Τρίτη, Ιουνίου 19, 2018
posted by Librofilo at Τρίτη, Ιουνίου 19, 2018 | Permalink
Πέντε βιβλία του Joseph Conrad

Η αφορμή για να ξαναδιαβάσω βιβλία του Joseph Conrad (1857-1924) ενός από τους αγαπημένους μου (όποιος διαβάζει χρόνια αυτό το blog, το γνωρίζει) συγγραφείς, ήταν η έκδοση ενός σημαντικού βιβλίου του που δεν είχα υπ’ όψιν μου, του αυτοβιογραφικού «Ο Καθρέφτης της θάλασσας», αλλά και η επανέκδοση μετά από πάρα πολλά χρόνια ενός εκ των σπουδαιότερων βιβλίων που έχει γράψει ο μεγάλος συγγραφέας (και δεν είχα διαβάσει), του «Με τα μάτια ενός Δυτικού». Βλέποντας τα βιβλία αυτά, θυμήθηκα κάποια άλλα δικά του, που υπήρχαν στην στοίβα με τα αδιάβαστα για καιρό και με περίμεναν να ασχοληθώ μαζί του. Έτσι λοιπόν, έπιασα τις τρεις νουβέλες που βρήκα μπροστά μου, την «Έιμι Φόστερ», τον «Άποικο της Μάλατα» και το «Ένα προκεχωρημένο φυλάκιο της προόδου» - εάν ήθελα θα προσέθετα και περισσότερες αφού υπάρχουν πολλές νουβέλες του Κόνραντ που κυκλοφορούν. Η ανάγνωση ήταν απολαυστική και η βουτιά στον κόσμο του σπουδαίου Αγγλοπολωνού συγγραφέα είναι μια λογοτεχνική εμπειρία. Ας δούμε τα βιβλία ένα ένα με τυχαία σειρά.


Το μυθιστόρημα «ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΕΝΟΣ ΔΥΤΙΚΟΥ» («Under western eyes») – (εκδ. Ερατώ, μετάφρ. Γ.Ι.Μπαμπασάκης, σελ. 574) είναι ένα βιβλίο ωριμότητας του J.Conrad, καθώς εκδόθηκε το 1911 μερικά χρόνια πριν πεθάνει, και απεικονίζει τους προβληματισμούς του συγγραφέα για το θέμα της «τρομοκρατίας» (θέμα που τον είχε απασχολήσει και στο περίφημο «Ο μυστικός πράκτορας»). Γραμμένο μεταξύ των δύο Ρώσικων επαναστάσεων, του 1905 και του 1917 το μυθιστόρημα αυτό «της προδοσίας και της ενοχής» όπως γράφει στο ωραίο επίμετρο του βιβλίου η Σώτη Τριανταφύλλου, με την έντονη Ντοστογιεφσκική επίδραση στον χαρακτήρα του ήρωα διαφέρει από τα μεγάλα γνωστά βιβλία που καθιέρωσαν τον Κόνραντ, χωρίς όμως να υστερεί απέναντί τους.

Στην Αγία Πετρούπολη της Τσαρικής Ρωσίας, ο Ραζούμοφ είναι ένας φοιτητής φτωχός που ασχολείται μόνο με τις σπουδές του και πως θα σταδιοδρομήσει μετά την ολοκλήρωσή τους στον δημόσιο τομέα. Μονήρης και σιωπηλός περιβάλλεται από μια αχλύ μυστηρίου που του προσδίδει ιδιότητες τις οποίες δεν έχει. Όταν ένας συμφοιτητής του, ο Χαλντίν, σκοτώνει με μια βόμβα έναν Υπουργό της κυβέρνησης, εισβάλλει στο σπίτι του θεωρώντας τον συμπαθούντα και του εμπιστεύεται τον τρόπο διαφυγής του – κανείς απολύτως δεν γνωρίζει ότι θα έβρισκε καταφύγιο εκεί, ήταν μια σκέψη απόγνωσης και η διαφυγή σε κάποιον που νόμιζε ότι μπορεί να εμπιστευτεί. Ο Χαλντίν είναι αφελής και ρομαντικός, θεωρεί τον σιωπηλό Ραζούμοφ επαναστάτη, αλλά εκείνος είναι απλώς ένας μπερδεμένος άνθρωπος που δεν ξέρει τι να κάνει. Αφού βασανίζεται με την συνείδηση του αρκετές ώρες, πηγαίνει στην Αστυνομία και τον καταγγέλει, ο Χαλντίν συλλαμβάνεται και λίγο αργότερα εκτελείται. Ο Ραζούμοφ όταν θα εμφανιστεί στο πανεπιστήμιο, θα προσεγγιστεί από νεαρούς επαναστάτες που είχαν ακούσει τα εγκώμια που του έπλεκε ο Χαλντίν και τον θεωρούν δικό τους που πρέπει να προστατεύσουν. Ο αστυνομικός διευθυντής όμως διαβλέπει ότι ο Ραζούμοφ είναι ένας αδύναμος άνθρωπος, δεν θα δυσκολευτεί να τον εντάξει στις υπηρεσίες του καθεστώτος. Η αποστολή του είναι να προσεγγίσει τους εξόριστους Ρώσους επαναστάτες και να αποτελέσει τον Δούρειο Ίππο της Αστυνομίας στις τάξεις τους. Θα φτάσει στην Γενεύη όπου εκεί βρίσκονται οι ηγέτες μιας εκ των επαναστατικών ομάδων, εκεί όμως βρίσκεται και η αδερφή του Χαλντίν με την μητέρα της που το μόνο που ξέρουν είναι ότι ο νεαρός Χαλντίν κατηγορείται ως ο υπεύθυνος για την δολοφονία του Υπουργού, δεν ξέρουν αν ζει ή πέθανε. Ο Ραζούμοφ θα ερωτευτεί την αδερφή του ανθρώπου που έστειλε στον θάνατο και σε συνδυασμό με τις τύψεις και τις ενοχές που έχει θα προσπαθήσει να ισορροπήσει μεταξύ των καθηκόντων που έχει αναλάβει και του έρωτά του για μια γυναίκα που γνωρίζει ότι θα την χάσει μόλις της αποκαλύψει την αλήθεια.


"...Σε μιαν αληθινή επανάσταση - όχι σε μιαν απλή αλλαγή δυνάστη ή σε μιαν απλή μεταρρύθμιση θεσμών - σε μια αληθινή επανάσταση, λοιπόν, οι καλύτεροι χαρακτήρες υποφέρουν, τα καλύτερα μυαλά δεν αναδεικνύονται. Μια βίαιη επανάσταση πέφτει στα χέρια των στενόμυαλων φανατικών και των τυραννικών υποκριτών, από την αρχή. Και μετά έρχεται η σειρά των αποτυχημένων δήθεν διανοούμενων να αναλάβουν τα ηνία. Αυτοί είναι οι αρχηγοί και οι ηγέτες, θα παρατηρήσατε ότι άφησα απέξω τους απλούς κατεργάρηδες και τους αλήτες. Οι δίκαιοι και οι ευγενικοί, οι αφοσιωμένοι και οι ανθρωπιστές, οι ανιδιοτελείς και οι ευφυείς, μπορεί να αρχίζουν ένα κίνημα αλλά, πριν περάσει πολύς καιρός, τους ξεφεύγει από τα χέρια. Δεν είναι αυτοί οι ηγέτες μιας επανάστασης. Αυτοί είναι τα θύματα! Θύματα της αηδίας, της απομυθοποίησης, των τύψεων! Ελπίδες που προδίδονται με τρόπους τραγικούς ή γελοίους∙ ιδανικά που γίνονται καρικατούρες του εαυτού τους, αυτός είναι ο ορισμός της επαναστατικής επιτυχίας! Σε κάθε επανάσταση υπήρξαν καρδιές που τσακίστηκαν από τέτοιες επιτυχίες!"

Είναι ένα μυθιστόρημα που προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει την περίφημη «Ρώσικη ψυχή» και πως αντιλαμβάνεται τον κόσμο, ένα μυθιστόρημα για τις ανθρώπινες αδυναμίες και αντιφάσεις, για την σχετικότητα του καλού και του κακού. Οι χαρακτήρες στο βιβλίο είναι όλοι άνθρωποι αδύναμοι που παλαντζάρουν από εδώ κι από εκεί, που βασανίζονται εσωτερικά. Είναι ένα μυθιστόρημα καθαρά υπαρξιακό, προτού ο υπαρξισμός εμφανιστεί ως φιλοσοφικό κίνημα. Ο Ραζούμοφ δεν γίνεται συμπαθής μέσα από την καλοκουρδισμένη και σπινθηροβόλα αφήγηση του Κόνραντ, αλλά αντιλαμβανόμαστε την ψυχική του ταλαιπωρία, τους προβληματισμούς του, είναι ένας διαφορετικός Ρασκόλνικοφ που οι ενέργειές του παρεξηγούνται συνεχώς, ένας χαρακτήρας σε αναβρασμό και παλιδόνηση. 
Αυτό το χάσμα μεταξύ του «είναι» και του «φαίνεσθαι» είναι ένα βασικό μοτίβο στο έργο του Κόνραντ και εδώ βρίσκεται στο απόγειό του.
Πρέπει να δει κανείς το βιβλίο με το πρίσμα της εποχής. Οι Ρώσοι επαναστάτες περιγράφονται γκροτέσκα και υπερβολικά αλλά ο Κόνραντ έχει αντιληφθεί το αδιέξοδο στο οποίο οδεύουν και το περιγράφει έξοχα σε κάποια σημεία του μυθιστορήματος, ενώ δεν λείπουν και οι ομοιότητες με επαναστατικές προσωπικότητες της εποχής. Έξοχο μυθιστόρημα, αρκετά φλύαρο και ογκώδες αλλά απολαυστικό μέχρι την τελευταία του σελίδα.

Στο αριστουργηματικό "Ο ΑΠΟΙΚΟΣ ΤΗΣ ΜΑΛΑΤΑ" ("The Planter of Malata") - (εκδ. Ροές, μετάφρ. Νάσια Ντινοπούλου, σελ. 146) μια από τις γνωστότερες νουβέλες του Κόνραντ, βρίσκουμε έναν χαρακτήρα που συναντούμε με διαφορετικά ονόματα στο συνολικό έργο του Κόνραντ. Ο Ρενουάρ είναι ένας μονήρης και πολύ πεισματάρης τυχοδιώκτης που έχει αναπτύξει το εμπόριο μεταξιού στο απομόνωμένο μικρό νησί Μάλατα κάπου στο αρχιπέλαγος της Ινδονησίας. Στην μικρή αποικιακή πόλη που είναι το κέντρο του εμπορίου και βρίσκεται εγγύτερα στο μικρό νησί, ο Ρενουάρ γνωρίζει την Φελίσια, που έχει φθάσει εκεί με την οικογένειά της αναζητώντας τα ίχνη του χαμένου αρραβωνιαστικού της, ο οποίος κατηγορήθηκε για οικονομικές ατασθαλίες στην Αγγλία και από τότε εξαφανίστηκε. Ο Ρενουάρ αντιλαμβάνεται σχεδόν αμέσως ότι ο εξαφανισμένος άνδρας βρίσκεται στη Μάλατα και είναι υπάλληλός του, αλλά δεν το αποκαλύπτει στην Φελίσια με την οποία είναι ερωτευμένος προσπαθώντας να βρίσκεται συνεχώς δίπλα της. Η κατάσταση αυτή δεν οδηγεί πουθενά γιατί η Φελίσια δεν ενδιαφέρεται για τίποτα άλλο παρά μόνο να βρει τον χαμένο της σύντροφο. Το δραματικό φινάλε θα έρθει ως κάθαρση, σε αυτόν τον μαζοχιστικό και γεμάτο πάθος μονοδιάστατο έρωτα που κυριαρχεί στη νουβέλα.
Η μοιραία Φελίσια (με το καθόλου τυχαίο όνομα, Φελίσια=Ευτυχία), ωραία σαν άγαλμα, αντιπροσωπεύει στο βιβλίο την αναζήτηση της ευτυχίας και της γαλήνης που θα καταστρέψει τον παθιασμένο Ρενουάρ που τυφλωμένος από έρωτα οδεύει προς την καταστροφή του. Μυστήριο και ατμόσφαιρα, πάθος που δονείται και καταπιεσμένα συναισθήματα, υπέροχοι διάλογοι σε μια έξοχη ιστορία εμμονής και αδιεξόδων.



Η μικρή νουβέλα (σαν μεγάλο διήγημα), "ΕΝΑ ΠΡΟΚΕΧΩΡΗΜΕΝΟ ΦΥΛΑΚΙΟ ΤΗΣ ΠΡΟΟΔΟΥ" ("An outpost of progress") - (εκδ. Οκτώ, μετάφρ. Γ.Λαμπράκος, σελ. 69), είναι μια εξαιρετική ιστορία "αδερφάκι" του γνωστότερου έργου του Κόνραντ "Η καρδιά του σκότους" και κατά τον ίδιο τον συγγραφέα ισάξια με αυτό το έπος. Η νουβέλα εκτυλίσσεται στο τέλος του 19ου αιώνα στο Βόρειο Κονγκό και οι ήρωες είναι δύο καθαρά "Μπεκετικοί" χαρακτήρες, όπως τους ευφυώς τους αποκαλεί ο μεταφραστής Γ.Λαμπράκος στο θαυμάσιο επίμετρό του.
Οι δύο Βέλγοι, ο πρώην υπάλληλος γραφείου Κάιερτς και ο πρώην στρατιωτικός Καρλιέ  αναλαμβάνουν την διεύθυνση ενός απομακρυσμένου φυλακίου πάνω στο ποτάμι, το οποίο απέχει γύρω στα 500 μίλια από τον "πολιτισμό" χαμένο στα βάθη της Αφρικής. Οι δύο λευκοί κάθονται όλη μέρα χωρίς να έχουν κάποια συγκεκριμένη εργασία καθώς τον Σταθμό ουσιαστικά τον "τρέχει" ο ιθαγενής Μακόλα που ζει εκεί για πολλά χρόνια. Οι δύο γκροτέσκοι τύποι ζουν μίζερα αναπολώντας τις ημέρες του παρελθόντος και ελπίζοντας να πάνε καλά οι δουλειές για να πλουτίσουν, αλλά η μακροχρόνια απομόνωση και η έλλειψη επικοινωνίας με την Διεύθυνση τους οδηγούν αργά αλλά σταθερά στην σχιζοφρένεια. Μια ανταλλαγή σκλάβων για ελεφαντόδοντο, ιδιαίτερα επικερδής για τον σταθμό δεν έχει τα αντίστοιχα αποτελέσματα στο ηθικό των δύο ανδρών που θα οδηγηθούν στην αλληλοσφαγή για μια ασήμαντη αφορμή. Εξαιρετική νουβέλα χαρακτηριστική του ύφους του μεγάλου συγγραφέα.

Η "ΕΪΜΙ ΦΟΣΤΕΡ" ("AMY FOSTER") - (εκδ. Ποικίλη Στοά, μετάφρ. Μ.Μακρόπουλος, σελ.76) είναι μια από τις ωραιότερες ιστορίες που έχει γράψει ο Joseph Conrad. Συναρπαστική και σπαρακτική νουβέλα, διαφορετική από το γνώριμο ύφος των ιστοριών του που εκτυλίσσονται σε μακρινούς τόπους, η "Έιμι Φόστερ" είναι ένα πολυεπίπεδο μικρό βιβλιαράκι που φέρνει έντονα στο νου, τον Κάρολο Ντίκενς.

Ο Γιάνκο είναι ένας άνθρωπος που ξεκινάει από την Ανατολική Ευρώπη για να πάει στις Η.Π.Α. με ένα πλοίο γεμάτο από ανθρώπους απελπισμένους. Το πλοίο ναυαγεί κάπου στις ακτές του Κεντ της Αγγλίας και ο Γιάνκο αφού θα περιπλανηθεί στην άγνωστη γη που νομίζει ότι είναι η Αμερική, θα ζητήσει καταφύγιο σε ένα χωριό. Οι κάτοικοι θα τον υποδεχτούν με πέτρες και στέλνοντας καταπάνω του τα σκυλιά τους. Μόνο μια νεαρή γυναίκα, που δείχνει αφελής και άχρωμη, η Έιμι Φόστερ του δίνει τροφή και τον φροντίζει. Ένας φιλεύσπλαχνος γείτονας θα του δώσει στέγη και έτσι ο Γιάνκο που είναι ένας όμορφος και λεβέντης άντρας ικανός για όλες τις χειρονακτικές εργασίες, σιγά σιγά εντάσσεται στην κοινωνία του χωριού, η Έιμι τον ερωτεύεται και παντρεύονται. Αλλά με την πρώτη δυσκολία, ο Γιάνκο θα αντιληφθεί ότι θα παραμένει ένας ξένος για τους χωρικούς και το μόνο που θα μείνει από την παρουσία του στο αφιλόξενο αυτό μέρος θα είναι ο εντυπωσιακός και ακαταλαβίστικος χορός του.

Η "Έιμι Φόστερ" είναι μια πολύ σαγηνευτική νουβέλα, ιδιαίτερα συναισθηματική, πολύ όμως ουσιαστική και καίρια που μιλάει για την μετανάστευση, την μοναξιά του ανθρώπου χωρίς πατρίδα, την συμπόνια, την δυσκολία κατανόησης και τις προκαταλήψεις. Έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο με τίτλο "Swept from the sea" το 1987 με τους Βενσάν Περέζ και Ρέιτσελ Γουάιζ (καμία σχέση) στους βασικούς ρόλους.

"Ο ΚΑΘΡΕΦΤΗΣ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ" ("The mirror of the sea") - (Εκδ. Ίνδικτος, (ωραία) μετάφρ. Δ.-Χ. Τομαράς, σελ. 293), που εκδόθηκε το 1906, είναι ένα από τα δύο αυτοβιογραφικά βιβλία του Joseph Conrad (το άλλο είναι το δημοφιλέστατο "Personal record", μεταγενέστερο από το προαναφερθέν, αφού εκδόθηκε το 1912). Στον "Καθρέφτη..." που αποτελείται από μια σειρά αυτόνομων αυτοβιογραφικών κειμένων για τις ναυτικές εμπειρίες του συγγραφέα επί μια περίπου εικοσαετία.


"Παρ' ότι έχει ειπωθεί για την αγάπη που ορισμένες ψυχές (πατώντας στεριά) ομολόγησαν πως νιώθουν γι' αυτήν, παρ' όλες τις τιμές που της έχουν γίνει σε πρόζα και τραγούδι, η θάλασσα φιλική προς τον άνθρωπο δεν ήταν ποτέ της. Ήταν, στην καλύτερη περίπτωση, συνένοχος του ανθρώπινου πυρετού, παίζοντας τον ρόλο του ηθικού αυτουργού για φιλοδοξίες που διατρέχουν όλο τον κόσμο. Πιστή σε καμιά φυλή, αντίθετα με την καλοσυνάτη Γη, αδύνατον να χαραχτεί με τα σημάδια της γενναιότητας και του κόπου και της αυτοθυσίας, αδύνατον επίσης να αναγνωρίσει το οποιοδήποτε τετελεσμένο κυριαρχίας, η θάλασσα δεν υιοθέτησε ποτέ τους σκοπούς των κυρίων της, όπως το έκαναν οι στεριανοί τόποι όπου ρίζωσαν τα νικηφόρα έθνη της ανθρωπότητας, απιθώνοντας τις κουνιστές τους πολυθρόνεςκαι διαλέγοντας τα χώματα των τάφων τους. Εκείνος - άνθρωπος ή λαός - που, παραχωρώντας την εμπιστοσύνη του στη φιλία της θάλασσας ξεχνά τη δύναμη και την πονηριά του δεξιού του χεριού, είναι ένας ανόητος! Λες και είναι πολύ μεγάλος, τρομερός για τις κοινές αρετές, ο ωκεανός δεν έχει καμία συμπάθεια, καμία πίστη, κανέναν νόμο, καμία μνήμη."

Στα κείμενα διαφαίνεται έντονα (δεν γίνεται πιο πολύ), η αγάπη του Κόνραντ για την θάλασσα μέσα από σελίδες υπέροχου λυρισμού και εξαίρετου αφηγηματικού ύφους. Μέσα από τις εμπειρίες του στο ναυτικό επάγγελμα, ο συγγραφέας συνδέει την θάλασσα με την ζωή και τον θάνατο, περιγράφει τις συνθήκες ζωής των ναυτικών, τα μακρινά ταξίδια, τις ιδιαιτερότητες των θαλασσών, τα διαφορετικά είδη πλοίων, τις ιδιοτροπίες των ναυτικών, τις μεγάλες δυσκολίες του επαγγέλματος. Περιγράφει το τέλος μιας εποχής και την αρχή μιας άλλης στην ναυσιπλοΐα, με ύφος ελεγειακό. Στην συλλογή των κειμένων περιλαμβάνεται και η ιστορία (με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία) με τίτλο "Το τρεμολίνο" που εντάσσεται απόλυτα στο ύφος των υπόλοιπων κειμένων. Είναι ένα πολύτιμο βιβλίο για τους θαυμαστές του σπουδαίου Αγγλοπολωνού συγγραφέα, το οποίο προϋποθέτει όμως γνώση του έργου του.

Ο Joseph Conrad γεννήθηκε ως Γιόζεφ Τέοντορ Κοζενιόφσκι τον Δεκέμβριο του 1857 στο Μπέρντιτεφ της Πολωνίας (που τώρα ανήκει στην Ουκρανία). Ο πατέρας του Απόλο Κοζενιόφσκι ήταν συγγραφέας και μεταφραστής στα Πολωνικά των έργων μεγάλων συγγραφέων του Δυτικού κόσμου αλλά πέθανε νωρίς, όταν ο Κόνραντ ήταν μόλις 12 χρονών. Ζούσαν τότε στην Κρακοβία και η μητέρα είχε πεθάνει τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Το 1874 μόλις 17 ετών ξεκίνησε την ναυτική του καριέρα ξεκινώντας από την Μασσαλία όταν μπάρκαρε στην υπηρεσία του Γαλλικού ναυτικού. Το 1880 ο Κόνραντ ξεκίνησε την σταδιοδρομία του ως αξιωματικός στο Βρετανικό ναυτικό και 6 χρόνια αργότερα πήρε την Βρετανική υπηκοότητα, δύο χρόνια δε αργότερα, το 1888 προήχθη σε πλοίαρχο κυβερνώντας για πρώτη φορά πλοίο. 

Ένα ταξίδι στο Κονγκό το 1890 αποτέλεσε την αφορμή για την έναρξη της συγγραφικής του καριέρας. Το 1896 παντρεύτηκε την κατά 22 χρόνια νεότερή του, Αγγλίδα Τζέσι Τζωρτζ και δύο χρόνια αργότερα γεννήθηκε ο γιός τους Μπόρις. Το ζευγάρι ζούσε στο Κεντ, όπου ο Κόνραντ συναναστράφηκε τους πλέον επιφανείς Βρετανούς και όχι μόνο συγγραφείς, αφού είχε καθιερωθεί πλέον μετά την έκδοση του αριστουργήματός του "Η καρδιά του σκότους", το 1899. Έγραψε πολλά μυθιστορήματα (δύο δε με τον Φορντ Μάντοξ Φορντ) και νουβέλες, αλλά στις Η.Π.Α. έγινε γνωστός με ένα από τα τελευταία βιβλία, το εκπληκτικό μυθιστόρημα, "Νίκη" το 1915. Πέθανε από καρδιακή προσβολή το 1924 στο Κεντ αφού πρώτα είχε αρνηθεί την απονομή του τίτλου του Ιππότη.





 



1 Comments:


At 19/7/18 11:36, Blogger np

0/5 στα βιβλία του άρθρου. προσεχώς. έχω διαβάσει 4 άλλα δικά του όμως, εκ των οποίων και τον Νοστρόμο, από τους επιφανέστερους σούπερ-ήρωες της αγγλόφωνης λογοτεχνίας ("το βιβλίο που θα ήθελα να έχω γράψει", είπε ο Φιτζέραλντ)

 

Δημοσίευση σχολίου

~ back home