Τρίτη, Ιουλίου 10, 2018
posted by Librofilo at Τρίτη, Ιουλίου 10, 2018 | Permalink
Όσα δεν είπες

"Πίστευα ότι γνώριζα καλά τον Μπαμπά, όμως τη μέρα του θανάτου του άρχισα να αντιλαμβάνομαι ότι ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής του μού ήταν άγνωστο."

Η οικογενειακή ιστορία μέσα από τις ζωές των προγόνων του, είναι το θέμα του εξαιρετικού αυτοβιογραφικού βιβλίου, του έξοχου Βρετανού ιστορικού Mark Mazower (Λονδίνο, 1958), με τίτλο "ΟΣΑ ΔΕΝ ΕΙΠΕΣ" ("What you did not tell") - (εκδ. Άγρα, μετάφραση=εγγύηση Π. Ισμυρίδου, σελ.434). Γραμμένο με το σύνηθες (από τα ιστορικά του έργα) γλαφυρό ύφος που χαρακτηρίζει τον συγγραφέα (και τον έχει καταστήσει ιδιαίτερα αγαπητό στη χώρα μας), το βιβλίο διαβάζεται σαν μυθιστόρημα μεγάλων λογοτεχνικών αξιώσεων.


Ο πατέρας του Μαζάουερ, αφορμή και πρότυπο για το βιβλίο δεν μιλούσε πολύ, ο παππούς του το ίδιο. Υπάρχει μια κρυψίνοια στα μέλη της οικογένειας Μαζάουερ για το παρελθόν, ένα κατάλοιπο της "συνωμοτικής κληρονομιάς", που σε υποχρεώνει να σιωπήσεις για περιπέτειες ή αναποδιές του παρελθόντος. Μπορεί το σημείο αναφοράς του βιβλίου να είναι ο πατέρας Μαζάουερ αλλά ο παππούς είναι ο βασικός πρωταγωνιστής του, ένας άνθρωπος που στη ζωή του και στα μέλη της βαθύτερης οικογένειάς του, απεικονίζεται η περιπέτεια του αριστερού κινήματος στην Ανατολική Ευρώπη. Ο τίτλος "μια ζωή σαν μυθιστόρημα", κλισέ και βαρετός, στην περίπτωση του Μόρντχελ ή Μορντεκάι ή Μάρκους ή τελικά Μαξ Μαζάουερ είναι απολύτως ταιριαστός!

Ο Μαξ Μαζάουερ (1874-1952), από το Γκρόντνο, μια καθαρά εβραϊκή πόλη της Δυτικής Ρωσίας κάπου μεταξύ Λιθουανίας και Πολωνίας γεννήθηκε στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα (1874), και μέχρι το 1909 έζησε μια ζωή επαναστάτη για την οποία δεν μιλούσε ποτέ στην οικογένειά του, την οποία δημιούργησε στα 50 του το 1926, και η οποία τον έζησε ως ένα βαρετό επενδυτή ακινήτων λίγο απόμακρο και πρόωρα γηρασμένο.
Το 1897 όμως σε ηλικία 24 ο Μαξ Μαζάουερ, που είχε μετακομίσει στην Βίλνα και εργαζόταν ως λογιστής, ήταν από τα ιδρυτικά στελέχη της "Μπουντ", μιας σοσιαλιστικής οργάνωσης που αποτελείτο από μέλη εβραϊκών σωματείων από την Λιθουανία, την Πολωνία και την Ρωσία, και η οποία, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αριστερή δράση, συσπειρώνοντας τα επαναστατικά εβραϊκά στοιχεία - να μη λησμονούμε ότι το πολυπληθές εβραϊκό στοιχείο της περιοχής (περίπου 4 εκατομμύρια) είχε γνωρίσει πρωτοφανείς διωγμούς από το Τσαρικό καθεστώς κατά καιρούς οδηγώντας σε μετανάστευση μεγάλο μέρος του κόσμου.
Το "Μπουντ" μπορεί να επισκιάστηκε από τους Μπολσεβίκους και εν μέρει να απορροφήθηκε από αυτούς τα χρόνια που πέρασαν, αλλά οι ιδέες του κινήματος επέδρασαν σημαντικά στην επικράτηση της Ρωσικής επανάστασης. Ο Μαξ κινείτο συνωμοτικά σε όλο το φάσμα της περιοχής, εξορίστηκε 2 φορές στην Σιβηρία, διέφυγε στην Ελβετία και την Γερμανία και το 1909 βρέθηκε στην Αγγλία όπου εργάστηκε ως πωλητής γραφομηχανών (εφεύρεση πρωτοποριακή για την εποχή), και με την ευρεία του γνώση των Σλαβικών γλωσσών, έκανε συνεχή ταξίδια στην Ρωσία, άνοιξε γραφείο/αντιπροσωπεία εκεί, όπου κατάφερε να έχει μεγάλες εμπορικές επιτυχίες ακόμα και κατά τη διάρκεια των πρώτων επαναστατικών χρόνων.
Την δεκαετία του '20 εγκαταστάθηκε στο Λονδίνο όπου παντρεύτηκε την Φρούμα Τουμάρκιν (1893-1964) την οποία είχε γνωρίσει στην Μόσχα. Η Φρούμα είχε ήδη μια κόρη, την Ιρίνα, από τον προηγούμενο γάμο της αλλά κι ο Μαξ είχε έναν εξώγαμο γιο, τον Αντρέ. Το σπίτι που αγόρασαν στο Χάιγκέιτ του Λονδίνου αποτέλεσε στέκι των Ρώσων εμιγκρέδων, παλιών "Μπουντιστών", διανοούμενων, και άλλων. Εκεί γεννήθηκε ο πατέρας του συγγραφέα, ο Μπιλ Μαζάουερ (1925-2009) ο οποίος ανατράφηκε και μεγάλωσε ως τυπικός Άγγλος σε μια οικογένεια που κυριαρχούσε η δυναμική κι ευγενική μορφή της Φρούμα, της μάνας που νοσταλγούσε πάντα την Ρωσία.

"Εκ των υστέρων, ο χρόνος προσομοιάζει με μια σειρά από "αν ίσως", η ιστορία με αγώνα σλάλομ, μια κατάσταση πνευματικής εγρήγορσης για να αντιμετωπίσεις αυτό που κρύβεται πίσω από την επόμενη γωνία κάθε φορά."


Τα δύο τρίτα του βιβλίου καταλαμβάνουν οι περιπέτειες του Μαξ και της βαθύτερης οικογένειάς του, όπως και της οικογένειας της Φρούμα, των Τουμάρκιν δηλαδή. Ένα οδοιπορικό στην Ανατολική Ευρώπη και στους κύκλους των εμιγκρέδων εβραίων και μη ξετυλίγεται μπροστά μας, με περιπέτειες βγαλμένες από τα καλύτερα μυθιστορήματα κάθε είδους. Προσωπικότητες της παγκόσμιας ιστορίας παρελαύνουν από τις σελίδες του βιβλίου, η "ιέρεια" του αναρχικού κινήματος Έμμα Γκόλντμαν, ο ποιητής Τ.Σ.Έλιοτ, ο υπουργός του Στάλιν, Λίτβινοφ πρώην μέλος του Μπουντ και άλλοι περισσότερο ή λιγότερο προβεβλημένοι.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι περιπτώσεις των ετεροθαλών αδερφών του Μπίλ Μαζάουερ, του Αντρέ (1909-2005), που ενδεχομένως να μην ήταν γιος του Μαξ Μαζάουερ (το μυστήριο πλανάται σε όλο το βιβλίο), γεννημένος από μια Ρωσίδα πανέμορφη τυχοδιώκτρια, ο οποίος δεν έζησε πολύ με τον Μαξ, φύση περιπετειώδης και κοσμοπολίτικη που κατέληξε υμνητής της δικτατορίας του Φράνκο, μεταφραστής και συγγραφέας ακροδεξιών βιβλίων και σε διαρκή κόντρα με τον πατέρα του και της Ίρα (Ιρίνα) (1916-1985), κόρης της Φρούμα που παντρεύτηκε έναν εύπορο Άγγλο επιχειρηματία για να γίνει συγγραφέας αισθηματικών μυθιστορημάτων.

Είναι πολύ εντυπωσιακή η προσπάθεια του Μαζάουερ να συμμαζέψει και να διαμορφώσει το αρχειακό υλικό της οικογενειακής ιστορίας. Μιας ιστορίας που διαμορφώθηκε μέσα στην σιωπή και την συνωμοτικότητα των μελών της, γεγονός που επηρέασε και την διακριτικότητα του πατέρα του ως προς το παρελθόν. Άνθρωποι που είχαν συνηθίσει να έχουν μυστικά και να μη μιλάνε γι' αυτά - χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι η Φρούμα δεν γνώριζε το όνομα της πεθεράς της (της μητέρας του Μαξ Μαζάουερ δηλαδή), μέχρι τον θάνατο του συζύγου της, ενώ υπήρχε μια περιρρέουσα φήμη περί "κατασκοπευτικής δράσης" του Μαξ στην MI6 - γεγονός που ο συγγραφέας χειρίζεται με διακριτικότητα. Οι επιλογές που έκαναν αυτοί οι άνθρωποι καθόρισαν τις ζωές των απογόνων τους, επιλογές που έγιναν σε ένα πλαίσιο πολύ διαφορετικό από το σημερινό, σε ένα κόσμο που άλλαζε συνεχώς. Διατρέχοντας το βιβλίο, ο αναγνώστης αναρωτιέται διαρκώς πόσο διαφορετικός είναι ο κόσμος του τέλους του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα σε σχέση με το σήμερα.

"Υπάρχουν πολλοί τρόποι για να εξιστορήσει κανείς μια ζωή. Μπορεί να ξεδιπλώσει το ιδιοφυές πνεύμα, πράγμα το οποίο λατρεύουν οι Ρομαντικοί. Μπορεί ν αποκαλύψει το ιδιοφυές πνεύμα, πράγμα το οποίο λατρεύουν οι θιασώτες τους. Υπάρχει επίσης η αναζήτηση του Οδυσσέα, η επιδίωξη της ψυχικής ισορροπίας, η αντιμετώπιση των φαντασμάτων και ο εξορκισμός των δαιμόνων, η εξιστόρηση των περασμένων πλέον βασάνων, καθώς και η αποκάλυψη των κρυμμένων μυστικών και της προσπάθειας που καταβάλλεται προκειμένου να παραμείνουν θαμμένα.(...) Πως θα ήταν άραγε αν αφηγούμαστε την ιστορία μιας ζωής η οποία αποτυπώνει το ξετύλιγμα ενός διαφορετικού, πολύ παλαιότερου θέματος: της επιδίωξης της ευτυχίας και τυς ευημερίας; Μιας ζωής η ιστορία της οποίας, διαμέσου των γενεών, δεν έχει να κάνει τόσο πολύ με τον πόνο, την αποξένωση και τη μοναξιά ενός αυθεντικού μεμονωμένου ατόμου, όσο και με το ψυχικό σθένος, την ανθεκτικότητα και τις αρετές της σιωπής, του πραγματισμού και της ευχαρίστησης που προσφέρουν τα απλά πράγματα;"


Ο Μαζάουερ περιγράφει την δυσκολία προσαρμογής των εμιγκρέδων στον Δυτικό κόσμο, τις δυσκολίες που συνάντησε ο πατέρας του, προερχόμενος από ένα σπίτι ανθρώπων ταλαιπωρημένων και διαφορετικής νοοτροπίας, να ενταχθεί στην αστική Βρετανική κοινωνία και αυτός ο διχασμός πόσο τον επηρέασε στην μετέπειτα ζωή του. Η οικογενειακή ιστορία βαριά και πολύ ενδιαφέρουσα, κάποιες φορές δραματική, κάποιες περιπετειώδης, διαμόρφωσε όχι μόνο τον Μπιλ Μαζάουερ αλλά και τον ίδιο τον συγγραφέα γεννημένο στο τέλος της δεκαετίας του '50.

Μια κατάθεση αγάπης αλλά και απόλυτου σεβασμού προς την οικογενειακή ιστορία αποτελεί αυτό το εκπληκτικό βιβλίο. Σαγηνευτικό και εθιστικό, ελεγειακό και απόλυτα ατμοσφαιρικό, τρυφερό και νοσταλγικό, το "ΟΣΑ ΔΕΝ ΕΙΠΕΣ", σε μια ωραία έκδοση που είναι εμπλουτισμένη με χάρτες και οικογενειακές φωτογραφίες, είναι άλλο ένα δείγμα του συγγραφικού (και λογοτεχνικού) χαρίσματος του Μαρκ Μαζάουερ που μετατρέπει αριστουργηματικά, την προσωπική ιστορία σε παγκόσμια (αυτή την "μελαγχολική αύρα των ματαιωμένων ελπίδων" όπως γράφει χαρακτηριστικά στην εισαγωγή του), κι ένα βιβλίο απαιτήσεων (από τα σημαντικότερα της χρονιάς) σε μαγευτικό page-turner ανάγνωσμα.

Βαθμολογία 88 / 100

ΥΓ. Στην παραπάνω οικογενειακή φωτογραφία (που μέρος της κοσμεί το εξώφυλλο του βιβλίου), στον κήπο της οικίας στο Χάιγκέιτ του Λονδίνου, διακρίνονται ο Μαξ και η Φρούμα Μαζάουερ (ο παππούς και η γιαγιά του συγγραφέα), με τον έφηβο Μπιλ Μαζάουερ (πατέρα του συγγραφέα) και την Ιρίνα (κόρη της Φρούμα, ετεροθαλή αδερφή του Μπιλ Μαζάουερ).



 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home