Ένας άνδρας που ήταν στην πραγματικότητα γυναίκα ή μία γυναίκα που ήταν στην πραγματικότητα άνδρας. Το παιχνίδι της μεταμφίεσης, του «είναι και του φαίνεσθαι», της ουσιαστικής ταυτότητας ενός ανθρώπου είναι το θέμα του έξοχου μυθιστορήματος της Σκωτσέζας Jackie Kay, «ΤΡΟΜΠΕΤΑ», (Εκδ. Μελάνι, μετάφρ.Κωνστ.Ματσούκας(εξαιρετική δουλειά), σελ. 324), με το οποίο έκανε το ντεμπούτο της στην παγκόσμια μυθιστοριογραφία. Η συγγραφέας εμπνέεται από την ιστορία του Αμερικανού μουσικού της τζαζ Μπίλυ Τίπτον, ο οποίος πέρασε όλη του τη ζωή ως άντρας ενώ ήταν στην πραγματικότητα, γυναίκα και δημιουργεί μία αντίστοιχη ιστορία που διαδραματίζεται στην Βρετανία του δεύτερου μισού του 20ου αιώνα.

Η «Τρομπέτα» είναι η (τουλάχιστον) ασυνήθιστη ιστορία του αρκετά επιτυχημένου μαύρου τρομπετίστα/σαξοφωνίστα της τζαζ Τζος Μούντι, όπως την αφηγείται η σύζυγός του Μίλισεντ Μούντι μετά τον αιφνίδιο θάνατό του. Ο βασικός πρωταγωνιστής λοιπόν του βιβλίου είναι νεκρός προτού καν αυτό αρχίσει οπότε ότι μαθαίνουμε γι’αυτόν είναι μέσα από τις αφηγήσεις της Μίλισεντ και του υιοθετημένου γιού τους Κόλμαν. Μόνο η Μίλισεντ γνώριζε την καλά κρυμμένη αλήθεια. Και αυτήν την έμαθε λίγο πριν τον γάμο και αφού το ζευγάρι ήταν βαθιά ερωτευμένο. Ο Τζος Μούντι τον οποίο ερωτεύτηκε σχεδόν αμέσως χωρίς να την απασχολεί το χρώμα του, ήταν γυναίκα...Μπορούσε να σηκωθεί να φύγει επιτόπου,αλλά έκανε την επιλογή της και ζήσανε μιά πολύ ευτυχισμένη ζωή . Τώρα έχουν αποκαλυφθεί τα πάντα. Η γιατρός που συνέταξε το πιστοποιητικό θανάτου, ο νεκροθάφτης που φρόντισε τη σωρό, πάθανε σοκ. Πρώτη φορά αντικρύζανε τέτοιο πράγμα. Ένας άνδρας εξηντάρης μέσα σε ένα γυναικείο καλοδιατηρημένο σώμα, μπανταρισμένο με επιδέσμους στο στήθος. Το μυστικό αποκαλύπτεται και γίνεται χαμός. Εφημερίδες, περιοδικά, τηλεόραση όλοι ασχολούνται με το μεγάλο σκάνδαλο, ακόμα κι αυτοί που αγνοούσαν την ύπαρξη του Τζος Μούντι (πόσοι ασχολούνται με την τζαζ?), τώρα την μάθανε και μάλιστα από την σκανδαλοθηρική πλευρά. Η Μίλισεντ Μούντι πολιορκείται. Τα Μ.Μ.Ε. εισβάλλουν στην προσωπική της ζωή, σκαλίζουν αρχεία, ρωτάνε φίλους, γνωστούς, γείτονες, εκείνη ανθίσταται – ζει με τις αναμνήσεις μιάς σχεδόν τέλειας σχέσης...

« ...Προσπαθώ να κοροϊδέψω τους φόβους μου. Ήταν το μυστικό μας. Αυτό και τίποτα παραπάνω. Πολλοί άνθρωποι έχουν μυστικά, σωστά; Τα μυστικά είναι τα καύσιμα του κόσμου. Τι νόημα θα είχε ο κόσμος δίχως αυτά; Το μυστικό μας ήταν άκακο. Δεν έβλαπτε κανέναν.
Θα πρέπει να κάναμε κάποιο λάθος. Κάποιο μεγάλο λάθος – και κρύβεται κάπου όπου δεν έχω σκεφτεί να κοιτάξω.»

Είναι κι ο γιός. Ο Κόλμαν, που έπαθε το μεγάλο, το τεράστιο σοκ. Σου λένε ότι πέθανε ο πατέρας σου, πας να δεις τη σωρό του, πριν την κηδεία και μαθαίνεις από τον νεκροθάφτη την αλήθεια. Αρνείσαι να τον πιστέψεις και τραβάς το σεντόνι, και βλέπεις...Βλέπεις αυτό που αρνιόσουν τόσα χρόνια να δεις ή που δεν πήγαινε το μυαλό σου; Και συνειδητοποιείς ότι ποτέ δεν είχες δει τον πατέρα σου γυμνό ή έστω με τα εσώρρουχα. Ότι οι γονείς σου πάντα παίρνανε ξεχωριστό δωμάτιο γιά σένα στις περιοδείες. Ότι οι γονείς σου πάντα κλειδώνανε την πόρτα του δωματίου τους το βράδυ. "Κανείς δεν θέλει μιά κωλολεσβία γιά πατέρα, γιά μητέρα μπορεί" φωνάζεις αυθόρμητα. Και αποφασίζεις να αφηγηθείς τα πάντα σε ένα ξεκούδουνο, μιά δημοσιογράφο του κώλου, ένα τσουλάκι που ετοιμάζεται να γράψει το απόλυτο σκανδαλοθηρικό best-seller με τίτλο «Βίος και Πολιτεία της Τραβεστί Τρομπετίστριας». Θέλεις να πέσεις στον βούρκο, να κυλιστείς . Αισθανόσουν πάντα άχρηστος, κυρίως μπροστά του και τι έγινες, ένας ανεπρόκοπος...Τώρα ετοιμάζεσαι να «εκδικηθείς» αλλά από την άλλη, υπάρχει ένα γράμμα του Τζος στο γραφείο αφημένο γιά τον Κόλμαν, «να ανοιχθεί μετά τον θάνατο μου», υπάρχει η αξιοπρέπεια της Μίλισεντ που έχει αποτραβηχτεί στο εξοχικό, στο ψαροχώρι Τορ, κάπου στην Σκωτία, εκεί όπου τα σκανδαλοθηρικά έντυπα δεν έχουν φτάσει ακόμα και κυρίως θυμάσαι το απόλυτα ερωτευμένο ζευγάρι που ήταν οι γονείς σου και όλα μέσα σου μπερδεύονται.

Ο ρυθμός του μυθιστορήματος είναι αργός και μετά την αρχική αποκάλυψη, τα μυστικά της ζωής του/της Τζος αποκαλύπτονται σιγά-σιγά, σαν μπάμπουσκες. Ανοίγεις τη μία κούκλα και μέσα βρίσκεται μιά άλλη. Αντιλαμβανόμαστε ότι ο/η Τζος είχε κρατήσει καλά κρυμμένο το μυστικό. Η ίδια η Μίλισεντ γνώριζε πολύ λίγα πράγματα – ότι της αποκάλυπτε εκείνος/η. Οι μουσικοί της μπάντας δεν είχαν καταλάβει τίποτα – τώρα ψελλίζουν κάτι γιά ψιλή φωνή και απαλό δέρμα. Οι γείτονες, οι συγγενείς της νύφης τίποτα απολύτως, τον γιατρό τον απέφευγε σαν τον διάολο και δεν είχε χρειαστεί να νοσηλευτεί ποτέ. Όπως προχωράει η έρευνα της «δημοσιογράφου» μαθαίνουμε κάποια οικογενειακά στοιχεία του/της Τζος αλλά και πάλι, πολλά πράγματα στο βιβλίο αφήνουν τον αναγνώστη με απορίες.

«Συνειδητοποιώ ότι υπάρχουν πάρα πολλά που δεν ξέρω γιά τον Τζος. Αυτή μου ζητάει να της μιλήσω για την παιδική του ηλικία. Δεν ξέρω τίποτα γιά την παιδική του ηλικία. Ξέρω ότι το όνομα του ήταν Τζόζεφιν Μορ. Του πήρε πολύ καιρό να μου πει έστω κι αυτό. Του βγήκε μιά μέρα μέσα στη ροή της κουβέντας, όταν βλέπαμε ένα πρόγραμμα για την Τζόζεφιν Μπέικερ που είχε είχε υιοθετήσει μια φυλή από παιδιά «στα χρώματα του ουράνιου τόξου». «Έτσι μ’έλεγαν» είπε ήσυχα ο Τζος. «Πως σ’έλεγαν;» είπα. Δεν είχα ιδέα για τι πράγμα μιλούσε. «Τζόζεφιν. Η μητέρα μου με είχε βγάλει Τζόζεφιν, όπως η αδελφή της». Είχα μείνει τόσο έκπληκτη εκείνη τη στιγμή, που δεν είχα να πω και πολλά. Θυμάμαι ότι βρήκα ελαφρώς απωθητική την ιδέα ότι ο Τζος είχε άλλο όνομα. Για να είμαι ειλικρινής, ίσως και να με φόβισε λίγο. Με αναστάτωνε η ιδέα ότι ο Τζος δεν ήταν ανέκαθεν ο Τζος, ότι ο Τζος Μούντι είχε κάποτε υπάρξει η Τζόζεφιν Μορ.
...Πως ήταν η Τζόζεφιν;Έπαιζε κουτσό, έπαιζε βόλους; Είχε φίλους; Ήταν κοντά με τη μητέρα της; Αγόρασε ένα δίσκο 78 στροφών και γύρισε σπίτι τρέχοντας για να τον παίξει; Σκαρφάλωνε σε δέντρα; Έπαιζε με κούκλες; Στεκόταν στη βροχή έξω απο παμπς που έπαιζαν τζαζ, με το κεφάλι στραμμένο στο πλάι για να ακούει; Πέρασε δίπλα της ένας αδέσποτος σκύλος που ούρλιαζε κάτω απο το παράξενο φως ενός χάρτινου φεγγαριού; Ήταν εκείνο το βράδυ που αποφάσισε να αλλάξει όλη της τη ζωή; Δεν θέλω να τη σκέφτομαι. Γιατί τη σκέφτομαι;»

Σε μιά συνέντευξη της, η Κέι (μιγάς από μαύρο πατέρα και λευκή μητέρα,υιοθετημένη-σαν τον Κόλμαν τον γιό του ζεύγους Μούντι, δηλωμένη ομοφυλόφιλη και περισσότερο γνωστή ως ποιήτρια) δηλώνει γοητευμένη από την δύναμη των blues και της jazz περιγράφοντας αυτά τα μουσικά είδη ως «πεδία πιθανοτήτων»...
«Όταν η μουσική σε δονεί, σε αφήνει γυμνό, πέραν από το να είσαι κορίτσι ή αγόρι, μαύρος ή λευκός, gay ή straight, νέος ή γέρος. Η μουσική περιλαμβάνει τόσες πολλές αντιθέσεις, δεν έχει κλειστά σύνορα, είναι κάτι απελευθερωτικό. Στην «Τρομπέτα», η τζαζ αποδεικνύεται ένας πανέμορφος τρόπος γιά να εξερευνήσεις την ταυτότητα σου, να εκφράσεις την πορεία του να χάσεις τον εαυτό σου, να τον βρεις, να τον ξεχάσεις και να τον ξαναθυμηθείς πηγαίνοντας μπρος και πίσω στον χρόνο.»

Η «Τρομπέτα» είναι ένα βιβλίο που «μιλάει» κατευθείαν στην καρδιά. Πέρα από το ιδιάζον του θέματος και το αρχικό εύρημα, που θα μπορούσε να εξαντληθεί σε λίγες σελίδες, ο αναγνώστης εντυπωσιάζεται από την λυρική και χαμηλότονη γραφή της Κέι, και την δύναμη που τελικά βγαίνει από το μυθιστόρημα. Έρωτας, προσωπικές σχέσεις, μυστικά , πραγματικό πένθος και ουσιαστική θλίψη και πάνω απ’όλα το θέμα της «ταυτότητας» είναι τα βασικά μοτίβα του εξαιρετικού αυτού μυθιστορήματος. Υπεράνω όλων όμως κυριολεκτικά συγκλονίζει και συγκινεί ότι επιτέλους βρίσκεται ένα βιβλίο να μιλήσει γιά την πραγματική ουσία μιάς ανθρώπινης ερωτικής σχέσης αποφεύγοντας να εκμεταλλευτεί το θέμα ή να ασχοληθεί με την «σκαμπρόζικη» πλευρά του. Ουσιαστικότερο από το «Middlesex» του Eugenides και την ταινία της Κ.Πηρς «Boys don’t cry» (Όσκαρ ερμηνείας στη Χ.Σουάνκ) το μυθιστόρημα μπορεί να σ’αφήνει με την απορία του πως και του γιατί αλλά σε γοητεύει με το υπέροχο στυλ του σαν ένα κομμάτι cool jazz σε μιά χειμωνιάτικη βραδιά.