Τετάρτη, Απριλίου 08, 2015
posted by Librofilo at Τετάρτη, Απριλίου 08, 2015 | Permalink
Ο Ερνέστο Γκεβάρα στην Πράγα
«Μπορείς να ταξινομήσεις τα άλυτα προβλήματα της ζωής σε δυο φέρετρα. Κάποια τα καταχωνιάζεις σε μια σκοτεινή γωνιά, όπου και κατορθώνεις να τα ξεχάσεις•  καταλήγουν να μην σε ενοχλούν πια, αποστήματα που δείχνουν επουλωμένα, ίσως και γιατρεμένα (μπορεί και όχι). Κάποια άλλα σε ξεσκίζουν σαν άγκιστρα, κι εσύ συνεχίζεις να αιμορραγείς χωρίς να το καταλαβαίνεις. Αυτά είναι και τα χειρότερα, γιατί συνηθίζει κανείς να ζει με τον πόνο.»


Μέγας αφηγητής ο Γαλλοαλγερίνος συγγραφέας, JEAN MICHEL GUENASSIA (Αλγέρι, 1950), κάτι βέβαια που όλοι αντελήφθησαν με το θαυμάσιο «Η Λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων» πριν από μερικά χρόνια και που επιβεβαιώνεται τώρα με το χορταστικό και πολύ συναρπαστικό, «Η ΖΩΗ ΠΟΥ ΟΝΕΙΡΕΥΤΗΚΕ Ο ΕΡΝΕΣΤΟ ΓΚ.» («La vie revee d’Ernesto G.»), (Εκδ.Πόλις, μετάφρ. Α.Παππάς-Β.Χατζάκη, σελ.519), ένα μυθιστόρημα που διατρέχει την ιστορία της Ευρώπης του 20ου αιώνα συνδυάζοντας ιστορικά στοιχεία με μυθοπλασία, σ’ αυτή την μίξη λογοτεχνικότητας και ψευδοντοκυμαντερίστικου ύφους με πολλή κινηματογραφικότητα στην γραφή, στο οποίο τόσο καλά τα καταφέρνει ο συγγραφέας.

Ο κεντρικός ήρωας αυτού του πολυπρόσωπου μυθιστορήματος, είναι ο  Γιόζεφ Κάπλαν που κατάγεται από εβραϊκή οικογένεια γιατρών της Πράγας και θα γεννηθεί το 1910. Ακολουθώντας την οικογενειακή παράδοση θα σπουδάσει κι αυτός Ιατρική και τελειώνοντας τις σπουδές του θα φύγει για το Παρίσι να κάνει την ειδικότητά του στην Βιολογία και την έρευνα. Ήδη το δισυπόστατο της προσωπικότητάς του είχε αρχίσει να διαφαίνεται από την εφηβική του ηλικία, από τη μια διακατέχεται από επαναστατικές ιδέες, οι οποίες βέβαια στο Παρίσι της δεκαετίας του ’30 και της ανόδου του Λαϊκού Μετώπου στην εξουσία, θα βρουν πρόσφορο έδαφος ανάπτυξης και προβληματισμού και από την άλλη είναι δεινός χορευτής με γνήσιο ταλέντο και ένθερμος (σε σημείο λατρείας) θαυμαστής του μεγάλου των tangos, Κάρλος Γαρδέλ. Εξαιρετικός στη δουλειά του και με μεγάλες επιτυχίες στο γυναικείο φύλλο, ο νεαρός Γιόζεφ Κ., περνάει τις μέρες του αποστασιοποιημένα και χωρίς μεγάλες συναισθηματικές εντάσεις. Τελειώνοντας την ειδίκευση του, δέχεται την ανάληψη μιας θέσης στο Ινστιτούτο Παστέρ στο Αλγέρι και μεταβαίνει χωρίς να έχει συνειδητοποιήσει που πηγαίνει και τι ακριβώς θα κάνει εκεί.

Από τη μια, ο θαλασσινός αέρας της Μεσογείου και η γνωριμία με τις δύο φίλες, την σέξυ Νελλύ και την επαναστάτρια ηθοποιό Κριστίν, από την άλλη το πολύ ενδιαφέρον ερευνητικό έργο που πραγματοποιεί στο Παστέρ, κάνουν την διαμονή του Γιόζεφ Κ. στο Αλγέρι αξέχαστη. Το μόνο μελανό σημείο στη ζωή του, είναι η αραιή αλληλογραφία με τον πατέρα του, ο οποίος προσπαθεί να επιβιώσει στην κατακτημένη από τους Γερμανούς Πράγα. Ο δεσμός του με την Νελλύ είναι η πρώτη του πραγματική ερωτική σχέση αν κι εκείνος θαυμάζει την ασυμβίβαστη Κριστίν που μάχεται για τα δικαιώματα των γυναικών. Η έκρηξη του πολέμου, και η ήττα της Γαλλίας φέρνουν στο Αλγέρι (που ας μη ξεχνάμε ότι ακόμα τότε ήταν Γαλλική αποικία) τα πρώτα αντισημιτικά μέτρα, οπότε ο διευθυντής του Παστέρ για να βοηθήσει τον Γιόζεφ Κ. τον στέλνει σε ένα ερευνητικό σταθμό που είναι απομακρυσμένος στην ενδοχώρα της Αλγερίας. Εκεί θα παραμείνει μέχρι το τέλος του πολέμου αγνοούμενος από όλους εκτός από τον διευθυντή του, απομονωμένος και ερημίτης. Γυρίζοντας από τα βουνά, ο Γιόζεφ Κ. θα βρει την Νελλύ στην αγκαλιά ενός άλλου άνδρα. Καθώς ο πόλεμος στην Ευρώπη τελειώνει, η επιστροφή στην Πράγα γίνεται έμμονη ιδέα στον νεαρό γιατρό, ο οποίος προτείνει στην Κριστίν να τον ακολουθήσει κι εκείνη δέχεται. Μαζί θα ξεκινήσουν το επικίνδυνο ταξίδι της επιστροφής στην απελευθερωμένη πλέον Πράγα με το όνειρο να βοηθήσουν στο χτίσιμο ενός νέου σοσιαλιστικού κράτους. Γίνονται μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος που παίρνει την εξουσία μετά από εκλογές, η Κριστίν φέρνει στον κόσμο τα δύο τους παιδιά, πρώτα την Έλενα και μετά από λίγα χρόνια τον Μάρτιν, αλλά σύντομα διαπιστώνουν ότι τα πράγματα κυλάνε αρκετά διαφορετικά από ότι είχανε ονειρευτεί. Η Κριστίν ασφυκτιώντας και βλέποντας ότι κινδυνεύει η ζωή τους με την τροπή που παίρνουν τα πράγματα μετά την επέμβαση των Σοβιετικών στην Βουδαπέστη, θα διαφύγει στο Παρίσι παίρνοντας μαζί της τον μικρό Μάρτιν και εγκαταλείποντας τον εμβρόντητο Γιόζεφ Κ. μόνο του με την Έλενα. Η ζωή τους πλέον θα πάρει έναν διαφορετικό δρόμο ώσπου να μπει στον δρόμο τους η αινιγματική φιγούρα του Ραμόν Μπενίτες, ψευδώνυμου του Ερνέστο Γκεβάρα, γνωστότερου ως Τσε.

«Είμαι Αργεντίνος αλλά έχω ξεχάσει την Αργεντινή. Πάει τόσος καιρός που έφυγα από κει, ώστε έχω την αίσθηση πως πρόκειται για κάποιον άλλον, για μια άλλη ζωή• για δώδεκα χρόνια, μια φορά μόνο επέστρεψα για λίγες ώρες, και χωρίς να δω τους δικούς μου, ούτε αυτή την πόλη που τόσο αγαπώ • το Μπουένος Άιρες, είναι όλο ένα τάνγκο, κι εγώ, ένας ανάξιος Αργεντίνος, δεν ξέρω να χορεύω• σήμερα έχω τόσο λίγους φίλους Αργεντίνους στο πλευρό μου, φίλους αληθινούς, σαν αδερφούς, όχι γνωριμίες, ώστε συχνά λέω στον εαυτό μου πως είμαι ξένος στον ίδιο μου τον τόπο. Αποχωρίστηκα τον τόπο μου, απομακρύνθηκα με τη θέλησή μου, γιατί πίστευα πως εκεί τίποτα δεν μπορούσε να γίνει• για ποιους λόγους ασχολήθηκα τόσο λίγο με τη γενέθλια γη μου, εγκαταλείποντας την στους αντιδραστικούς και στους στρατιωτικούς; Η αλήθεια είναι πως όταν ήμουν νέος δεν ενδιαφερόμουν για την πολιτική. Κράτησα απόσταση απ’ τα κινήματα διαμαρτυρίας και απ’ τις φοιτητικές κινητοποιήσεις. Ζούσα μ’ εκείνο το παράξενο και δυνατό συναίσθημα πως πατρίδα μου ήταν η Λατινική Αμερική, η ήπειρος της φτώχειας, των καταπιεσμένων και των θυμάτων του ιμπεριαλισμού. Υπήρχαν ωστόσο τόσες μάχες που έπρεπε να δοθούν εκεί. Άφησα σε άλλους τη φροντίδα να αγωνιστούν• εξουδετερωθήκαν τόσο γρήγορα , που ήταν σαν να μη συνέβη τίποτα. Εγκαταλείψαμε αυτούς που παλεύουν.»

Από την Πράγα, στο Παρίσι κι από κει στο Αλγέρι και ξανά πίσω στην Πράγα, ο Γιόζεφ Κ., αυτός ο στιβαρός μυθιστορηματικός χαρακτήρας που πλάθει ο Γκενασιά, κάνει ένα κυκλικό ταξίδι, μαθητείας, ενηλικίωσης, αυτογνωσίας και διάψευσης του ονείρου. Με την μουσική του Γαρδέλ να τον ακολουθεί σε κάθε σημαντική στιγμή της ζωής του, θα ερωτευτεί, θα πληγωθεί, θα πιστέψει, θα προδοθεί. Μέσα από τις περιπέτειές του παρακολουθούμε το δράμα μιας γενιάς ανθρώπων που είδαν τα όνειρά τους να συντρίβονται με τον χειρότερο τρόπο.

Το βιβλίο χωρίζεται σε 3 μέρη, με τα δύο από αυτά να έχουν τα ονόματα των 2 γυναικών που καθόρισαν τη ζωή του Γιόζεφ Κ., της Κριστίν και της Έλενας. Οι γυναίκες στο μυθιστόρημα του Γκενασιά είναι οι κινητήριοι μοχλοί του. Δυναμικές και ασυμβίβαστες, ερωτικές και αντιφατικές θα κάνουν την επανάστασή τους, η Κριστίν ανυποχώρητη και άκαμπτη, η Έλενα πιο συναισθηματική και πιο δεμένη με τον πατέρα της, θα πληγωθεί περισσότερο και με την προδοσία του πιο κοντινού της ανθρώπου, αλλά ήταν δύσκολοι καιροί και κανείς δεν γνώριζε τι θα κάνει ο διπλανός του για να επιβιώσει. Το μυθιστόρημα που ξεκινάει χαλαρά και ακολουθεί έναν ήρεμο ρυθμό, θα απογειωθεί στις τελευταίες 200 σελίδες περίπου, που είναι το τρίτο του μέρος, αυτό της Έλενας και της εμφάνισης στην αφήγηση του Ερνέστο Γκεβάρα.

Τι γύρευε όμως ο Ερνέστο Γκεβάρα στην σκοτεινή Πράγα της δεκαετίας του ’60; Ο Γκενασιά πανέξυπνα  αφορμάται από ένα πραγματικό γεγονός, την διαμονή του επαναστάτη Αργεντίνου στην Τσεχοσλοβακία μετά την αποτυχημένη του προσπάθεια εξαγωγής της Κουβανικής επανάστασης στο Κονγκό. Τι ακριβώς έκανε και πως πέρασε τον χρόνο του στην Πράγα ο Γκεβάρα παραμένει ένα μυστήριο, ήταν η εποχή που είχε περιπέσει σε δυσμένεια, είχε διαφωνήσει με τον Κάστρο για την πορεία της διακυβέρνησης στην Κούβα και ο Σοβιετικός παράγων είχε αρχίσει να κουράζεται από την διαρκή επαναστατικότητα του Αργεντίνου. Αγνώριστος εξωτερικά, ξυρισμένος με τεχνητή φαλάκρα και άρρωστος, ο Τσε θυμίζει μεσήλικα δημόσιο υπάλληλο, θα κρυφτεί για ένα διάστημα στην Πράγα και θα επιστρέψει στην Λατινική Αμερική για να πραγματοποιήσει την αυτοκτονική εκστρατεία στην Βολιβία. Ο Γκενασιά τον τοποθετεί στο μυθιστόρημά του, ως στέρεο μυθιστορηματικό χαρακτήρα, υπέρ το δέον γοητευτικό, να ερωτεύεται, να χορεύει, να τραγουδάει και να δίνει τον ιδιαίτερο τόνο που απογειώνει το βιβλίο.

Η έντονη λογοτεχνικότητα και οι διακειμενικές αναφορές του μυθιστορήματος, εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη με την έξοχη και αρμονικότατη τοποθέτησή τους ενώ η αίσθηση του ασπρόμαυρου φιλμ που υπήρχε και στο προηγούμενο βιβλίο του Γκενασιά είναι και πάλι εδώ σαγηνεύοντας και γλυκαίνοντας το βιβλίο. Το Αλγέρι (όπου ο συγγραφέας παρασύρεται σε πολλά σημεία από μια νοσταλγική διάθεση που συγκινεί), θυμίζει τα βιβλία του Καμύ και η ατμόσφαιρα της Πράγας είναι όσο δεν παίρνει άλλο Καφκική, εξάλλου και το όνομα του ήρωα (Γιόζεφ Κ.), έχει αυτό το στοιχείο. Ο Γιόζεφ Κ. είναι ένας υπαρξιακός και σαγηνευτικός ήρωας, ενώ η Έλενα θα βρει το αντίστοιχό της στην υπέροχη ταινία του Μ.Φόρμαν «Οι έρωτες μιας ξανθιάς» που αναπαριστά ακριβώς αυτό που εκφράζει η ηρωίδα του μυθιστορήματος του Γκενασιά, την διάψευση του ονείρου μέσα στο γραφειοκρατικό και στυγνό καθεστώς. Χαρακτήρες από την «Λέσχη των αθεράπευτα αισιόδοξων» κάνουν την εμφάνισή τους και σ’αυτό το βιβλίο συνδέοντας τα δύο λογοτεχνικά έργα που έχουν ως κοινή αίσθηση την μελαγχολία και τον συναισθηματισμό που τα διαπερνά.

Με την μουσική των τάνγκος να το κατακλύζει, και με αυτήν την στρωτή και ωραία αφήγηση, το επικό βιβλίο του Γκενασιά, είναι ένα εξαιρετικό δείγμα του καλού «λαϊκού μυθιστορήματος», του μυθιστορήματος δηλαδή που μπορεί να διαβαστεί από όλους ανεξάρτητα τον βαθμό καλλιέργειας του αναγνώστη. Επί μέρους ενστάσεις θα μπορούσε κάποιος να διατυπώσει (πλατειασμός στην αφήγηση, πολλά πρόσωπα που ενδεχόμενα μπερδεύουν την πλοκή, ιστορίες που μένουν ανολοκλήρωτες) αλλά ας μη γελιόμαστε, το βιβλίο ρουφιέται κυριολεκτικά και το τελευταίο μέρος του συγκλονίζει ακόμα και τον πιο αποστασιοποιημένο, και αυτό είναι που μετράει.



 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home