«Μάλλον είμαι ο βασιλιάς της αποτυχίας, αφού σίγουρα είμαι βασιλιάς σε κάτι»

Ο Άρθουρ Κραβάν χαρισματικός (αλλά όσο δεν παίρνει) απατεώνας, που δήλωνε «Ποιητής, μποξέρ, κριτικός, ναύτης, γητευτής φιδιών, βιομήχανος, συγγραφέας, ληστής, σωφέρ» αλλά (κυρίως) και ανηψιός του Όσκαρ Ουάιλντ, όταν εξαφανίστηκε σε ηλικία 31 ετών το 1918 με μυθιστορηματικό τρόπο, όπως άλλωστε «μυθιστορηματική» ήταν και η ζωή του δημιούργησε έναν μύθο γύρω από το όνομα του, γύρω από την προσωπικότητά του. Ποιός ήταν στην πραγματικότητα αυτός ο περίεργος τύπος, που ήθελε να είναι «όλα τα πράγματα, όλοι οι άνθρωποι, όλα τα ζώα»; Τα ίχνη του ταξιδιού της ζωής του Κραβάν αναζητάει ο αφηγητής του βιβλίου «ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΣΑΛΙΝΑ ΚΡΟΥΣ», του (μάλλον) Βρετανού συγγραφέα David Lale, (Εκδ.Πάπυρος, μετάφρ.Έ.Τσουκαλά, σελ.389).

Περισσότερο ταξιδιωτική αφήγηση παρά μυθιστόρημα μαθητείας, αυτό είναι το πρώτο βιβλίο του νεαρού συγγραφέα, ο οποίος έγραψε ένα αυτοβιογραφικό κατά τα φαινόμενα λογοτεχνικό έργο ακολουθώντας τα βήματα ενός ανθρώπου φάντασμα που εξαφανίστηκε στο πουθενά πριν από 90 χρόνια χωρίς ποτέ να μάθει κανείς τι απέγινε. Ουσιαστικά το 1918 δίδεται ως χρονολογία θανάτου του Άρθουρ Κραβάν, όταν ο θεότρελλος αυτός τύπος μπήκε σ'ένα βαρκάκι, στο λιμανάκι της Λα Βεντόσα στο Μεξικό, άνοιξε το πανιά και εξαφανίστηκε στο πέλαγος. Δεν βρέθηκε ποτέ τίποτα, λες και άνοιξε η γη(ή η θάλασσα) και τον κατάπιε – το πιθανότερο είναι να πνίγηκε όπως βγήκε στ’ανοιχτά, αλλά και πάλι ποιός μπορεί να πει με σιγουριά...
Γεννηθείς Φάμπιαν Λόιντ το 1887 στην Λωζάνη της Ελβετίας και με ίνδαλμα τον Ρεμπώ, υιοθετεί το ψευδώνυμο Αρθούρος Κραβάν με το που φτάνει στο Παρίσι το 1909, εξοβελισμένος από διάφορα σχολεία στην Ελβετία και την Αγγλία λόγω του ατίθασου του χαρακτήρος του. Η προσωπική του γοητεία τον βοηθάει και με το εντυπωσιακό της εμφάνισής του, από την αρχή συστήνεται ως ποιητής, εφευρέτης, και (κυρίως) ανηψιός του Όσκαρ Ουάιλντ και έτσι γίνεται δεκτός στους λογοτεχνικούς κύκλους της πρωτοπορίας. Βγάζει ένα περιοδικό προβοκατόρικο με το οποίο προκαλεί τους πάντες, προσβάλλει χυδαία τον Απολινέρ, φυλακίζεται, μένει άφραγκος και κάνει διάφορες απατεωνιές ακόμα και σε βάρος του ζωγράφου αδερφού του. Με το που ξεσπάει ο Α Παγκόσμιος πόλεμος, ο Κραβάν γιά να μη καταταγεί, λιποτακτεί βρίσκοντας καταφύγιο στην Βαρκελώνη. Εκεί πλέον διαμένει ο γνωστός ζωγράφος Φράνσις Πικάμπια ο οποίος έχει συγκεντρώσει γύρω του όλη την αναρχική διανόηση της πόλης και όχι μόνο, σε μιά προ-ντανταϊστική φάση. Ο Κραβάν βρίσκεται στο στοιχείο του.

Στην Βαρκελώνη προσθέτει και άλλη μιά ιδιότητα στο βιογραφικό του, μποξέρ...Σχεδόν δίμετρος και ογκώδης(125 κιλά), είναι εύκολο να περάσει γιά τέτοιος. Παραμυθιάζει τους πάντες γιά τις ικανότητές του,και καταφέρνει να διοργανώσει έναν αγώνα με τον Παγκόσμιο πρωταθλητή Τζακ Τζόνσον, ο οποίος είχε διωχθεί από τις Η.Π.Α. λόγω φυλετικών προβλημάτων. Μαζεύονται χιλιάδες κόσμου, οι οποίοι βλέπουν έναν αγώνα-παρωδία, ο Κραβάν απλά αμύνεται προσπαθώντας να προφυλαχτεί από τον Τζόνσον που στριφογυρίζει γύρω του χτυπώντας τον και χάνει χωρίς να ρίξει ούτε μιά μπουνιά. Ο κόσμος εξαγριώνεται και τον κυνηγάει, ενώ οι εφημερίδες μιλάνε ανοιχτά γιά απάτη.Το βιντεάκι στο YouTube, δεν ξέρω από ποιόν αγώνα του είναι αλλά είναι ενδεικτικό του στυλ του. Το μποξ γιά τον Κραβάν ήταν απλά ένα «δρώμενο», ένα χάπενιγκ. Είμαστε στο 1916, ο πόλεμος πλησιάζει επικίνδυνα την Ισπανία, ο Κραβάν κινδυνεύει να απελαθεί στην Γαλλία και έτσι αποφασίζει να αλλάξει ήπειρο και έτσι μεταναστεύει στην Ν.Υόρκη.

Οι Αμερικανοί ανέκαθεν θαύμαζαν τους Ευρωπαϊκούς νεωτερισμούς. Ο Κραβάν είχε γίνει γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους λόγω του περιοδικού που εξέδιδε στο Παρίσι και έτσι οι πόρτες ανοίγονται γι’αυτόν. Ο ντανταϊσμός είχε διαμορφωθεί ως «κίνημα», και οι εμιγκρέδες, ο Ντισάν, ο Πικάμπια(που είχε πάει κι αυτός εκεί) μαζί με τον Αμερικανό ποιητή Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς οργανώνουν διάφορα χάπενιγκς, υποστηρίζουν τον ελεύθερο έρωτα, διοργανώνουν εκθέσεις και γενικότερα έχουν φέρει έναν άλλο αέρα στην πόλη. Ο Κραβάν πρωτοστατεί αλλά έρχεται σε κόντρα με τον Ντισάν γιά τα μάτια της Μίνας Λόι, μιάς ωραίας Αγγλίδας ποιήτριας που ενώ στην αρχή τον απορρίπτει,στη συνέχεια τον ερωτεύεται σφόδρα. Οι ντανταϊστές αρχίζουν να τον κάνουν πέρα, τον αφήνουν να εξευτελιστεί σε μιά εκδήλωση, όπου ήταν ο εισηγητής και μεθυσμένος άρχισε να γδύνεται στην σκηνή. Ουσιαστικά απομονωμένος πάλι και με τον φόβο του πολέμου και της κατάταξης στον στρατό να τον πλησιάζει, διαφεύγει στο Μεξικό όπου μετά από λίγο καιρό τον ακολουθεί και η Μίνα.

Στο Μεξικό ιδρύει μιά σχολή μποξ, αλλά μέσα στην μεγαλομανία του διοργανώνει έναν αγώνα όπου προσπαθεί να αντιμετωπίσει τον πρωταθλητή της χώρας. Εξευτελίζεται και πάλι τρώγοντας της χρονιάς του και ενώ ο αγώνας είχε διαφημιστεί ως μεγάλο γεγονός - γλυτώνει το λιντσάρισμα, μένει απένταρος, δεν έχει να φάει, και προσπαθεί να διαφύγει και πάλι από τις τοπικές αρχές που θέλουν να απαλλαχθούν από τους απένταρους εμιγκρέδες που έχουν καταφύγει εκεί προσπαθώντας να γλυτώσουν την στράτευση. Ο Κραβάν θέλει να διαφύγει στην Αργεντινή και πηγαίνει με την Μίνα στην Βερακρούς, από το λιμάνι της οποίας το Σαλίνα Κρους φεύγουν τα πλοία. Σε μιά γραφική παραλία της Λα Βεντόσα,την Ζιπολίτε θα χαθούν τα ίχνη του.

Τα λίγα πράγματα που γνωρίζουμε για τον Κραβάν, βγαίνουν μέσα από το ημιτελές ανέκδοτο μυθιστόρημα της Μίνας Λόι «Colossus», που μερικά αποσπάσματά του δημοσιεύτηκαν το 1986 σε κάποιο αφιέρωμα γιά το Ντανταϊστικό κίνημα. Η Λόι αγάπησε πραγματικά τον Κραβάν, αναφέρει τις αυτοκτονικές του τάσεις (η αυτοκτονία τον απασχολούσε πολύ έντονα από την περίοδο της Βαρκελώνης), και παρ’ότι την εγκατέλειψε κυριολεκτικά στα κρύα του λουτρού, αφού προετοίμαζαν να διαφύγουν μαζί για την Αργεντινή, δεν σταμάτησε να τον περιμένει να γυρίσει. Έγκυος στο παιδί τους, είδε τα μαλλιά της να ασπρίζουν μέσα σε μιά βδομάδα από την φυγή του Κραβάν. Όταν διαπίστωσε ότι εκείνος είχε πάρει μαζί του και τα εναπομείναντα χρήματά τους, έφυγε κακήν-κακώς γιά την Ευρώπη όπου γέννησε ένα κοριτσάκι.

Ο συγγραφέας και αφηγητής ακολουθεί την πορεία του Κραβάν. Ταξιδεύει και εκείνος, «ανέστιος και πένης», από το Παρίσι στην Βαρκελώνη, στην Ν.Υόρκη. Περνάει στο Μεξικό, διαμένει στο Μέξικο σίτυ και ακολουθεί το ίδιο δρομολόγιο γιά την Σαλίνα Κρους. Κάνει ώτο-στοπ, μένει σε άθλιες πανσιόν, ταλαιπωρείται προσπαθώντας να «καταλάβει» τον Κραβάν και να ζήσει όπως εκείνος αλλά ουσιαστικά θέλει να ξεφύγει από τον εαυτό του. Διακατέχεται από έντονες αυτοκτονικές τάσεις – χωρίς ιδιαίτερο λόγο. Έχοντας μπει ουσιαστικά μέσα σε μιά μαύρη τρύπα δεν προσπαθεί να βγει, αλλά δείχνει να απολαμβάνει την μιζέρια του μέσα από την αυτοκαταστροφή του. Μόνο αντικρύζοντας τον ωκεανό, ακριβώς στο ίδιο μέρος που εξαφανίστηκε ο Κραβάν θα συνειδητοποιήσει τις αλήθειες της ζωής του.

Το βιβλίο διαβάζεται ευχάριστα και έχει τρομερό ενδιαφέρον. Η ζωή του Κραβάν, ή , τουλάχιστον ότι γνωρίζουμε γι’αυτήν είναι εντυπωσιακή και τελείως μυθιστορηματική. Το πρόβλημα είναι όταν ο συγγραφέας περιγράφει το δικό του ταξίδι, την δικιά του αναζήτηση, όπου το βιβλίο (κατά την άποψή μου)χάνει σε ένταση και σε ρυθμό, με έναν αφηγητή που παρά τις προσπάθειές του δεν μπορεί να γίνει συμπαθής, αγωνίζεται να ξεφύγει από κάτι ασαφές και ομιχλώδες, ενώ η προσωπικότητά του εκμηδενίζεται μπροστά στο είδωλό του που ακολουθεί. Εκείνο που μένει στον αναγνώστη, είναι τα στοιχεία γιά αυτόν τον απίθανο τύπο, τον Άρθουρ Κραβάν που συνέδεσε το όνομα του με τους καλλιτεχνικούς –ισμούς του πρώτου μισού του 20ου αιώνα. Ντανταϊσμός, σουρεαλισμός τον θεωρούν «άγιο και μάρτυρα», αν και περισσότερο εξυπηρέτησε τον δικό του μύθο. Μιά sui generis προσωπικότητα που σίγουρα αναζητά τον ερευνητή της.

Πιστεύω ότι το ποίημα του Hie, δημοσιευμένο στο περιοδικό του Maintenant το 1913, περιγράφει απόλυτα τον Κραβάν, το παραθέτω στην Αγγλική του μετάφραση, όπως δημοσιεύτηκε στο βιβλίο «4 Dada suicides» του 2005. Εάν συνδιαστεί και με το βιβλίο του Lale καταλαβαίνει κανείς πολλά...

I would like to be in Vienna and Calcutta,
Catch every train and every boat
Lay every woman and gorge myself on every dish.
Man of fashion, chemist, whore, drunk, musician, labourer, painter, acrobat,
actor;
Old man, child, crook, hooligan, angel and rake; millionaire, bourgeois, cactus,
giraffe, or crow;
Coward, hero, negro, monkey, Don Juan, pimp, lord, peasant, hunter,
industrialist,
Flora and fauna:
I am all things, all men and all animals!
What next?
Assume a distinguished air,
Manage to leave behind perhaps
My fatal plurality!