Τρίτη, Ιουλίου 29, 2014
posted by Librofilo at Τρίτη, Ιουλίου 29, 2014 | Permalink
Τα πορφυρά πανιά
Το
λες και μαγεία, αυτό που σου συμβαίνει όταν πιάνεις ένα βιβλίο, του οποίου το
θέμα ελάχιστα σε αφορά και το είδος μάλλον σε απωθεί (αν και η συζήτηση γύρω
από το τι ακριβώς είναι μάλλον σε ιντριγκάρει), και παρ'όλα αυτά, εκείνο σε
πιάνει από την πρώτη σελίδα, από την πρώτη πρόταση και σε αιχμαλωτίζει μη
μπορώντας να το αφήσεις από τα χέρια σου. Αυτό μου συνέβη με την
αριστουργηματική νουβέλα "ΤΑ ΠΟΡΦΥΡΑ ΠΑΝΙΑ" ("ALYE
PARUSA"), του σπουδαίου Αλεξάντρ Γκριν (Ρωσία, 1880-1932),
(Εκδ. Κίχλη, μετάφρ. Ι.Καμμένου, σελ.205), ένα βιβλίο που (εάν είσαι έμπειρος
αναγνώστης άρα με "διαβρωμένο" βλέμμα), θα πρέπει να υπερβείς το
αδιέξοδο της έμφυτης τάσης που έχουμε όλοι μας για κατηγοριοποιήσεις και για
εύκολα συμπεράσματα και να μη το δείς ως "παραμύθι" όπως αρχικά
φαίνεται (που δεν είναι λανθασμένος ο όρος) αλλά ως ένα στιβαρό λογοτεχνικό
έργο - συνδυασμός πολλών λογοτεχνικών ειδών και τάσεων.
Η
ιστορία είναι τοποθετημένη σε μια φανταστική χώρα και οι ήρωες είναι δύο νέοι
διαφορετικοί, απομονωμένοι από τον περίγυρό τους, των οποίων οι ιστορίες
εξελίσσονται παράλληλα ακολουθώντας μια προφητεία. Απο τη μια λοιπόν είναι η
Ασσόλ, ένα κορίτσι που ορφανεύει από
μωρό όταν η μητέρα του πεθαίνει από την σκληρότητα και την απανθρωπιά των
κατοίκων του ταπεινού ψαροχωριού. Ο πατέρας της, ο ναυτικός Λόγκρεν παρατάει τη
θάλασσα για να θρέψει τη μικρή και φτιάχνει χειροποίητα παιχνιδάκια. Ζουν
μοναχικά κάτω από την αποδοκιμασία των κατοίκων του χωριού, που τους θεωρούν (λίγο
ή πολύ) σαλούς.
Ένα
πρωινό που η Ασσόλ πηγαίνει στην πόλη να παραδώσει ένα καραβάκι με πορφυρά
πανιά που έφτιαξε ο πατέρας της, δεν χάνει την ευκαιρία να το βάλει μέσα σε ένα
ποτάμι και να το παρακολουθεί καθώς πλέει. Κάποια στιγμή όμως το χάνει και το
βρίσκει στα χέρια ενός γέροντα που το περιεργάζεται. Ο ιδιόρρυθμος και στην εμφάνιση
και στα λόγια ταξιδιώτης, αυτοσυστήνεται ως "μάγος" και το καραβάκι
με τα εντυπωσιακά χρώματα στα πανιά του δίνει την αφορμή για μια προφητεία:
"...Δεν
ξέρω πόσα χρόνια θα περάσουν, αλλά μια μέρα στην Καπέρνα θα ανθίσει ένα
παραμύθι και θα μείνει στη μνήμη των ανθρώπων για πολύ καιρό. Εσύ, Ασσόλ, θα
έχεις μεγαλώσει. Ένα πρωινό, στα βάθη του ορίζοντα, θα λάμψουν κάτω από τον
ήλιο τα πορφυρά πανιά. Πελώρια και αστραφτερά πάνω στο λευκό πλοίο, θα
κινούνται κατευθείαν προς εσένα, σκίζοντας τα κύματα. Αυτό το θαυμάσιο πλοίο θα
πλέει γαλήνια, χωρίς φωνές και ομοβροντίες. Στην ακτή θα συγκεντρωθεί πολύς
κόσμος, που έκπληκτος θα βγάζει επιφωνήματα θαυμασμού - θα είσαι κι εσύ εκεί.
Το πλοίο θα πλησιάσει μεγαλόπρεπα στην ακτή, υπό τους ήχους μιας εξαίσιας μουσικής.
Μια κομψή και γρήγορη βάρκα, μέσα στα χαλιά, στο χρυσό και στα χρώματα, θα
αποπλεύσει απ'αυτό. "Για ποιό λόγο ήρθατε; Ποιόν γυρεύετε;" θα
ρωτήσουν οι άνθρωποι στην ακτή. Τότε θα δείς έναν γενναίο και όμορφο πρίγκιπα.
Θα στέκεται και θα τείνει τα χέρια του προς εσένα. "Γειά σου, Ασσόλ!"
θα σου πεί. "Σ'ένα μέρος που βρίσκεται πολύ μακριά από δω σ'ονειρεύτηκα
και ήρθα να σε πάρω για πάντα στο βασίλειό μου. Θα ζήσεις εκεί μαζί μου σε μια
βαθιά κοιλάδα σπαρμένη με ρόδα. Θα έχεις όλα όσα επιθυμείς. Η ζωή μας θα είναι
τόσο αρμονική και χαρούμενη, που η ψυχή σου δεν θα γνωρίσει ποτέ θλίψη και
δάκρυα". Στη συνέχεια θα σε καθίσει στη βάρκα, θα σε οδηγήσει στο πλοίο
και θα φύγεις για πάντα για τη λαμπερή αυτή χώρα, όπου ο ήλιος θα ανατείλει και
τα αστέρια θα κατέβουν από τον ουρανό για να χαιρετίσουν την άφιξή σου."
Από
την άλλη έχουμε τον Γκρέυ (καμμία σχέση με τον ομώνυμο ήρωα των "50
σκοτεινών αποχρώσεων" βέβαια), ένα παιδί αριστοκρατικής οικογένειας που
μεγαλώνει με το όνειρο να ταξιδέψει σε θάλασσες μακρινές. Τίποτα δεν τον ικανοποιεί
παρά η εκπλήρωση της επιθυμίας του, και έρχεται σε κόντρα με την οικογένειά του
σκάζοντάς το από το σπίτι για να μπαρκάρει σε μια σκούνα. Νέος ακόμα καταφέρνει
να αποκτήσει το δικό του πλοίο, να το κουμαντάρει επιτυχημένα πάντα όμως
ψάχνοντας κάτι, μη βρίσκοντας ικανοποίηση στα γήινα και στα καθημερινά. Έτσι
λοιπόν, σ'ενα ταξίδι που τον φέρνει στα
μέρη της Ασσόλ, (που έχει μεγαλώσει πια με το όνειρο της προφητείας), βλέπει
την πανέμορφη νεαρά να κοιμάται σε ένα λιβάδι και μαγεύεται. Η προφητεία δεν θα
αργήσει να εκπληρωθεί με τον πιο ονειρικό τρόπο.
Η
αφήγηση του Γκριν μαγεύει τον αναγνώστη. Κινούμενος μεταξύ φαντασίας και
πραγματικότητας, αιχμαλωτίζεσαι από τον ρυθμό και την λυρικότητα της γλώσσας
του μεγάλου συγγραφέα. Η ποίηση συναντάει την πεζογραφία με τον δημιουργικότερο
τρόπο και οι δύο νέοι που παρακολουθούμε τις περιπέτειές τους σε παράλληλη
τροχιά, έρχονται σε αντίθεση με την κοινωνία, μοχθηρή και απάνθρωπη, μίζερη και
αλλοτριωμένη. Από τη μια είναι η αγνότητα από την άλλη είναι η κακία. Είναι το
όραμα της αγάπης που θα θριαμβεύσει, που θα ενώσει, που θα καθηλώσει χωρίς την
παρέμβαση εξωγενών παραγόντων, φυσικά και απλά όπως (πρέπει να) είναι ο
αληθινός έρωτας του οποίου αποθέωση αποτελεί η νουβέλα αυτή.
Στο
βιβλίο δεν υπάρχει χρονικό πλαίσιο, βρισκόμαστε σε ένα κόσμο φαντασίας, σαν κι αυτόν
που έγινε της μόδας στα τελευταία χρόνια του 20ου αιώνα και αγαπάνε να διαβάζουν
αναγνώστες κάθε ηλικίας και πολιτιστικού υπόβαθρου. Οι αισθήσεις είναι καθαρές,
η φύση παίζει κυρίαρχο ρόλο στη δομή και τα νιάτα είναι πιο αγνά και δεν
διακατέχονται από την πεζότητα και την κακία των μεγαλυτέρων.
Ο
Γκριν χρησιμοποιεί εποικοδομητικά τον ρομαντισμό και τον νατουραλισμό του
λαϊκού παραμυθιού και της παραδοσιακής προφορικής αφήγησης ενσωματώνοντάς τα
στο κείμενο του με ένα μοντέρνο και ευφάνταστο τρόπο, το οποίο είναι δομημένο
αρχιτεκτονικά με σχέδιο και ροή υψηλού λογοτεχνικού ύφους και στυλ.
Νομίζω
ότι ένας νέος αναγνώστης θα εκτιμήσει περισσότερο τη δύναμη και την γοητεία
αυτού του αριστουργήματος. Θεωρώ ότι βιβλία σαν "Τα Πορφυρά πανιά"
πρέπει να προσεγγίζονται με τη δύναμη των αισθήσεων και οι πολλές αναλύσεις δεν
βοηθάνε - περισσότερο φορτώνουν και μπουκώνουν (με άχρηστες εν πολλοίς κρίσεις)
τον αναγνώστη, ο οποίος καλύτερα, να προσέρχεται αγνός και να αφήνεται χαλαρός στην απόλαυση του εξαίσιου
κειμένου.
Εξάλλου
από την ημέρα που κυκλοφόρησε το βιβλίο στα ελληνικά έχουν γραφτεί υπέροχα κείμενα για το βιβλίο από γνωστούς κριτικούς και μη, από bloggers και
απλούς αναγνώστες, (και με πολλά στοιχεία για τη ζωή και το έργο του
συγγραφέα), οπότε να προσθέσω κι εγώ κάποια χιλιοειπωμένα, θα είναι πλεονασμός.
Είναι εξαιρετικό το επίμετρο της Αλεξάνδρας Ιωαννίδου, που συνοδεύει το βιβλίο
και δίνει χρήσιμα στοιχεία για τον συγγραφέα και την εποχή που γράφτηκε το
μνημειώδες αυτό έργο, το οποίο υπηρετείται με τον ιδανικότερο τρόπο από την
έξοχη έκδοση της Κίχλης.
6 Comments:
At 30/7/14 16:03, 
Καλησπέρα! Έχετε απόλυτο δίκιο ότι "Τα Πορφυρά Πανιά" πρέπει να προσεγγίζονται μέσω των αισθήσεων. Θα συμφωνούσε μαζί σας και ο συγγραφέας. Στο "Ο κυνηγός των αρουραίων" (εκδ. Στιγμή, μετάφραση Γιώργου Τσακνιά, σελ.46) σημειώνει: "Η έντονη προσπάθεια ν α κ α τ α λ ά β ε ι ς κάτι είναι σαν το σκουλήκι που τρώει ως και το μάρμαρο των αγαλμάτων, αποδυναμώνοντας όλες τις εντυπώσεις άγνωστης αιτιολογίας".
Δροσερούς Χαιρετισμούς!
Αγαπητέ Librofilo, αυτή η ανάρτησή σου είναι το τελειωτικό χτύπημα στην αναβλητικότητά μου.