Τετάρτη, Αυγούστου 31, 2022
posted by Librofilo at Τετάρτη, Αυγούστου 31, 2022 | Permalink
Ξενοδοχείο Metropol

 

Γνωρίσαμε τον Γερμανό συγγραφέα Eugen Ruge (1954, Σόσβα Ε.Σ.Σ.Δ) πριν από μερικά χρόνια με το εκπληκτικό (εν πολλοίς) αυτοβιογραφικό του μυθιστόρημα «Τις μέρες που λιγόστευε το φως», ένα πολύ δυναμικό λογοτεχνικό ντεμπούτο σε μεστή ηλικία, τον ξανασυναντούμε τώρα με το εξίσου συγκλονιστικό του μυθιστόρημα «ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ METROPOL»("Metropol") - (εκδ. Κλειδάριθμος, μετάφρ. Γ.Λαγουδάκου, σελ.503), όπου αφηγείται ένα μέρος της οικογενειακής του ιστορίας σε μια από τις πιο σκοτεινές περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας.


Οι ήρωες του «Ξενοδοχείου Metropol», είναι μερικοί από τους χαρακτήρες που πρωταγωνιστούν και στο πρώτο βιβλίο, έχουμε πάλι το ζεύγος Βίλχελμ και Σαρλότε, μόνο που εδώ η τριτοπρόσωπη αφήγηση, επικεντρώνεται περισσότερο στο πρόσωπο της Σαρλότε, της γιαγιάς του συγγραφέα, της «Μεξικάνας» γιαγιάς, όπως την θυμάται ο ίδιος και την περιγράφει στις «Μέρες…». Ο συγγραφέας από αρχεία που βρήκε έμαθε ένα καλά κρυμμένο οικογενειακό μυστικό, ότι η Σαρλότε και ο Βίλχελμ είχαν ζήσει στην Σοβιετική Ένωση για τεσσεράμισι χρόνια, όπου κατέφυγαν, αμέσως μετά την ανάληψη της εξουσίας από τους Ναζί στην Γερμανία.
 
Στο επίκεντρο της ιστορίας που αφηγείται ο Ruge, βρίσκεται το εμβληματικό ξενοδοχείο Metropol. Εντός του εκτυλίσσεται όλη η «δράση» του βιβλίου (ή σχεδόν), διότι εκεί, σε ένα δωμάτιο βρίσκονται έγκλειστοι η Σαρλότε και ο Βίλχελμ για περίπου 16 μήνες. Έγκλειστοι σε ένα «Καφκικό» πλαίσιο, αναμένοντας τη λύτρωση ή την τιμωρία που θα είχε τη μορφή θανάτου ή εκτοπισμού σε κάποιο γκουλάγκ. Μέσα στο ξενοδοχείο μαζί με άλλα μέλη της Κομμουνιστικής Διεθνούς θα περνάνε τις μέρες τους, βλέποντας νέες «αφίξεις» και ξαφνικές «αναχωρήσεις» σε ένα περιβάλλον τρομοκρατίας και αγωνιώδους αναμονής για ένα χτύπημα στην πόρτα.
 
«… Διότι το Metropol δεν είναι απλώς και μόνο ένα ξενοδοχείο, παρά συνδέεται στενά με την ιστορία της Σοβιετικής Ένωσης. Όταν οι μπολσεβίκοι έφτασαν από την Αγία Πετρούπολη στη Μόσχα, επειδή το μέτωπο πλησίαζε απειλητικά, δεν υπήρχε χώρος για τον κυβερνητικό μηχανισμό που μεγάλωνε γρήγορα, ούτε για γραφεία ούτε για σπίτια (…). Έτσι δημεύτηκαν τα μεγάλα ξενοδοχεία και μετατράπηκαν σε Σπίτια των Σοβιέτ. Συνολικά, περισσότερα από είκοσι κτίρια άλλαξαν λειτουργία κατ’ αυτόν τον τρόπο. Το Metropol έγινε το Δεύτερο Σπίτι των Σοβιέτ – αμέσως μετά το ξενοδοχείο National, όπου έμενε ο Λένιν.»
 
Είναι το καλοκαίρι του ’36, ο εμφύλιος στην Ισπανία έχει ξεσπάσει, και η ναζιστική κυριαρχία στην Γερμανία είναι πλέον πολύ ισχυρή. Ο Βίλχελμ και η Σαρλότε μετά την φυγή τους από την Ναζιστική Γερμανία, εργάστηκαν στο Τμήμα Διεθνών Σχέσεων της Κομιντέρν στη Μόσχα. Όταν βρίσκονταν για την ετήσια άδειά τους στην Κριμαία, ενημερώνονται από τις εφημερίδες ότι ο παλιός τους σύντροφος Αλεξάντερ Έμελ, σημαντικός παράγων του Γερμανικού κομμουνιστικού κόμματος έχει συλληφθεί από τις Σοβιετικές Αρχές και κατηγορείται ως συνωμότης. Το σοκ για την Σαρλότε είναι τεράστιο. Ο Έμελ ήταν πρότυπο αγωνιστή και παρά την δυσμένεια στην οποία είχε περιέλθει πριν από λίγο καιρό, δεν περίμεναν τέτοια εξέλιξη.
 

Όταν επιστρέφουν από την άδειά τους, διαπιστώνουν ότι το κλίμα έχει αλλάξει, όχι μόνο γι’ αυτούς, αλλά για τους περισσότερους στην Κομιντέρν. Μετά από λίγες μέρες, διατάσσονται να διαμείνουν στο ξενοδοχείο Metropol, όπου τους καλύπτονται τα βασικά έξοδα. Κανείς δεν τους λέει τίποτα, ο Βίλχελμ δεν ήταν κάποιος τυχαίος ανάμεσα στα μέλη της Κομμουνιστικής Διεθνούς και τώρα βρίσκεται σε ένα σοκ, ενώ η Σαρλότε, που δεν είχε και καμιά σπουδαία θέση, ανησυχεί και για την τύχη των δύο αγοριών που είχε αποκτήσει από τον πρώτο της γάμο και βρίσκονται κι αυτά στην Μόσχα σπουδάζοντας και μένοντας μόνοι τους. Η έλλειψη εργασίας, όπως και οι ξαφνικές αφίξεις πρώην συνεργατών ως ενοίκων πλέον του ξενοδοχείου, οι σιωπές, η απουσία εξηγήσεων, παρά τις προσπάθειες της Σαρλότε να βγάλει άκρη, οδηγούν σε μια κατάσταση όπου προσπαθούν να σκεφτούν τι μπορεί να υπάρχει στο παρελθόν τους, που να τους έχει καταστήσει ύποπτους (ή τουλάχιστον «μη έμπιστους») στο καθεστώς. Η πώληση ενός παλιού γραμμοφώνου κάποτε στον Έμελ, θεωρείται ύποπτη; Τα ταξίδια στο εξωτερικό δείχνουν «Τροτσκιστικό αναθεωρητισμό»;
 
Στο βαρύ art-deco περιβάλλον του ξενοδοχείου και στην αίθουσα πρωινού, όπου οι «καλεσμένοι – έγκλειστοι», τρώνε το πρωινό τους, τα βλέμματα είναι περισσότερο ομιλητικά από τα λόγια. Οι πρώην συνάδελφοι είναι καχύποπτοι, ο ένας απέναντι στον άλλον, ενώ η ζοφερή ατμόσφαιρα κατακλύζει τα πάντα, καθώς οι επίσημες ειδήσεις αναφέρουν εκκαθαρίσεις και πανηγυρισμούς για τον μεγάλο και αλάνθαστο ηγέτη που οδηγεί την χώρα σε «χαρούμενες μέρες».
 
«Αυτό είναι το καθοριστικό ερώτημα! Ποιον ωφελεί; Ποιον ωφελεί να συλλαμβάνονται άνθρωποι σε θέσεις κλειδιά της σοβιετικής οικονομίας; Ποιον ωφελεί η σύλληψη των πιο σημαντικών στρατηγών της Σοβιετικής Ένωσης, όταν ο πόλεμος είναι προ των πυλών; Χρειάζεται απλώς να σκεφτεί κανείς, να σκεφτεί λογικά.»
 
Ο Ruge, όμως δεν στέκεται μόνο στα πρόσωπα της οικογένειάς του. Με γλαφυρότητα και έξοχο αφηγηματικό ύφος, οδηγεί την ιστορία του σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, όπου περιγράφει την ατμόσφαιρα των ημερών και εισάγει πέραν των ντοκουμέντων και στοιχεία μυθοπλασίας. Η φτώχεια των ανθρώπων, οι βασικές ελλείψεις στη πόλη, οι ουρές, δίνονται μέσα από ιδιαίτερα δυνατές σκηνές που συγκλονίζουν.
Περιγράφεται το κλίμα μέσα στην Κομιντέρν, όπως και οι ημέρες του Βασίλι Βασίλιεβιτς Ούλριχ, του προέδρου της Στρατιωτικής Επιτροπής του Ανώτατου Δικαστηρίου της ΕΣΣΔ, που έστειλε στον θάνατο χιλιάδες πρώην «συντρόφους» του (γύρω στους 1000 καταδικάζονταν καθημερινά), με συνοπτικότατες διαδικασίες, είτε με άνωθεν εντολές, είτε για να ξεμπερδεύει μια ώρα αρχύτερα, ενώ καθοριστικό ρόλο στο μυθιστόρημα διαδραματίζει και η πρώτη σύζυγος του Βίλχελμ, η (κάποτε στιβαρή και αυστηρή) Χίλντε Ταλ, που προσπαθεί να διασωθεί, καρφώνοντας παλιούς συντρόφους, φίλους, αγαπημένους.
 
Οι (ακριβώς) 477 ημέρες αβεβαιότητας, διαρκούς άγχους και ανασφάλειας για την επόμενη στιγμή – όταν περιμένεις κάποιος να σου χτυπήσει την πόρτα, όταν δεν γνωρίζεις αν οι «εξηγήσεις» και οι «διευκρινίσεις» θα γίνουν αποδεκτές από τους κομματικούς εντεταλμένους, όταν δεν γνωρίζεις αν είπες κάτι στο παρελθόν που κάποιους άκουσε ή αν βρέθηκες στον ίδιο χώρο με τους «λάθος ανθρώπους», περιγράφονται βήμα-βήμα, ημέρα με την ημέρα από τον συγγραφέα, παράλληλα με την γκροτέσκα απεικόνιση ενός σαδιστή και ψυχικά άρρωστου ανθρώπου, του Βασίλι Βασίλιεβιτς που όμως γνωρίζει καλά, ότι μπορεί να είναι κι αυτός ο «προδότης της επόμενης μέρας».
 

«Οι χιονονιφάδες μπροστά στο παράθυρο μοιάζουν να ανεβαίνουν προς τα πάνω – ανεστραμμένος κόσμος. Είναι λες και η ίδια γκρεμίζεται σε μια άβυσσο, μαζί με το δωμάτιο του ξενοδοχείου. Ο Βίλχελμ αρχίζει να ροχαλίζει σιγανά. Δεν πρόκειται να μας συμβεί τίποτα, επειδή δεν κάναμε τίποτα. Η ίδια δεν είχε σχεδιάσει ούτε αντεπαναστατικές δράσεις ούτε είχε προδώσει κάποιο μυστικό. Τα παραπτώματά της είναι μηδαμινά και, κυρίως, δεν αποδεικνύονται. Έτσι δεν είναι; Τι μπορεί να ξέρει εκείνος; Τι ερωτήσεις θα μπορούσε να της κάνει;
Μα ποιος είναι εκείνος;
Δεν τον βλέπει. Βλέπει μόνο ένα εκτυφλωτικό, ένα ολοστρόγγυλο λευκό φως στραμμένο καταπάνω της. Αλλά πίσω από το φως, φτάνει στ’ αυτιά της μια φωνή, μια απροσδόκητα ψιλή φωνή, σχεδόν γυναικεία. Και η φωνή αυτή ανήκει σε ένα πρόσωπο. Ένα άσπρο, πλαδαρό πρόσωπο με δυο μάτια σαν σχισμές, ζουληγμένα ακόμα περισσότερο από τα φουσκωμένα του μάγουλα.»
 
Ο Ruge στο βιβλίο του, παραθέτει ντοκουμέντα που αφορούν τους πρόγονούς του και την ταλαιπωρία τους. Τις επιστολές του ζεύγους προς τις αρχές που ουσιαστικά αποδέχονται ότι μπορεί να έκαναν κάποια λάθη, που απολογούνται για τη σχέση τους με τον Έμελ – χωρίς να γνωρίζουν ότι ο Έμελ ήταν μόνο η αρχή - , όπως και ντοκουμέντα από καταγγελίες της Χίλντα Ταλ που τους καρφώνει, και άλλων. Η Σαρλότε και ο Βίλχελμ ήταν από τους «τυχερούς», δεν μίλησαν ποτέ για την περιπέτειά τους, παρέμειναν πιστοί στην ιδεολογία τους και όταν ο μικρότερος γιός τους γύρισε το 1956 από το γκουλάγκ και πήγε να πει κάτι στη μητέρα του, εκείνη έκλεισε τα αυτιά της, μη θέλοντας να ακούσει τίποτα!
 
Στο υπέροχο «Ξενοδοχείο Metropol», το απλό και ρέον αφηγηματικό ύφος του συγγραφέα (με την πολύτιμη βοήθεια της άξιας μεταφράστριας Γιώτας Λαγουδάκου), έρχεται σε αντίθεση με τα συγκλονιστικά ντοκουμέντα που παρατίθενται. Ο Ruge, χωρίς να καταγγέλλει και χωρίς εντάσεις αναμειγνύοντας με έξοχο τρόπο ιστορικά γεγονότα και μυθοπλασία, περιγράφει μια ιστορία ζόφου και απόγνωσης, αγωνίας και έντασης, ένα ουσιαστικά ψυχολογικό θρίλερ σε μια άκρως σκοτεινή εποχή που εκτυλίσσεται στο μεγαλύτερο μέρος της, στο βαρύ και επιβλητικό ξενοδοχείο, σκηνικό που ήταν και στο επίκεντρο του ωραίου μυθιστορήματος του Amor Towles «Ένας τζέντλεμαν στη Μόσχα» σε μια διαφορετική αλλά επίσης δυνατή ιστορία.
 
Βαθμολογία 84 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home