλάξει την πορεία των πραγμάτων, συνειδητοποιεί ότι μια ολόκληρη κοινωνία είναι δομημένη πάνω στην Λευκή κυριαρχία και δύναμη πέρα από θεωρίες και βιβλία. Ζώντας στο κτήμα – που την διαβεβαιώνουν ότι δεν είναι από τα χειρότερα που υπάρχουν ως προς τη συμπεριφορά και τις τιμωρίες – βιώνει στο πετσί της, τον τρόμο και την εξουσία του Αφέντη που κυριολεκτικά μπορεί να κάνει ότι θέλει τους ανθρώπους του, ενώ ξέρει ότι δεν πρόκειται να αλλάξει τον Ρούφους, απλά επιθυμεί να του ενσπείρει κάποιες ιδέες, να του προκαλέσει προβληματισμούς.  
 
Η συγγραφέας ευφυώς τοποθετεί στο κέντρο της αφήγησης ένα ζευγάρι που συμβολίζει την Αμερική της δεκαετίας του ’70 που αλλάζει, ένα μεικτό ζευγάρι που (θεωρητικά) αντιπροσωπεύει ό,τι πιο «προοδευτικό» υπάρχει τη δεδομένη στιγμή στη χώρα. Οι δυο τους, ενοχλούνται όταν βλέπουν στα λόγια και στις κινήσεις όχι μόνο αγνώστων αλλά και του οικογενειακού τους περίγυρου το «ξεβόλεμα», την αποδοκιμασία ή την έκπληξη. Όταν όμως η Ντάνα πηγαινοέρχεται στο παρελθόν διαπιστώνει ότι το φυλετικό ζήτημα είναι πολύ βαθιά χαραγμένο μέσα στους ανθρώπους, με προκαταλήψεις εγγεγραμμένες βαθιά στο DNA των κατοίκων της χώρας, ενώ παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον πως μεταβάλλεται η σχέση μεταξύ του ζεύγους Ντάνα/Κέβιν που υποχρεούνται (εκ των συνθηκών) να υποδυθούν τους ρόλους αφέντης/σκλάβα όταν βρίσκονται στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα, προβληματίζοντάς τους κατά πόσον η σχέση τους δεν είναι τίποτε άλλο παρά μια μοντέρνα εκδοχή της παλιάς εξουσιαστικής σχέσης.
 

Η Butler τονίζει εμφαντικά μέσα από την ιστορία της, ότι το παρελθόν είναι διαρκώς παρόν κι ότι δεν πρέπει να το λησμονούμε. Ουσιαστικά μεταφέρει τα λόγια του σπουδαίου James Baldwin, που έλεγε ότι: «η μεγάλη δύναμη της Ιστορίας, προέρχεται από το γεγονός ότι, την μεταφέρουμε εντός μας, μάς εξουσιάζει το ασυνείδητο με ποικίλους τρόπους και είναι ουσιαστικά παρούσα σε όλες τις ενέργειές μας.» Η ηρωίδα του βιβλίου, θα χάσει μόνο ένα χέρι, αποτέλεσμα των ταξιδιών της, αλλά θα βγει από όλη αυτή την περιπέτεια ένας διαφορετικός άνθρωπος.
 
Το «Εξ αίματος», δεν είναι απλά άλλο ένα μυθιστόρημα Φαντασίας ή Επιστημονικής Φαντασίας, αλλά είναι ένα επίκαιρο και πολυεπίπεδο βιβλίο, όχι μόνο για το φυλετικό πρόβλημα και τον φανερό ή υποβόσκοντα ρατσισμό, αλλά και για την επιβίωση, την δύναμη της Ιστορίας, την συμπόνια και την αγάπη. Γραμμένο με έξοχο αφηγηματικό ύφος και ρυθμό, γεμάτο δυναμισμό και αγωνία, χαρίζει σπάνια αναγνωστική απόλαυση ακόμα και στους αναγνώστες που είναι επιφυλακτικοί (όπως η αφεντιά μου) απέναντι στη fantasy ή την επιστημονική φαντασία ως λογοτεχνικά είδη.
 
Βαθμολογία 85 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home