Παρασκευή, Νοεμβρίου 21, 2014
posted by Librofilo at Παρασκευή, Νοεμβρίου 21, 2014 | Permalink
Ο κηπουρός κι ο καιροσκόπος
Ο Δημήτρης Φύσσας (Αθήνα,1956), είναι ένας ακούραστος ερευνητής αρχείων και ιστορικών στοιχείων για τη πόλη της Αθήνας. Ψάχνει σε παλαιοβιβλιοπωλεία, αποθήκες, παζάρια για ντοκουμέντα και στοιχεία για δρόμους, πλατείες, παλιά σινεμά κλπ, με μια συγκινητική εμμονή. Αποτέλεσμα αυτής της αναζήτησης υπήρξε και η δημιουργία ενός εξαιρετικού και ιδιαίτερα απαιτητικού μυθιστορήματος, με τίτλο «Ο ΚΗΠΟΥΡΟΣ ΚΙ Ο ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟΣ», (Εκδ. Εστία, σελ.256), όπου με αφορμή την σχεδόν απίθανη ιστορία δύο μοναχικών και επίμονων επιστημόνων κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής στην Αθήνα, ο Φύσσας μιλάει για την μαρτυρική αυτή περίοδο, τον λιμό, τη ζωή στην κατοχική Αθήνα, τον εμφύλιο, τον αλληλοσπαραγμό.

Ο νεαρός μετεωρολόγος (ο «καιροσκόπος» του τίτλου), Χάρης Χωματάς μελετάει κατά τη διάρκεια της κατοχής, το κλίμα της Αθήνας. Η επιδίωξή του είναι να συμβάλλει στην αλλαγή της πολεοδόμησης της Αθήνας με βάση τις αλλαγές στα μικροκλίματα των διαφόρων περιοχών της. Δουλεύοντας στην Μετεωρολογική Υπηρεσία και έχοντας την ανοχή των Γερμανικών αρχών, προσπαθεί να γράψει ένα βιβλίο που να αποδεικνύει τη θεωρία του. Το ίδιο διάστημα, ο γεωπόνος Αντώνης Αστεριάδης (ο «κηπουρός» του τίτλου), που κατέχει οργανική θέση στο Υπουργείο Γεωργίας, ερευνά τους λαχανόκηπους που υπάρχουν στην Αθήνα, προσπαθώντας κι αυτός από την πλευρά του, να συμβάλλει στην καλυτέρευση των συνθηκών του χειμαζόμενου πληθυσμού τονίζοντας το πόσο απαραίτητοι είναι για τη διατροφή των Αθηναίων. Γράφει κι αυτός ένα βιβλίο για το πώς μπορούν να αναπτυχθούν οι λαχανόκηποι όταν ο πόλεμος τελειώσει.

Οι δύο αυτοί άνθρωποι, γνωρίζονται και συνάπτουν μια ιδιαίτερη φιλία, ενώ συνεργάζονται, χρησιμοποιώντας ο καθένας, στοιχεία που έχει μαζέψει ο άλλος, για να ολοκληρώσουν τις εργασίες τους. Είναι επικεντρωμένοι εμμονικά στο έργο τους, ενώ δίπλα τους σφυρίζουν οι σφαίρες, και τα πτώματα στοιβάζονται. Οι προσωπικές τους ζωές ακολουθούν διαφορετικές πορείες. Ο Χωματάς συζεί με την Γιάννα (Χουανίτα, όπως την αποκαλεί), η οποία τον βοηθάει πολύ στη μελέτη του, αλλά ο Αστεριάδης έχει πλείστα όσα προβλήματα σπίτι του, καθώς η σύζυγός του Ευγενία, δεν καταλαβαίνει την προσπάθειά του, ο γάμος τους οδηγείται σε ρήξη, ενώ και ο γιός του, έχει επιστρέψει από το μέτωπο, με πολλά ψυχολογικά προβλήματα.

Ο Χωματάς κι ο Αστεριάδης, παρακολουθούν το τι γίνεται στη πόλη κατά τη διάρκεια της Κατοχής, συμπάσχουν, πεινάνε κι αυτοί, αλλά αρνούνται να ακολουθήσουν τις πολιτικές εξελίξεις. Απομονώνονται από τις αντιμαχόμενες πλευρές και ακολουθούν τη φωνή της λογικής, παραμένοντας ψύχραιμοι μπροστά στο δράμα που εκτυλίσσεται μπροστά στη πόρτα του σπιτιού τους. Όλα γύρω τους αλλάζουν αλλά εκείνοι θεωρούν ότι βοηθάνε την κοινωνία με το επιστημονικό τους έργο περισσότερο από το να παίρνανε ένα κουμπούρι στα χέρια τους.


Ο Φύσσας βασίζει την ιστορία του σε δύο ανθρώπους. Ο ένας είναι, ο Βασίλης Σακαλής που το βιβλίο του, «Το κλίμα της πόλεως», το είχε βρεί πριν από αρκετά χρόνια σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο. Ο Σακκαλής έγραφε το βιβλίο κατά τη διάρκεια της Κατοχής, το τελείωσε το φθινόπωρο του ’44, αλλά αρρώστησε τον Δεκέμβρη της ίδιας χρονιάς, εν μέσω των «Δεκεμβριανών», δεν μπορούσε λόγω των μαζών να μεταφερθεί στο νοσοκομείο και απεβίωσε νεότατος…Το βιβλίο το επιμελήθηκαν και το εξέδωσαν τα αδέρφια του. Ο έτερος είναι ο Νίκος Κανάσης, που το βιβλίο του, «Οι λαχανόκηποι Αττικής και η σημασία των, ιδίως κατά την πολεμικήν περίοδον», το δανείστηκε από ένα φίλο του.
Έχοντας λοιπόν αυτά τα δύο βιβλία στα χέρια του, εμπνεύστηκε από τις προσωπικότητες των μοναχικών συγγραφέων τους, και κατασκεύασε μια μυθ-ιστορία, με δύο ήρωες μυθιστορηματικούς (αλλά ολοζώντανους και όχι χάρτινους), που το μόνο που έχουν κοινό με τους Σακκαλή και Κανάση, είναι οι ερευνητικές προσπάθειες που περιγράφονται μέσα στις μελέτες τους. Όλα τα υπόλοιπα, η γνωριμία των δύο ανθρώπων, η οικογενειακή τους ζωή, η ερωτική περιπέτεια του Χωματά (Σακκαλή), οι σχέσεις του Αστεριάδη (Κανάση) με τη σύζυγό του, είναι καθαρή μυθοπλασία.

Το μυθιστόρημα  όμως δεν είναι μόνο η ιστορία των δύο ηρώων, η οποία χρησιμεύει ως «σκελετός» του βιβλίου. Μέσα από τις σελίδες του, δίνεται η ευκαιρία (ή η αφορμή) στον συγγραφέα, να σταθεί στις περιγραφές της πόλης, των συνοικιών της  (ιδιαίτερα της κηπούπολης Κυπριάδη, στο τέρμα Πατησίων), να μιλήσει για τοπωνύμια χαμένα, μέρη ξεχασμένα, να κάνει λίστες με ονόματα κατοίκων, να «πετάξει» εμβόλιμα, ανακοινωθέντα από τις αρχές κατοχής, διαφημίσεις της εποχής, στατιστικές, πίνακες, επιστημονικές παρατηρήσεις κ.ά... Στέκεται σε περιστατικά άγνωστα στους περισσότερους, όπως οι διαμάχες (με πολύ ξύλο) που εκτυλίχθηκαν για τα αρτεσιανά φρεάτια στον Κοκκιναρά της Κηφισιάς, τους φόνους των κηπουρών από τους μαυραγορίτες, τις δίκες των κηπουρών.
Η ενεργός συμμετοχή του αναγνώστη είναι απαραίτητη για την καλύτερη κατανόηση των κειμένων. Ορισμένα κομμάτια ανήκουν σε αναμνήσεις από τον πατέρα του, που μικρό παιδί βίωνε με τον δικό του τρόπο τα γεγονότα, ενώ δεν λείπουν και κάποια κομμάτια από τις εφημερίδες της εποχής, ή, τις ανακοινώσεις των αντιστασιακών οργανώσεων.

Ο Φύσσας προτίμησε να ακολουθήσει μια κινηματογραφικού ύφους αφήγηση, σαν να έχει μια κάμερα και να καταγράφει τα δρώμενα. Περιγράφει με ψυχραιμία τα γεγονότα που οδήγησαν στον εμφύλιο, στα Δεκεμβριανά και δεν χαρίζεται σε κανέναν – ενώ όλα αυτά μπορούν να έχουν πολλές αναγωγές στη σημερινή πολιτική κατάσταση. Οι δύο ήρωές του, είναι άνθρωποι «καθαροί» και ρομαντικοί. Προτάσσουν το κοινό καλό έναντι του πρόσκαιρου συμφέροντος. Κοιτάνε μπροστά και σκέφτονται συνεχώς τον συνάνθρωπο αδιαφορώντας για τον εαυτό τους.

«Ο κηπουρός κι ο καιροσκόπος», βιβλίο εντυπωσιακό στη κατασκευή του και καλοκουρδισμένο στον ρυθμό του, δεν είναι ένα μυθιστόρημα  «εύκολο» και απλό, αλλά  απαιτητικό και σύνθετο (σίγουρα ότι καλύτερο έχει γράψει ο δαιμόνιος και ακούραστος αυτός δημοσιογράφος, «Αθηναιογράφος» και συγγραφέας), που θέλει τον αναγνώστη του σε εγρήγορση και διαύγεια πνεύματος. Δεν γνωρίζω αν θα ενδιαφέρει τη μεγαλύτερη μερίδα των αναγνωστών, οι οποίοι είναι συνηθισμένοι σε διαφορετικούς τρόπους γραφής, αλλά είναι σίγουρα ένα μυθιστόρημα που θα γίνει κλασσικό και θα διαβάζεται για πολλά-πολλά χρόνια ακόμα.


_________________________________________________________


Ακούστε τη συζήτησή μου με τον Δημήτρη Φύσσα για το βιβλίο, «Ο ΚΗΠΟΥΡΟΣ ΚΙ Ο ΚΑΙΡΟΣΚΟΠΟΣ», στα πλαίσια της εκπομπής Booktalks at Amagi radio. Η συζήτηση έγινε το Σάββατο 15/11, διαρκεί για μια ώρα και αρχίζει στο 1.05 περίπου. Καλή ακρόαση

 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home