«Ακόμα κι αν πρόκειται να ζήσεις τρεις χιλιάδες χρόνια ή και τριάντα χιλιάδες,να θυμάσαι ότι κανένας δεν χάνει μιά ζωή άλλη από αυτή την οποία ζει,ούτε ζει ζωή άλλη από αυτή την οποία χάνει.Έτσι,και ο πιο μακρύς βίος και ο πιό σύντομος καταλήγουν στο ίδιο,αφού το παρόν είναι ίσο γιά όλους,ενώ αυτό που έχει χαθεί δεν είναι πιά δικό μας κι αυτό το οποίο χάνουμε τώρα αποτελεί μία και μόνο στιγμή.Γιατί ούτε το παρελθόν μπορεί να χάσει κανείς ούτε το μέλλον:πως θα ήταν δυνατόν να έχανε κάτι που δεν το έχει?Πρέπει λοιπόν να θυμάσαι τούτα τα δύο:Πρώτον , ότι τα πάντα ήταν,ανέκαθεν,της ίδιας λογής και επαναλαμβάνονται κι ότι διόλου δεν διαφέρει αν τα ίδια πράγματα θα τα παρατηρήσει κανείς επί εκατό χρόνια,επί διακόσια ή στη διάρκεια μιάς αιωνιότητας.Και από την άλλη,ότι και ο μακροβιότερος άνθρωπος και αυτός που θα πεθάνει νωρίς κάνει το ίδιο πράγμα.Γιατί αυτό το οποίο πρόκειται να στερηθεί είναι αποκλειστικά το παρόν,αφού αυτό μόνο έχει στα χέρια του,ενώ αυτό που δεν το έχει δεν μπορεί και να το χάσει.»

Το παραπάνω απόσπασμα του Μάρκου Αυρήλιου από το «ΕΙΣ ΕΑΥΤΟΝ» μου ήρθε στο μυαλό ,διαβάζοντας το εξαιρετικό βιβλίο του Τομ Χόλαντ «ΡΟΥΒΙΚΩΝΑΣ» (Εκδ.ΩΚΕΑΝΙΔΑ,σελ.588). Το βιβλίο εξιστορεί τα τελευταία 100 περίπου χρόνια της Ρωμαϊκής δημοκρατίας ,ξεκινώντας την αφήγηση από τη σύγκρουση του Μάριου με τον Σύλλα και τελειώνοντας στις ημέρες του Αυγούστου.

Το βιβλίο συζητήθηκε πολύ τα τελευταία χρόνια λόγω της ολοφάνερης ομοιότητας στην πολιτική που ακολουθούν οι ΗΠΑ με την πολιτική που ακολουθούσαν οι Ρωμαίοι.Αυτοκρατορία ή μιά,αυτοκρατορία και η άλλη δυστυχώς ελάχιστα πράγματα άλλαξαν ως προς την εξάσκηση της πολιτικής.Με τον νόμο του ισχυροτέρου οι Ρωμαίοι ανακάλυπταν ή εφεύρισκαν εχθρούς και το δόγμα της «αυτοάμυνας» δεν είναι επινόηση κάποιων φωστήρων του πενταγώνου.Οι ιστορικές συμπτώσεις είναι ανατριχιαστικές.Η Ασία πάντα προβάλλει ως το μεγάλο πρόβλημα και ακόμα κι ένα μικρό παιδί θα μπορούσε να δεί ότι ο Σαντάμ θα μπορούσε να αποτελέσει και ένα Μιθριδάτη της σύγχρονης ιστορίας (στο πιό κιτσάτο,αλλά δεν πειράζει),ενώ η γενοκτονία των Γαλατών κάτι μου θυμίζει,κάτι μου θυμίζει...

Η απόφαση του Ιούλιου Καίσαρα να «διαβεί τον Ρουβίκωνα» - μιά κίνηση που έμελλε να αλλάξει τη ροή της παγκόσμιας ιστορίας είναι ένα μαγικό γεγονός όπου παρατηρούμε την αποφασιστικότητα του Ηγέτη να πάει κόντρα σε θεσμούς και συμμαχίες με μόνο σκοπό την υλοποίηση της φιλοδοξίας του να κυριαρχήσει στην αυτοκρατορία.Ο συγγραφέας περιγράφει εκπληκτικά την ατμόσφαιρα παρακμής και αναρχίας στην πολιτική σκηνή της Ρώμης όταν ο Ζούλιο Σέζαρ αποφασίζει να καταπατήσει τους νόμους της Συγκλήτου και να παρέμβει δυναμικά καταστέλλοντας την Δημοκρατία ουσιαστικά με ένα πραξικόπημα.Το να διαβεί το ποταμάκι με το όνομα που έμεινε στην ιστορία ήταν μία πράξη συμβολική αλλά και ουσιαστική ταυτόχρονα.Ο Χόλαντ τονίζει ότι και ο Σύλλας διέβη κάποιον «Ρουβίκωνα» φέρνοντας τα στρατεύματα μέσα στη πόλη αλλά η πράξη του Ιούλιου Καίσαρα ήταν εκείνη που έμεινε περισσότερο στην ιστορία λόγω και της προσωπικότητας του ανδρός.

Στο βιβλίο περιγράφονται όλες οι πτυχές της παρακμάζουσας Ρωμαϊκής δημοκρατίας.Η αίσθηση ελευθερίας και υπερηφάνειας των πολιτών.Η αδηφαγία και η επίδειξη πλούτου των ισχυρών.Τα απίστευτα συμπόσια και η χλιδή συνδιασμένα με την πολιτικάντικη αθλιότητα.Μούρες εξαίσιες,προσωπικότητες αμφιλεγόμενες,ο Πομπήιος,ο Κράσσος,ο Βρούτος,ο Κάτων (ο αποκαλούμενος και ως Τιμητής),ο Ποσειδώνιος,ο Μάριος,ο Σύλλας είναι από τα διάσημα και ξακουστά ονόματα, μέχρι απίστευτους τύπους όπως ο Σέργιος Οράτας που τροφοδοτούσε την καλή κοινωνία με στρείδια και έγινε πάμπλουτος,ο Λούκουλος που έμεινε στην ιστορία περισσότερο γιά τα συμπόσιά του παρά γιά την πολιτική του δράση,ο Κατιλίνας με τις μεγάλες φιλοδοξίες και τα ακόμα μεγαλύτερα χρέη,ο Κλώδιος που περιφρονούσε οτιδήποτε ορθόδοξο σε όλους τους τομείς,η δαιμονική Κλεοπάτρα που κυριολεκτικά έπαιξε στα δάχτυλά της τον Ζούλιο Σέζαρ αλλά και τον Μάρκο Αντώνιο (περισσότερο αυτόν τον βλάκα).Στο βιβλίο όμως κυριαρχεί πάνω απ’όλες τις μορφές ο χαρακτήρας και η προσωπικότητα του Κικέρωνα.Ρήτωρ ολκής αυτός ο επαρχιώτης,προσπάθησε σκληρά να ανέβει ψηλά και τα κατάφερε.Τον διώχνουν δυό-τρεις φορές κακήν-κακώς από τη Ρώμη,αυτός βρίσκει τον τρόπο και ξαναγυρίζει δυνατότερος.Του καίνε το μέγαρο,το ξαναχτίζει ακόμα καλύτερο.Επιβιώνει όλων των καθεστώτων και όλων των πολιτικών τάσεων γιά να βρει έναν ηρωικό θάνατο αντάξιο της μεγαλοσύνης του.Διατρέχοντας τις σελίδες του βιβλίου δεν μπορείς να μη σταθείς ενεός μπροστά σε τέτοιες προσωπικότητες όπως ο Κικέρων και ο Κάτων,μπροστά σε τέτοιους ηγέτες όπως ο Ιούλιος Καίσαρας και ο Σύλλας (με όλα τα στραβά,τα απίστευτα στραβά τους).

History is repeating,that's for sure,τώρα ως φάρσα ή ως δράμα,αυτό είναι τελείως υποκειμενικό.Υπάρχουν όμως ορισμένες πολιτικές και στρατιωτικές πρακτικές οι οποίες παραμένουν ακριβώς ίδιες όσα χρόνια κι αν περάσουν.Ο συγγραφέας προσπαθεί να τονίσει αυτές τις ομοιότητες γνωρίζοντας ότι αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία γιά τον σημερινό αναγνώστη ενός ιστορικού βιβλίου.

Ο Χόλαντ είναι πολύ έξυπνος και ικανός συγγραφέας.Δεν ξέρω εάν είναι καλός ιστορικός,το βιβλίο διαβάζεται σαν μυθιστόρημα,ο λόγος του είναι γλαφυρός και οι περιγραφές των γεγονότων είναι υπέροχες.Το χιούμορ δεν του λείπει και κυρίως όταν γράφει γιά τα συμπόσια και τις ερωτικές σκηνές δίνει ρέστα.Ο χειρισμός της οικονομίας του λόγου και του (έτσι κι αλλιώς ασυμμάζευτου) υλικού που έχει στα χέρια του-μη ξεχνάμε ότι διατρέχει μιά μεγάλη και κρίσιμη περίοδο της ιστορίας – είναι αξιοθαύμαστος,η δε επιμονή σε λεπτομέρειες άλλες φορές συναρπάζει άλλες φορές κουράζει.Η συνολική εικόνα όμως είναι εξαιρετική-ένα βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί απ’όλους είτε τους αρέσει η ιστορία,είτε όχι...