Παρασκευή, Απριλίου 03, 2020
posted by Librofilo at Παρασκευή, Απριλίου 03, 2020 | Permalink
We're caught in a trap ("Η ιστορία ενός γάμου")

Όταν προσπαθεί ένας δημιουργός στη λογοτεχνία, το θέατρο, ή το σινεμά να περιγράψει τις συζυγικές σχέσεις, η σκιά της αριστουργηματικής ταινίας του μεγάλου Σουηδού σκηνοθέτη Ίνγκμαρ Μπέργκμαν «Σκηνές από ένα γάμο» πέφτει βαριά. Η ταινία «δωματίου» του 1973 (που πρώτα προβλήθηκε ως τηλεοπτική σειρά και αργότερα με το κατάλληλο μοντάζ έγινε κινηματογραφική ταινία), που περιγράφει την ιστορία δύο επιτυχημένων και αγαπημένων ανθρώπων, οι οποίοι οδηγούνται στο διαζύγιο μετά από εικοσαετή ανέφελη σχέση, θεωρείται (και είναι) ένα αξεπέραστο έργο, μια τομή στην αποτύπωση των ανθρώπινων σχέσεων. Βέβαια ο Μπέργκμαν δεν βρήκε παρθένο έδαφος, «πάτησε πάνω» στα θεατρικά έργα του Αυγούστου Στρίνμπεργκ, ο οποίος στο τέλος του 19ου αιώνα, περιέγραψε με βασανιστικές λεπτομέρειες (με έντονο μισογυνισμό βέβαια) τις σχέσεις των δύο φύλων στα εκπληκτικά θεατρικά του έργα. Οι ανθρώπινες σχέσεις γενικώς συγκινούν και προβληματίζουν, ας μη ξεχνάμε ότι, μέσα στο 2019, είχαμε την επιτυχία της ταινίας «Ιστορία Γάμου», όπου ο πολύ καλός σκηνοθέτης Νόα Μπόμπακ (εμφανώς επηρεασμένος από τον Μπέργκμαν αλλά και τον Γούντι Άλλεν), περιγράφει την διάλυση της σχέσης δύο ανθρώπων του θεάματος με ωραίο στυλ και εξαιρετικές ερμηνείες από τους πρωταγωνιστές του.

Από τον Μπέργκμαν στον Μπόμπακ, ο δρόμος είναι μακρύς και ενδιάμεσα έχουν γίνει πολλές ταινίες, έχουν γραφτεί πολλά βιβλία γύρω από μια σχέση, ένα γάμο, τα περισσότερα υπακούουν στα στερεότυπα – ο άνδρας, η γυναίκα, οι διακριτοί ρόλοι μέσα στη σχέση κλπ. Ο Νορβηγός συγγραφέας και εκδότης Geir Gulliksen (Kongsberg, 1963), επιλέγει έναν διαφορετικό τρόπο να αφηγηθεί την ιστορία μιας συζυγικής σχέσης, στο διεισδυτικό και καίριο μυθιστόρημά του «Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ ΓΑΜΟΥ» («Historien om et ekteskap») – (εκδ. Ποταμός, μετάφρ. Σ. Σουλιώτης, σελ. 219), περιγράφοντας την πορεία μιας σχέσης, ενός μοντέρνου και αντισυμβατικού ζευγαριού αστών, στη σύγχρονη Νορβηγία του 21ου αιώνα. Ο άνδρας είναι ο αφηγητής της ιστορίας ενός γάμου ευτυχισμένου που ξαφνικά (;) διαλύεται, χωρίς να το καταλάβουν καλά-καλά οι άμεσα εμπλεκόμενοι.


«Με κοίταζε με στοργή γεμάτη οικειότητα, μια οικειότητα τρομακτική. Όχι: για μένα δεν ήταν τόσο τρομακτική, ούτε για εκείνη ήταν, όχι τότε πάντως. Μόνο αργότερα άρχισε να βλέπει αυτήν τη στοργή που ανταλλάσσαμε, σαν ακριβώς αυτό: κάτι που ανταλλάσσαμε μεταξύ μας, πληρώναμε ο ένας τον άλλο για την εγγύτητά του.
Εκεί ήταν αυτός, σ' εκείνους τους χώρους, εκείνος που ήταν άντρας της, που την ακολουθούσε με το βλέμμα όταν εκείνη διέσχιζε τον χώρο. Τώρα εκείνη δεν θυμάται πια το πρόσωπό μου, δεν μπορεί να το φέρει στο νου της, εκτός από όταν συναντιόμαστε τυχαία. Δεν θυμάται πως την ακολουθούσε το πρόσωπό μου, πόσο δοτικός ή ανοιχτός ήμουν. Ξέρει ότι μάλλον έτσι θα ήταν, ότι την κοίταζα, καλοδιάθετα, με ανοιχτή καρδιά, θαυμασμό, έρωτα. Δεν θυμάται όμως πως ήταν να ζει κάτω από αυτό το βλέμμα αυτό το πρόσωπο.»

Από την αρχή της νουβέλας του Γκούλικσεν, γνωρίζουμε την κατάληξη της ιστορίας. Η Τίμι θα χωρίσει με τον Γιον. Ένα ζευγάρι που έζησε έναν θυελλώδη έρωτα και είχε έναν ζηλευτό και αντισυμβατικό γάμο με δύο παιδιά θα οδηγηθεί στην διάλυση της σχέσης τους. Η σχέση περιγράφεται μέσα από την ματιά του Γιον, ενός δημοσιογράφου και συγγραφέα παιδικών βιβλίων, που επιλέγει να δουλεύει από το σπίτι και να είναι αυτός που θα αναλάβει το νοικοκυριό, την φροντίδα των παιδιών, τα ψώνια, το μαγείρεμα. Η Τίμι είναι μια επιτυχημένη και πολύ οργανωτική γιατρός που λείπει αρκετές ώρες, την απασχολεί πολύ η δουλειά της και η καθημερινή της άσκηση. Η συμβίωση δείχνει (και ίσως είναι) αρμονική, υπάρχει μια μεγάλη ερωτική και σεξουαλική έλξη μεταξύ τους, ακόμα και μετά από τόσα χρόνια, η συμφωνία τους για ένα γάμο χωρίς συμβάσεις, μακριά από τα καθιερωμένα και βαρετά φαίνεται να λειτουργεί.

Ο Γιον θα χωρίσει εν μια νυκτί (κυριολεκτικά) από την προηγούμενη σύζυγό του, με την οποία είχε μια κόρη. Θα της ανακοινώσει ότι ερωτεύτηκε μια άλλη, θα πάρει τα πράγματά του και θα φύγει από το σπίτι, αφήνοντάς την εμβρόντητη. Είκοσι χρόνια αργότερα, και χωρίς να το περιμένει, θα μείνει αυτός ξεκρέμαστος και διαλυμένος - με την προφητεία της πρώην να υλοποιείται. Η Τίμι. όταν γνωρίζει τον Γιον, είναι μια νεαρή κοπέλα 25 ετών▪ πλέον είναι μια συγκροτημένη και ώριμη γυναίκα που βαδίζει με σίγουρα βήματα προς την επαγγελματική επιτυχία. Δεν έχουμε δηλαδή σε αυτή τη σχέση, τους «παραδοσιακούς» και στερεοτυπικούς ρόλους ενός ζευγαριού, η δε συμφωνία τους για έναν «ανοιχτό γάμο», όπου ο καθένας μπορεί να βγαίνει με όποιους θέλει μοιάζει να μην αποτελεί πρόβλημα. Ο Γιον φαντασιώνεται την σύντροφό του να κάνει έρωτα με άλλους άνδρες, προτρέπει την Τίμι να του περιγράψει πως την φλερτάρουν, τι της λένε οι άλλοι  – συνάδελφοι, φίλοι – με τους οποίους συναναστρέφεται. Όταν όμως τα πράγματα σοβαρεύουν εκείνος δεν μπορεί να το ανεχθεί, αποδεικνύοντας πως η μάχη για «εξουσία» σε μια σχέση, μπορεί να καλύπτεται όμορφα και «πολιτισμένα», αλλά όταν τα πράγματα δυσκολέψουν, ο έλεγχος πιθανότατα θα χαθεί.

«Της μιλούσα σαν να με είχε απατήσει, πράγμα που φυσικά δεν συνέβαινε. Με άκουγε να γελάω κοροϊδευτικά με αυτήν τη λέξη - απάτησε ή δεν απάτησε, ήταν, θαρρείς, κατώτερο του επιπέδου μας να χρησιμοποιούμε τέτοιες λέξεις. Της είπα ότι μπορεί να κάνει έρωτα και μ' εκείνον και με όποιον άλλον ήθελε, όσο δεν έγραφε κανονικά εμάς. Δεν ήθελα να πάψω να χρησιμοποιώ αυτή την έκφραση τώρα που την βρήκα. Ένιωθα ότι με έγραφε, με άφηνε στην απέξω, αυτά με άκουγε να λέω. Αυτή η φράση αντιπροσώπευε όλα όσα είχαν αρχίσει να με στενοχωρούν. Μια άλλη φορά της εξήγησα ότι, αν τα έφτιαχνε μ' εκείνον, θα προλάβαινε να ζήσει πιο πολύ καιρό μ' αυτόν παρά μ' εμένα. Συνέχεια, ξανά και ξανά της διατύπωνα όσα φοβόμουν, έφερνα στο προσκήνιο όσα δεν ήθελα να συμβούν. Εκείνη φανταζόταν το πρόσωπό μου σφιγμένο, θυμωμένο και πληγωμένο. Εγώ στεκόμουν και άδειαζα το πλυντήριο πιάτων ενώ μιλούσα, έκλεινα με πάταγο τα ντουλάπια. Αμέσως μετά της είπα ότι ήταν ελεύθερη να κάνει ό,τι ήθελε με όποιον ήθελε. Όσο ήταν η σύντροφός μου, μπορούσε να κάνει ό,τι ήθελε με όποιον ήθλε, αυτό της είπα. Στεκόμουν μπροστά της, αλλά ήμουν κατακόκκινος, με μάτια θολά και έκφραση τρελού και φανατισμένου οπαδού. Κι εκείνη ήθελε απλώς να την αφήσω στην ησυχία της.»


Ο χωρισμός, η διάλυση μιας σχέσης ακόμα και της πιο αρμονικής. Πόσο κοινότοπο και «μπανάλ», αλλά και πόσο ακαταμάχητο και ελκυστικό! Από τους νταλκάδες των λαϊκών (και ελαφρολαϊκών) και ποπ τραγουδιών (καριέρες έχουν χτιστεί πάνω στο κλάμα του χωρισμού) μέχρι τις πιο «ποιοτικές» και διανοουμενίστικες απόπειρες, η ουσία είναι μία όπως θα έλεγε κι ο δυστυχής Γιον. Τα πράγματα ισορροπούν μεταξύ (grande) τραγωδίας και υστερικής κωμωδίας, ανάλογα με τον τύπο του καθενός, τα έχει τραγουδήσει ο βάρδος: «Γέλα κυρία μου, γέλα μαζί μου», τίποτε άλλο. Κι αν τα γεγονότα τα διαβάζουμε από την πλευρά ενός (αξιόπιστου ή μη δεν έχει σημασία) αφηγητή, ο οποίος προσπαθεί να κατανοήσει τη δυναμική της σχέσης, του τι οδήγησε τα πράγματα σε αυτό το σημείο, είναι μια σημαντική μεν, αλλά μικρή λεπτομέρεια.

Ο Γκούλικσεν (συνεργάτης και εκδότης του Καρλ Ούβε Κνάουσγκορντ με ότι αυτό συνεπάγεται), με αυτή την χαρακτηριστική άνεση των Σκανδιναβών να αναλύουν τα εσώψυχά τους, ψυχαναλύεται θέτοντας διαρκώς ερωτήματα χωρίς να δίνει απαντήσεις. Μπορούν να μπουν όρια σε μια σχέση; Τι σημαίνει «μοντέρνος γάμος» και μια «ανοιχτή σχέση» περιλαμβάνει ότι ο άλλος μπορεί να ανεχθεί τα πάντα; Τι σημαίνει «ελευθερία» σε μια δέσμευση; Μήπως δεν είμαστε τόσο ανεκτικοί και τόσο χαλαροί όσο νομίζουμε; Μπορούμε να δεχτούμε ότι ο σύντροφός μας αλλάζει (όπως κι εμείς άλλωστε) κατά τη διάρκεια μιας μακρόχρονης σχέσης; Ερωτήματα συνεχή που τίθενται διαρκώς μέσα στην αφήγηση, πολλά από αυτά επαναλαμβανόμενα με διαφορετικά λόγια κάθε φορά.

«We’re caught in a trap» όπως τραγουδάει ο Presley στον ύμνο «Suspicious minds», και όπως γίνεται με αυτές τις ιστορίες, το θέμα τους σε «πλακώνει» και σε στενοχωρεί απ’ όποια πλευρά και να το βλέπεις. Η αμεσότητα της γλώσσας και του ύφους του Γκούλικσεν, δεν αφήνει ασυγκίνητο τον αναγνώστη, ανεξάρτητα με τις εμπειρίες ζωής του. Σε αυτό το ευφυέστατο και ευανάγνωστο, ωραίο αλλά και  «δυσάρεστο» μυθιστόρημα, ο συγγραφέας, βάζει βαθιά το δάχτυλο στην πληγή και το στρίβει διαρκώς, αφήνοντας τον αναγνώστη στο τέλος, με μια αίσθηση πικρίας και ματαιότητας. Ο συγγραφέας κατηγορήθηκε από την πρώην σύζυγό του, ότι περιέγραψε (με λεπτομέρειες και μονομερώς) την διάλυση της σχέσης τους, εκείνη μάλιστα εξέδωσε και βιβλίο ως απάντηση, εκείνος το αρνείται κατηγορηματικά…

Βαθμολογία 81 / 100










 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home