Σάββατο, Μαρτίου 20, 2021
posted by Librofilo at Σάββατο, Μαρτίου 20, 2021 | Permalink
"'Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά"
Αποτελούσε
έλλειμμα για τη μεταφρασμένη λογοτεχνία στη χώρα μας, ότι δεν είχε εκδοθεί ποτέ
το εμβληματικό μυθιστόρημα «ΟΛΟΙ ΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ» («All the King’s Men»), του Αμερικανού συγγραφέα (αλλά και διάσημου
Λογοτεχνικού Κριτικού) Robert Penn Warren (1905, Γκάθρι,
Κεντάκι – 1989, Στράτον, Βερμόντ), ένα βιβλίο που βρίσκεται μέσα σε όλες τις λίστες
με τα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του 20ου αιώνα και κυκλοφόρησε με
το τέλος του Β Παγκοσμίου πολέμου, αποσπώντας το βραβείο Πούλιτζερ το 1947.
Ευτυχώς στο τέλος της προηγούμενης χρονιάς, το κενό καλύφθηκε με την αισθητικά
ωραία έκδοση του βιβλίου από τις εκδόσεις Πόλις, από την οποία λείπει όμως και
κάποιο επίμετρο ή εισαγωγή, σε πολύ καλή μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου (σελ.
554).
Βιβλίο μεγάλης πνοής το αριστουργηματικό «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά», είναι πολλά πράγματα μαζί. Μυθιστόρημα πολιτικό και φιλοσοφικό, μυθιστόρημα μαθητείας και αυτογνωσίας, στοχασμός γύρω από την εξουσία και τον άνθρωπο με τις ατέλειες αλλά και την μεγαλοσύνη του, πάνω απ’ όλα όμως είναι ένα μεγάλο Αμερικανικό μυθιστόρημα για τον Νότο, που περιγράφει αυτή την ιδιόρρυθμη ατμόσφαιρα σε αυτές τις Πολιτείες των Η.Π.Α., που έχει χαθεί πλέον, καθώς έχουν ομογενοποιηθεί τα πάντα.
Στο βιβλίο υπάρχουν και πρωταγωνιστούν, δύο έξοχοι λογοτεχνικοί ήρωες, ο Κυβερνήτης Γουίλι Σταρκ και ο δημοσιογράφος και έμπιστός του Τζακ Μπέρντεν. Η αφήγηση που δεν ακολουθεί γραμμική πορεία, αλλά έχει χρονικά άλματα στο παρελθόν, κατά το μεγαλύτερο μέρος της γίνεται μέσα από την υποκειμενική ματιά του Τζακ Μπέρντεν, ο οποίος περιγράφει μεν την ιστορία της ανόδου και της πτώσης ενός bigger than life μυθιστορηματικού ήρωα, από την άλλη όμως, εξιστορεί και την δική του προσωπική πορεία από τα χρόνια της νιότης του, μέχρι την ωριμότητα.
Η υπόθεση του λογοτεχνικού έργου
Ο δημοσιογράφος Τζακ Μπέρντεν το 1922 γνωρίζει τον Γουίλι Σταρκ, όταν ο δεύτερος έχει καταγγείλει στις αρχές, μια εξόφθαλμη παρανομία στο χτίσιμο ενός σχολείου του Μέισον σίτι, της μικρής πόλης που μένει. Ο Σταρκ είναι ένας αφελής και μάλλον ονειροπόλος νέος άνθρωπος, που ζει μια φτωχική ζωή έξω από την πόλη, με τη σύζυγο του Λούσι και τον μικρό τους γιο. Παρότι η καταγγελία του «πνίγεται» από τους διεφθαρμένους ιθύνοντες της περιοχής, όταν μετά από δύο χρόνια συμβαίνει ένα ατύχημα στο νεόκτιστο σχολείο, οι άνθρωποι που τον είχαν χλευάσει, τον αναγορεύουν ήρωα της μικρής πόλης και το όνομά του ακούγεται σε όλη την Πολιτεία.
Στις επερχόμενες εκλογές, το φαβορί των εκλογών, σκέπτεται να εκμεταλλευτεί την φήμη του Σταρκ, χρησιμοποιώντας τον, ως τρίτο υποψήφιο για να διασπάσει το εκλογικό σώμα, κάνοντας την επικράτησή του ευκολότερη. Στέλνει δύο ανθρώπους του, την δυναμική Σέιντι Μπερκ και τον «άνθρωπο για όλες τις δουλειές» Τάινι Ντάφι να «βοηθήσουν» τον Σταρκ, που δεν είναι κι ο πιο επιδέξιος ρήτορας παραπέμποντας στατιστικές και αριθμούς στους μπουρτζόβλαχους που τον παρακολουθούν. Όταν όμως η Σέιντι τού αποκαλύπτει την αλήθεια, ο Σταρκ μεθάει και λύνεται η γλώσσα του, παρατάει τις σημειώσεις, μιλάει με την καρδιά του, λέγοντας πικρές αλήθειες, μαγνητίζοντας τους ακροατές του. Ο Σταρκ δεν θα καταφέρει τίποτα σε αυτές τις εκλογές, έχει όμως αφήσει υποσχέσεις για το μέλλον.
Κι έτσι στις επόμενες εκλογές θριαμβεύει, κατακτώντας το αξίωμα του Κυβερνήτη της Πολιτείας. Στο επιτελείο του ήδη ανήκουν η Σέιντι ως γραμματέας και έμπιστή του, ο Ντάφι που ακολουθεί το ρεύμα και γνωρίζει τα κατατόπια, και ο οδηγός του ο Σούγκαρ Μπόι που τον έχει για Θεό του. Στην ομάδα, θα προστεθεί ο Τζακ Μπέρντεν ως «ερευνητής» και υπεύθυνος τύπου. Ο Τζακ Μπέρντεν είναι κλασσική περίπτωση ανθρώπου, μπερδεμένου μέσα στον ιδεαλισμό και τις εμμονές του. Έχει σπουδάσει Ιστορία, αλλά εργάζεται ως δημοσιογράφος. Πιστεύει στον Σταρκ, τον θεωρεί ειλικρινή πολιτικό και τρέφει φιλικά αισθήματα γι’ αυτόν. Η οικογένειά του, παλιά αριστοκρατική του Νότου ζει σε μια πόλη που φέρει το όνομα της οικογένειάς του. Είναι όμως μια ιδιαίτερη περίπτωση οικογένειας, αφού ο πατέρας του Έλις Μπέρντεν, επιτυχημένος δικηγόρος, έχει παρατήσει το σπίτι, παίρνοντας διαζύγιο, και ζει στην πόλη ως άστεγος κηρύττοντας το Ευαγγέλιο, ενώ η μητέρα του ζει μαζί με τον τρίτο ή τέταρτο σύντροφό της, πάντα προσκολλημένη σε οτιδήποτε έχει στη τσέπη βαρύ πορτοφόλι.
Στην μικρή και ειδυλλιακή πόλη ζει και η Ανν Στάντον, ο εφηβικός έρωτας του Τζακ Μπέρντεν που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, καθώς μια ο ένας, μια η άλλη, μέσα στην ανασφάλειά τους έκαναν πίσω την πιο κρίσιμη στιγμή. Ο Τζακ Μπέρντεν είναι επίσης στενός φίλος με τον Άνταμ Στάντον, τον μεγαλύτερο αδερφό της Ανν, που είναι φημισμένος (κυρίως για την ακεραιότητά του) χειρουργός. Ο πατέρας των δύο φίλων του Τζακ, ήταν για χρόνια Κυβερνήτης της περιοχής, άρα και ο ισχυρός άνδρας της, μαζί με τον Δικαστή Ίρβιν που ακόμα εξουσιάζει και επηρεάζει τα παλαιά τζάκια της περιοχής. Όλοι αυτοί περιφρονούν τον Γουίλι Σταρκ θεωρώντας ότι ανήλθε στην εξουσία με δόλιες μεθόδους κι ότι απειλεί την παλιά αριστοκρατία, ενώ αποδοκιμάζουν τον Τζακ για την απόφασή του να εργαστεί γι’ αυτόν.
Αυτό είναι το σκηνικό πάνω στο οποίο τοποθετεί την δράση του βιβλίου του ο Penn Warren. Στο εναρκτήριο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Σταρκ αναθέτει στον Τζακ Μπέρντεν, να βρει στοιχεία για το παρελθόν του Δικαστή Ίρβιν, μετά την γνωστοποίηση του τελευταίου ότι στις επερχόμενες εκλογές για την Γερουσία θα υποστηρίξει τον υποψήφιο που κατεβαίνει αντίπαλος του Σταρκ – διότι ο Σταρκ μετά το τέλος της κυβερνητικής του θητείας, θεωρεί ότι έχει στο χέρι του, μια θέση στη Γερουσία, που θα του ανοίξει τον δρόμο ως την προεδρία των Η.Π.Α.
«Ο άνθρωπος συλλαμβάνεται μέσα στην αμαρτία, γεννιέται μέσα στη διαφθορά και περνάει από την μπόχα της πάνας στην αποφορά του σάβανου. Πάντα κάτι υπάρχει.»
Ο Τζακ Μπέρντεν γνωρίζει ότι είναι καλός ερευνητής από τα φοιτητικά του χρόνια. Όταν σπούδαζε Ιστορία, βρίσκονται στην κατοχή του, ένα πακέτο επιστολές μαζί με κάποια άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στα υπάρχοντα του Κας Μάστερν, ενός μακρινού θείου του πατέρα του, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου στην Ατλάντα, πολεμώντας για τον στρατό των Νοτίων. Ο Τζακ ασχολείται με αυτές τις επιστολές που ανοίγουν έναν ολόκληρο κόσμο μπροστά του. Ο Κας Μάστερν ερωτεύτηκε την Άναμπελ, σύζυγο του καλύτερού του φίλου που ήταν τραπεζίτης. Όταν ο φίλος του, μαθαίνει την ερωτική σχέση των δυο τους, αυτοκτονεί. Μετά την κηδεία, η Άναμπελ είναι πεπεισμένη ότι μια σκλάβα που έχει στην υπηρεσία της, η Φοίβη, γνώριζε για την παράνομη σχέση της με τον Κας και την κοιτάει περίεργα. Την πηγαίνει λοιπόν, σε μια κοντινή πόλη και την δίνει σε έναν δουλέμπορο να την πουλήσει. Όταν ο Κας Μάστερν μαθαίνει το γεγονός αυτό, προσπαθεί να την εντοπίσει και να την αγοράσει πίσω, αλλά τα ίχνη της χάνονται και εκείνος, μπλέκει με τη συμμορία των δουλεμπόρων, συνειδητοποιώντας για πρώτη φορά στη ζωή του, την φρίκη τού να είσαι σκλάβος. Γυρνώντας στην μικρή φυτεία που κατείχε, απελευθερώνει τους σκλάβους του – κάτι ιδιαίτερα ανατρεπτικό για το περιβάλλον του – και μετά κατατάσσεται ως απλός στρατιώτης στον στρατό των Νοτίων, ενώ ως γαιοκτήμονας θα μπορούσε να πάρει βαθμό αξιωματικού και μεγαλύτερη ασφάλεια στις μάχες. Από τις ενοχές που τον βασανίζουν, για την σχέση του με την Άναμπελ και την έμμεση συμμετοχή του στο δουλεμπόριο, θα επιδιώξει ουσιαστικά τον θάνατό του.
Ο Τζακ Μπέρντεν συγκλονίζεται με αυτή την ιστορία που ανακαλύπτει, σε τέτοιο βαθμό, που παρατάει τις σπουδές του λίγο πριν την διατριβή του. Την ξαναθυμάται, όταν ο Σταρκ τού αναθέτει την έρευνα για τον Δικαστή, σίγουρος ότι υπάρχει κάτι στο παρελθόν του. Και ο Τζακ σκαλίζοντας παλιά αρχεία, βρίσκει ότι ο Δικαστής είχε κάποτε δωροδοκηθεί, οδηγώντας έναν άνθρωπο σε αυτοκτονία. Το αδίκημα έχει βέβαια παραγραφεί πλέον, αλλά στην έρευνά του ο Τζακ διαπιστώνει ότι συνεργάτης του Δικαστή, ήταν ο Κυβερνήτης Στάντον, ο πατέρας των δύο μοναδικών του φίλων, της Ανν και του Άνταμ. Δεν λέει κάτι στον Σταρκ, μέχρι να μιλήσει με τον Δικαστή, ενώ αποκαλύπτει στην Ανν, τα γεγονότα, την αλήθεια για τον πατέρα της, συγκλονίζοντάς την.
«…ολόκληρη η ζωή δεν είναι παρά ο σκοτεινός παλμός του αίματος και ο σπασμός του νεύρου.»
Ο Σταρκ εξομολογείται στον Τζακ Μπέρντεν, ότι θέλει να υλοποιήσει το όνειρό του, να χτίσει το μεγαλύτερο νοσοκομείο της περιοχής που θα είναι δωρεάν για όλους. Επιθυμεί να αναθέσει την διεύθυνσή του στον Άνταμ Στάντον, ο οποίος όμως τον σιχαίνεται, σκέφτεται λοιπόν να τον εκβιάσει αποκαλύπτοντάς του, ότι ο πατέρας τους ήταν κι αυτός μπλεγμένος σε περίεργες υποθέσεις. Ο Τζακ συνειδητοποιεί ότι ο Σταρκ γνωρίζει επακριβώς τις εμπλοκές του Δικαστή και του Κυβερνήτη Στάντον και απλώς τον χρησιμοποιεί για να πείσει τον παλιό του φίλο.
Η κατάσταση εμπλέκεται όταν διαπιστώνει ότι η σκληροτράχηλη Σέιντι είναι από χρόνια ερωμένη του Σταρκ, καλύπτοντας (και υπομένοντας) όλες τις κατά καιρούς μικροϊστορίες του με χορεύτριες κλπ. Τα μπλεξίματα συνεχίζονται, καθώς ο ατίθασος γιος του Σταρκ και εξαιρετικός παίκτης του αμερικάνικου ποδοσφαίρου, τραυματίζεται και μια κοπέλα – φίλη του, ισχυρίζεται ότι είναι έγκυος στο παιδί του. Ένας μεγαλοεργολάβος (μαζί με τον πατέρα της), εκβιάζει τον Σταρκ για να του αναθέσει την κατασκευή του νοσοκομείου. Ο Σταρκ στέλνει τον Τζακ στον Δικαστή να τον απειλήσει ότι αν δεν βγάλει ένταλμα σύλληψης των εκβιαστών θα δημοσιοποιήσει την παλιά του δωροδοκία. Ο Τζακ σε μια δραματική συζήτηση με τον Δικαστή θα φύγει με άδεια χέρια, μη γνωρίζοντας ότι έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, όχι μόνο για ότι θα επακολουθήσει, αλλά και για το δικό του παρελθόν που δεν γνώριζε. Όπως οδηγούμαστε προς το φινάλε της ιστορίας, η κατάσταση γίνεται όλο και περισσότερο δραματική και το αληθινό πρόσωπο των πρωταγωνιστών της αποκαλύπτεται.
«Φτάνεις σ’ ένα άγνωστο μέρος, σε μια πόλη σαν το Μέισον Σίτι, και δεν σου φαίνονται πραγματικοί άνθρωποι, αλλά ξέρεις πως είναι. Ξέρεις πως όταν ήταν πιτσιρίκια έμπαιναν στο ρέμα κι όταν μεγάλωσαν κάπως έβγαιναν με τη δύση και πήγαιναν κι ακουμπούσαν στον πίσω φράχτη και κοίταζαν πέρα, την ύπαιθρο και τον ουρανό, και δεν ήξεραν τι γινόταν μέσα τους, αν ήταν χαρούμενοι ή θλιμμένοι, κι όταν μεγάλωναν για τα καλά πλάγιαζαν με τις γυναίκες τους και γαργαλούσαν τα μωρά τους, να τα κάνουν να γελάσουν, και πήγαιναν το πρωί στη δουλειά και δεν ξέρανε τι θέλανε, αλλά είχαν τους λόγους τους να κάνουν διάφορα και θέλανε να κάνουν καλά πράγματα, γιατί πάντα πρόβαλλαν καλούς λόγους για ό,τι έκαναν, και μετά, όταν γέρασαν, τους έχασαν τους λόγους για να κάνουν οτιδήποτε και κάθονταν στον πάγκο, μπροστά στο μαγαζί με τα χάμουρα και πιάνανε κουβέντα για τους λόγους που είχαν οι άλλοι, μόνο που είχαν ξεχάσει ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι. Και μετά κάποιο πρωί, λίγο προτού χαράξει, εκεί που πλάγιαζαν στο κρεβάτι τους και κοίταζαν το ταβάνι, συνειδητοποιούσαν πως μετά βίας το έβλεπαν, γιατί στη λάμπα ήταν καρφιτσωμένη μια εφημερίδα για να σκιάζει κάπως το φως, και δεν αναγνώριζαν πια τα πρόσωπα γύρω από το κρεβάτι, γιατί το δωμάτιο ήταν πήχτρα στον καπνό ή στην ομίχλη και τα μάτια τους τσούζανε καιτ ο λαρύγγι τους είχε κλείσει. Α, ναι, μια χαρά πραγματικοί άνθρωποι είναι και ο λόγος που μπορεί να μη σου φαίνονται εσένα πραγματικοί είναι γιατί ούτε κι εσύ είσαι πολύ πραγματικός.»
Ο Σταρκ ως κεντρικός χαρακτήρας
Στο μυθιστόρημα του Penn Warren, που εμπνεύστηκε τον τίτλο του από ένα παιδικό τραγουδάκι, ο κεντρικός χαρακτήρας γύρω από τον οποίον περιστρέφονται όλοι οι άλλοι, είναι ο Γουίλιαμ Σταρκ. Ο συγγραφέας μπορεί να το αρνήθηκε όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο, αλλά η προσωπικότητα του ήρωά του, βασίζεται στα έργα και τις ημέρες του Κυβερνήτη της Λουιζιάνας (1928-1932) και αργότερα Γερουσιαστή (1932-1935), Χιούι Λονγκ ενός αντιφατικού Δημοκρατικού, που προσέφερε πολλά στην πολιτεία της Λουιζιάνας, διαφώνησε ανοικτά με τον Ρούζβελτ για την πολιτική του New Deal και δολοφονήθηκε από τον γαμπρό ενός πολιτικού του αντιπάλου. Ο Λονγκ ήταν ένας λαϊκιστής πολιτικός, που κινητοποιούσε τις μάζες, κυβέρνησε αυταρχικά, έκανε πολλά δημόσια έργα και χρησιμοποιούσε συζητήσιμες μεθόδους. Κάτι ανάλογο φέρεται να κάνει ο Σταρκ στο βιβλίο, ο οποίος, ξεκινάει ως ιδεαλιστής πολιτικός που θέλει να αλλάξει τον κόσμο και αλλάζει τον εαυτό του. Θεωρεί ότι κάνει το Καλό αλλά στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί τις χειρότερες μεθόδους για να το επιτύχει. Ακόμα και στην φαινομενικά καλύτερη πράξη του, την κατασκευή του Νοσοκομείου – εκβιάζει τον Δικαστή Ίρβιν, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρει αυτή του η ενέργεια στους γύρω του, ακόμα και σε πολύ κοντινά του πρόσωπα. Στον βωμό της σκοπιμότητας, μπορεί να θυσιάσει τα πάντα.
Η δύναμη της εξουσίας, οι μέθοδοι και ο χειρισμός των ανθρώπων
Ο Σταρκ αντιπροσωπεύει στην κυριολεξία, τον Λαϊκιστή πολιτικό. Θεωρεί ότι η πολιτική είναι το μέσον για να ασκήσει εξουσία και να αποκτήσει δύναμη. Μπορεί κάποιες προθέσεις του να είναι καλές αλλά ο τρόπος που τις ασκεί είναι κακός και βρώμικος, θεωρώντας ότι αφού τον ψηφίζουν οι πολίτες, έχει την έγκριση του κόσμου για τα πάντα. Όπως κάθε Λαϊκιστής πολιτικός (από τον Μουσολίνι έως τον Ατατούρκ και από τον Τσάβες έως τον Τραμπ), συγκεντρώνει εναντίον του, τα παλιά πολιτικά τζάκια, τους παλιούς πολιτικούς – που δεν ήταν καλύτεροι αλλά χρησιμοποιούσαν διαφορετικές μεθόδους, την ανώτερη τάξη των τοπικών κοινωνιών που διαφωνεί με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί.
Παρακολουθούμε στο μυθιστόρημα ότι ο Σταρκ χρησιμοποιεί και χειρίζεται με την ικανότητά του να γοητεύει τους πάντες, μια σειρά από ικανούς στον τομέα τους ανθρώπους, με κυριότερο τον έτερο ήρωα του μυθιστορήματος Τζακ Μπέρντεν, που έχει ειδικευτεί στις έρευνες, την Σέιντι που είναι ο πολιτικός του βραχίονας και ίσως το πιο ευθύ άτομο στο βιβλίο, η οποία, του φτιάχνει την εικόνα ανεβάζοντάς τον στην εξουσία, αλλά η αχίλλειος πτέρνα της είναι ο έρωτάς την γι’ αυτόν που κάποια στιγμή θα την τυφλώσει, κυρίως όταν τον βλέπει δίπλα στο άτομο που είναι ακριβώς το αντίθετο από εκείνη, και τον Ντάφι για τις βρωμοδουλειές – ο Ντάφι είναι το ακριβώς αντίθετο του Σταρκ, δεν ρωτάει, εκτελεί, χώνεται σε δουλειές που κανείς άλλος δεν μπορεί να αναλάβει. Ο Σταρκ όμως χειρίζεται και την σύζυγό του, την Λούσι, που την αφήνει να νομίζει ότι διατηρεί τον ιδεαλισμό της, μένοντας «εκτός εικόνας» και στο παρασκήνιο, ουσιαστικά όμως έτσι τον διευκολύνει να κάνει ότι ακριβώς επιθυμεί.
Ο Τζακ Μπέρντεν ως κεντρικός χαρακτήρας και η σχετικότητα της μνήμης
Ο άλλος κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος, είναι ο αφηγητής του, ο Τζακ Μπέρντεν, που από αδιάφορος για όλα δημοσιογράφος, λίγο ιδεαλιστής και ρομαντικός, μεταμορφώνεται κατά την διάρκεια της ιστορίας που αφηγείται σε έναν άνθρωπο της πράξης, σε έναν κυνικό «fixer» για τον Σταρκ. Ο Τζακ πιστεύει και γοητεύεται από τον Σταρκ, τον θεωρεί φίλο του, τον καλύπτει και το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να εκτελέσει τις εντολές του.
Ο Τζακ Μπέρντεν στο τέλος του μυθιστορήματος, συνειδητοποιεί την σχετικότητα της μνήμης και την επίδραση του χρόνου. Βλέπει ότι η προσπάθειά του να δραπετεύει μέσα από τις αναμνήσεις του, τού φέρνει περισσότερο δυστυχία παρά ευτυχία, κι ότι πρέπει πλέον να ζει στο παρόν για να μπορέσει να ισορροπήσει.
Ένα μυθιστόρημα (και) για τον Αμερικάνικο Νότο
Ο Γ. Σταρκ ζει και ακμάζει σε μια πολιτεία του Νότου (το Κεντάκι, την Λουιζιάνα;). Η άνοδος ενός πολιτικού από το μηδέν ουσιαστικά, ήταν κάτι που συνέβαινε σχεδόν πάντα, μόνο στις Νότιες πολιτείες, καθώς εκεί τα πολιτικά τζάκια ήταν παντοδύναμα και η πολιτική ήταν ένα κληρονομικό δικαίωμα των αριστοκρατικών οικογενειών. Το όλο στυλ της παρουσίας του Σταρκ είναι χαρακτηριστικό ενός Νότιου πολιτικού που έχει διαπροσωπικές σχέσεις με τους ψηφοφόρους του, δεν διστάζει να πάρει το εντυπωσιακό του αυτοκίνητο και να μεταβεί επί τόπου να λύσει μόνος του ένα θέμα, πίνει πολύ και βρίζει, αδιαφορεί για τους καλούς τρόπους, είναι ρατσιστής.
Η αναζήτηση της οικογενειακής κληρονομιάς και παράδοσης είναι ακόμα ένα γνώρισμα του Νότου, όπου οι οικογενειακές ρίζες είναι ένα στοιχείο πολύ δυνατό.
Στο μυθιστόρημα του Penn Warren, ο Νότος βέβαια παρουσιάζεται σε μια μετάβαση. Η δράση δεν εκτυλίσσεται στα σαλόνια με τις βαριές κουρτίνες και τις δεσποσύνες με τα ωραία φορέματα. Μπορεί η ερωτική ατμόσφαιρα της υγρασίας και του νερού να κυριαρχούν στις σκηνές που ο Τζακ περιγράφει την ιδιόμορφη ερωτική του σχέση με την Ανν Στάντον, αλλά τίποτα ρομαντικό δεν υπάρχει στα λόγια του – εξάλλου ο συγγραφέας τον παρουσιάζει να μιλάει και να κινείται ως άλλος ήρωας των Τσάντλερ και Χάμετ. Να τονίσω εδώ, και την πλήρη απουσία του μαύρου στοιχείου από το μυθιστόρημα – οι μαύροι στο βιβλίο είναι υπηρέτες, αχθοφόροι ή σκλάβοι όπως στην ιστορία του Κας Μάστερν. Για τον Νότιο, ο μαύρος ήταν ένα αντικείμενο ή δεν υπήρχε καθόλου.
Φιλία – Προδοσία
Οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες του βιβλίου, ο Τζακ Μπέρντεν και ο Γουίλι Σταρκ είναι φίλοι εκτός από συνεργάτες – με σχέση βέβαια «αφεντικού» και «υπαλλήλου» που όμως τις περισσότερες φορές υπερβαίνει τον επαγγελματισμό και γίνεται φιλική. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι αποτελούν ο ένας το alter-ego του άλλου. Παρότι τα οικογενειακά τους υπόβαθρα είναι διαφορετικά, ο Τζακ θαυμάζει τον Σταρκ για τον δυναμισμό του και την ικανότητά του να δονεί και να μαγεύει τον κόσμο. Στο τέλος του βιβλίου, ο Τζακ συνειδητοποιεί ότι ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο της ζωής του έχει τελειώσει.
Όλοι όμως οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, βρίσκονται να μεταπηδούν από την φιλία στην προδοσία και πίσω, με ευκολία. Η Σέιντι θα προδώσει τον εραστή της Γουίλιαμ Σταρκ όταν η ζήλεια της θα την τυφλώσει, η Ανν Στάντον θα προδώσει τον Τζακ Μπέρντεν με τον χειρότερο τρόπο, ο Ντάφι θα προδώσει το αφεντικό του, ο Δικαστής Ίρβιν θα είναι φίλος και προδότης για την οικογένεια του Τζακ Μπέρντεν.
Ο Τζακ στο τέλος του βιβλίου, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι καταστάσεις καθορίζουν τις ζωές των ανθρώπων – καλό, κακό, φιλία, προδοσία είναι σχετικά και καθορίζονται από τα γεγονότα.
Η ιστορία του Κας Μάστερν και η επίδρασή της στον Τζακ Μπέρντεν
Ο Τζακ μετά την ανάγνωση των επιστολών του Κας Μάστερν και την πλήρη γνώση της ιστορίας του, στην αρχή, αδυνατεί να κατανοήσει την πορεία του μετά την αποκάλυψη ότι η αυτοκτονία του καλύτερού του φίλου, οφείλεται στο ότι αποκαλύπτει την σχέση του Κας και της συζύγου του. Ο Τζακ δεν καταλαβαίνει γιατί ο Κας νιώθει τόσο ένοχος για την αυτοκτονία του φίλου του και τη σχέση με την γυναίκα του. Ο Τζακ αδυνατεί να κατανοήσει, γιατί είναι μόλις 20 χρονών, πως οι ενέργειες ενός ανθρώπου, μπορούν να επηρεάσουν τόσο καθοριστικά τη ζωή ενός τρίτου ή γιατί αυτός ο τρίτος αναλαμβάνει την ευθύνη για ότι συνέβη στη ζωή κάποιου άλλου με τον οποίον δεν ήρθε σε κατευθείαν επαφή. Βλέπουμε πως ήταν ο Τζακ ως φοιτητής, και το πώς τα γεγονότα που ακολούθησαν μετέστρεψαν τις ιδέες του, με αποτέλεσμα να θέλει, όταν πλέον έχει ζήσει μια ζωή γεμάτη ανατροπές να γράψει την ιστορία του Κας Μάστερν σε βιβλίο, επιτέλους κατανοώντας τις ενέργειές του.
Οι ερωτικές ιστορίες (ή τα ερωτικά τρίγωνα) εμπλουτίζουν την συνολική εικόνα στο μυθιστόρημα για την ανθρώπινη φύση, επικεντρώνοντας στο ερώτημα πως αντιμετωπίζει ο καθένας την προδοσία σε μια σχέση, αν κατανοεί τα λάθη του, πως διαχειρίζεται τις ενοχές του, όπως βέβαια και την σχετικότητα της κάθε ερωτικής σχέσης. Πως λοιπόν επηρεάζουν όλα αυτά τα σφάλματα, τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους; Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό το φαινομενικά άσχετο εγκιβωτισμένο κεφάλαιο του Κας Μάστερν, διότι χρησιμεύει συγκριτικά με τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των χαρακτήρων του βιβλίου.
Η ταινία του Robert Rossen
Η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά του «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» έγινε το 1949, δύο μόλις χρόνια μετά την έκδοση του μυθιστορήματος και είναι η καλύτερη από τις άλλες μεταφορές που έγιναν αργότερα. Ο εξαίρετος σκηνοθέτης Robert Rossen, μετέφερε μέσα σε 110 λεπτά, με απόλυτη πιστότητα και ακρίβεια τα σημαντικότερα στοιχεία του βιβλίου (λείπει ουσιαστικά μόνο η εγκιβωτισμένη ιστορία του Κας Μάστερν) σε ένα σενάριο που προκαλεί θαυμασμό και με μοντάζ που μετατρέπει την όλη ιστορία σε ένα ξέφρενο θρίλερ, το οποίο δεν θυμίζει σε τίποτα μια ταινία γύρω από την πολιτική. Οι τρεις πρωταγωνιστές της ταινίας, ουσιαστικά άγνωστοι μέχρι τότε, βραβεύτηκαν με Όσκαρ ερμηνείας (ο Τζον Γουέιν είχε απορρίψει τον ρόλο), ενώ η ταινία αποτέλεσε εκτός από κριτική και μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Εν κατακλείδι
Το «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» είναι ένα πραγματικό σπουδαίο βιβλίο, για το οποίο μπορείς να μιλάς για ώρες. Είναι πολύ παραπάνω από ένα βιβλίο για την πολιτική διαφθορά και για την εξουσία. Είναι πολύ παραπάνω από ένα βιβλίο χαρακτήρων όπως είναι τα μεγάλα έργα του Σαίξπηρ, από τα οποία (κυρίως τον «Ιούλιο Καίσαρα») εμπνέεται ο Penn Warren με τις αναφορές να είναι σαφείς. Είναι ένα βιβλίο που συνδιαλέγεται απευθείας με τα έργα του Τολστόι και του Ντοστογιέφσκι, με την μεγάλη Αμερικάνικη αφηγηματική παράδοση, με τα μυθιστορήματα του μεσοπολέμου (τον «Μεγάλο Γκάτσμπι» του Φιτζέραλντ, το «U.S.A. 42ος παράλληλος» του Ντος Πάσος και άλλα), είναι ένα βιβλίο που επηρέασε τις επόμενες γενιές των Αμερικανών μυθιστοριογράφων.
Βιβλίο μεγάλης πνοής το αριστουργηματικό «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά», είναι πολλά πράγματα μαζί. Μυθιστόρημα πολιτικό και φιλοσοφικό, μυθιστόρημα μαθητείας και αυτογνωσίας, στοχασμός γύρω από την εξουσία και τον άνθρωπο με τις ατέλειες αλλά και την μεγαλοσύνη του, πάνω απ’ όλα όμως είναι ένα μεγάλο Αμερικανικό μυθιστόρημα για τον Νότο, που περιγράφει αυτή την ιδιόρρυθμη ατμόσφαιρα σε αυτές τις Πολιτείες των Η.Π.Α., που έχει χαθεί πλέον, καθώς έχουν ομογενοποιηθεί τα πάντα.
Στο βιβλίο υπάρχουν και πρωταγωνιστούν, δύο έξοχοι λογοτεχνικοί ήρωες, ο Κυβερνήτης Γουίλι Σταρκ και ο δημοσιογράφος και έμπιστός του Τζακ Μπέρντεν. Η αφήγηση που δεν ακολουθεί γραμμική πορεία, αλλά έχει χρονικά άλματα στο παρελθόν, κατά το μεγαλύτερο μέρος της γίνεται μέσα από την υποκειμενική ματιά του Τζακ Μπέρντεν, ο οποίος περιγράφει μεν την ιστορία της ανόδου και της πτώσης ενός bigger than life μυθιστορηματικού ήρωα, από την άλλη όμως, εξιστορεί και την δική του προσωπική πορεία από τα χρόνια της νιότης του, μέχρι την ωριμότητα.
Η υπόθεση του λογοτεχνικού έργου
Ο δημοσιογράφος Τζακ Μπέρντεν το 1922 γνωρίζει τον Γουίλι Σταρκ, όταν ο δεύτερος έχει καταγγείλει στις αρχές, μια εξόφθαλμη παρανομία στο χτίσιμο ενός σχολείου του Μέισον σίτι, της μικρής πόλης που μένει. Ο Σταρκ είναι ένας αφελής και μάλλον ονειροπόλος νέος άνθρωπος, που ζει μια φτωχική ζωή έξω από την πόλη, με τη σύζυγο του Λούσι και τον μικρό τους γιο. Παρότι η καταγγελία του «πνίγεται» από τους διεφθαρμένους ιθύνοντες της περιοχής, όταν μετά από δύο χρόνια συμβαίνει ένα ατύχημα στο νεόκτιστο σχολείο, οι άνθρωποι που τον είχαν χλευάσει, τον αναγορεύουν ήρωα της μικρής πόλης και το όνομά του ακούγεται σε όλη την Πολιτεία.
Στις επερχόμενες εκλογές, το φαβορί των εκλογών, σκέπτεται να εκμεταλλευτεί την φήμη του Σταρκ, χρησιμοποιώντας τον, ως τρίτο υποψήφιο για να διασπάσει το εκλογικό σώμα, κάνοντας την επικράτησή του ευκολότερη. Στέλνει δύο ανθρώπους του, την δυναμική Σέιντι Μπερκ και τον «άνθρωπο για όλες τις δουλειές» Τάινι Ντάφι να «βοηθήσουν» τον Σταρκ, που δεν είναι κι ο πιο επιδέξιος ρήτορας παραπέμποντας στατιστικές και αριθμούς στους μπουρτζόβλαχους που τον παρακολουθούν. Όταν όμως η Σέιντι τού αποκαλύπτει την αλήθεια, ο Σταρκ μεθάει και λύνεται η γλώσσα του, παρατάει τις σημειώσεις, μιλάει με την καρδιά του, λέγοντας πικρές αλήθειες, μαγνητίζοντας τους ακροατές του. Ο Σταρκ δεν θα καταφέρει τίποτα σε αυτές τις εκλογές, έχει όμως αφήσει υποσχέσεις για το μέλλον.
Κι έτσι στις επόμενες εκλογές θριαμβεύει, κατακτώντας το αξίωμα του Κυβερνήτη της Πολιτείας. Στο επιτελείο του ήδη ανήκουν η Σέιντι ως γραμματέας και έμπιστή του, ο Ντάφι που ακολουθεί το ρεύμα και γνωρίζει τα κατατόπια, και ο οδηγός του ο Σούγκαρ Μπόι που τον έχει για Θεό του. Στην ομάδα, θα προστεθεί ο Τζακ Μπέρντεν ως «ερευνητής» και υπεύθυνος τύπου. Ο Τζακ Μπέρντεν είναι κλασσική περίπτωση ανθρώπου, μπερδεμένου μέσα στον ιδεαλισμό και τις εμμονές του. Έχει σπουδάσει Ιστορία, αλλά εργάζεται ως δημοσιογράφος. Πιστεύει στον Σταρκ, τον θεωρεί ειλικρινή πολιτικό και τρέφει φιλικά αισθήματα γι’ αυτόν. Η οικογένειά του, παλιά αριστοκρατική του Νότου ζει σε μια πόλη που φέρει το όνομα της οικογένειάς του. Είναι όμως μια ιδιαίτερη περίπτωση οικογένειας, αφού ο πατέρας του Έλις Μπέρντεν, επιτυχημένος δικηγόρος, έχει παρατήσει το σπίτι, παίρνοντας διαζύγιο, και ζει στην πόλη ως άστεγος κηρύττοντας το Ευαγγέλιο, ενώ η μητέρα του ζει μαζί με τον τρίτο ή τέταρτο σύντροφό της, πάντα προσκολλημένη σε οτιδήποτε έχει στη τσέπη βαρύ πορτοφόλι.
Στην μικρή και ειδυλλιακή πόλη ζει και η Ανν Στάντον, ο εφηβικός έρωτας του Τζακ Μπέρντεν που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, καθώς μια ο ένας, μια η άλλη, μέσα στην ανασφάλειά τους έκαναν πίσω την πιο κρίσιμη στιγμή. Ο Τζακ Μπέρντεν είναι επίσης στενός φίλος με τον Άνταμ Στάντον, τον μεγαλύτερο αδερφό της Ανν, που είναι φημισμένος (κυρίως για την ακεραιότητά του) χειρουργός. Ο πατέρας των δύο φίλων του Τζακ, ήταν για χρόνια Κυβερνήτης της περιοχής, άρα και ο ισχυρός άνδρας της, μαζί με τον Δικαστή Ίρβιν που ακόμα εξουσιάζει και επηρεάζει τα παλαιά τζάκια της περιοχής. Όλοι αυτοί περιφρονούν τον Γουίλι Σταρκ θεωρώντας ότι ανήλθε στην εξουσία με δόλιες μεθόδους κι ότι απειλεί την παλιά αριστοκρατία, ενώ αποδοκιμάζουν τον Τζακ για την απόφασή του να εργαστεί γι’ αυτόν.
Αυτό είναι το σκηνικό πάνω στο οποίο τοποθετεί την δράση του βιβλίου του ο Penn Warren. Στο εναρκτήριο κεφάλαιο του βιβλίου, ο Σταρκ αναθέτει στον Τζακ Μπέρντεν, να βρει στοιχεία για το παρελθόν του Δικαστή Ίρβιν, μετά την γνωστοποίηση του τελευταίου ότι στις επερχόμενες εκλογές για την Γερουσία θα υποστηρίξει τον υποψήφιο που κατεβαίνει αντίπαλος του Σταρκ – διότι ο Σταρκ μετά το τέλος της κυβερνητικής του θητείας, θεωρεί ότι έχει στο χέρι του, μια θέση στη Γερουσία, που θα του ανοίξει τον δρόμο ως την προεδρία των Η.Π.Α.
«Ο άνθρωπος συλλαμβάνεται μέσα στην αμαρτία, γεννιέται μέσα στη διαφθορά και περνάει από την μπόχα της πάνας στην αποφορά του σάβανου. Πάντα κάτι υπάρχει.»
Ο Τζακ Μπέρντεν γνωρίζει ότι είναι καλός ερευνητής από τα φοιτητικά του χρόνια. Όταν σπούδαζε Ιστορία, βρίσκονται στην κατοχή του, ένα πακέτο επιστολές μαζί με κάποια άλλα αντικείμενα που βρέθηκαν στα υπάρχοντα του Κας Μάστερν, ενός μακρινού θείου του πατέρα του, ο οποίος σκοτώθηκε κατά την διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου στην Ατλάντα, πολεμώντας για τον στρατό των Νοτίων. Ο Τζακ ασχολείται με αυτές τις επιστολές που ανοίγουν έναν ολόκληρο κόσμο μπροστά του. Ο Κας Μάστερν ερωτεύτηκε την Άναμπελ, σύζυγο του καλύτερού του φίλου που ήταν τραπεζίτης. Όταν ο φίλος του, μαθαίνει την ερωτική σχέση των δυο τους, αυτοκτονεί. Μετά την κηδεία, η Άναμπελ είναι πεπεισμένη ότι μια σκλάβα που έχει στην υπηρεσία της, η Φοίβη, γνώριζε για την παράνομη σχέση της με τον Κας και την κοιτάει περίεργα. Την πηγαίνει λοιπόν, σε μια κοντινή πόλη και την δίνει σε έναν δουλέμπορο να την πουλήσει. Όταν ο Κας Μάστερν μαθαίνει το γεγονός αυτό, προσπαθεί να την εντοπίσει και να την αγοράσει πίσω, αλλά τα ίχνη της χάνονται και εκείνος, μπλέκει με τη συμμορία των δουλεμπόρων, συνειδητοποιώντας για πρώτη φορά στη ζωή του, την φρίκη τού να είσαι σκλάβος. Γυρνώντας στην μικρή φυτεία που κατείχε, απελευθερώνει τους σκλάβους του – κάτι ιδιαίτερα ανατρεπτικό για το περιβάλλον του – και μετά κατατάσσεται ως απλός στρατιώτης στον στρατό των Νοτίων, ενώ ως γαιοκτήμονας θα μπορούσε να πάρει βαθμό αξιωματικού και μεγαλύτερη ασφάλεια στις μάχες. Από τις ενοχές που τον βασανίζουν, για την σχέση του με την Άναμπελ και την έμμεση συμμετοχή του στο δουλεμπόριο, θα επιδιώξει ουσιαστικά τον θάνατό του.
Ο Τζακ Μπέρντεν συγκλονίζεται με αυτή την ιστορία που ανακαλύπτει, σε τέτοιο βαθμό, που παρατάει τις σπουδές του λίγο πριν την διατριβή του. Την ξαναθυμάται, όταν ο Σταρκ τού αναθέτει την έρευνα για τον Δικαστή, σίγουρος ότι υπάρχει κάτι στο παρελθόν του. Και ο Τζακ σκαλίζοντας παλιά αρχεία, βρίσκει ότι ο Δικαστής είχε κάποτε δωροδοκηθεί, οδηγώντας έναν άνθρωπο σε αυτοκτονία. Το αδίκημα έχει βέβαια παραγραφεί πλέον, αλλά στην έρευνά του ο Τζακ διαπιστώνει ότι συνεργάτης του Δικαστή, ήταν ο Κυβερνήτης Στάντον, ο πατέρας των δύο μοναδικών του φίλων, της Ανν και του Άνταμ. Δεν λέει κάτι στον Σταρκ, μέχρι να μιλήσει με τον Δικαστή, ενώ αποκαλύπτει στην Ανν, τα γεγονότα, την αλήθεια για τον πατέρα της, συγκλονίζοντάς την.
«…ολόκληρη η ζωή δεν είναι παρά ο σκοτεινός παλμός του αίματος και ο σπασμός του νεύρου.»
Ο Σταρκ εξομολογείται στον Τζακ Μπέρντεν, ότι θέλει να υλοποιήσει το όνειρό του, να χτίσει το μεγαλύτερο νοσοκομείο της περιοχής που θα είναι δωρεάν για όλους. Επιθυμεί να αναθέσει την διεύθυνσή του στον Άνταμ Στάντον, ο οποίος όμως τον σιχαίνεται, σκέφτεται λοιπόν να τον εκβιάσει αποκαλύπτοντάς του, ότι ο πατέρας τους ήταν κι αυτός μπλεγμένος σε περίεργες υποθέσεις. Ο Τζακ συνειδητοποιεί ότι ο Σταρκ γνωρίζει επακριβώς τις εμπλοκές του Δικαστή και του Κυβερνήτη Στάντον και απλώς τον χρησιμοποιεί για να πείσει τον παλιό του φίλο.
Η κατάσταση εμπλέκεται όταν διαπιστώνει ότι η σκληροτράχηλη Σέιντι είναι από χρόνια ερωμένη του Σταρκ, καλύπτοντας (και υπομένοντας) όλες τις κατά καιρούς μικροϊστορίες του με χορεύτριες κλπ. Τα μπλεξίματα συνεχίζονται, καθώς ο ατίθασος γιος του Σταρκ και εξαιρετικός παίκτης του αμερικάνικου ποδοσφαίρου, τραυματίζεται και μια κοπέλα – φίλη του, ισχυρίζεται ότι είναι έγκυος στο παιδί του. Ένας μεγαλοεργολάβος (μαζί με τον πατέρα της), εκβιάζει τον Σταρκ για να του αναθέσει την κατασκευή του νοσοκομείου. Ο Σταρκ στέλνει τον Τζακ στον Δικαστή να τον απειλήσει ότι αν δεν βγάλει ένταλμα σύλληψης των εκβιαστών θα δημοσιοποιήσει την παλιά του δωροδοκία. Ο Τζακ σε μια δραματική συζήτηση με τον Δικαστή θα φύγει με άδεια χέρια, μη γνωρίζοντας ότι έχει ανοίξει ο ασκός του Αιόλου, όχι μόνο για ότι θα επακολουθήσει, αλλά και για το δικό του παρελθόν που δεν γνώριζε. Όπως οδηγούμαστε προς το φινάλε της ιστορίας, η κατάσταση γίνεται όλο και περισσότερο δραματική και το αληθινό πρόσωπο των πρωταγωνιστών της αποκαλύπτεται.
«Φτάνεις σ’ ένα άγνωστο μέρος, σε μια πόλη σαν το Μέισον Σίτι, και δεν σου φαίνονται πραγματικοί άνθρωποι, αλλά ξέρεις πως είναι. Ξέρεις πως όταν ήταν πιτσιρίκια έμπαιναν στο ρέμα κι όταν μεγάλωσαν κάπως έβγαιναν με τη δύση και πήγαιναν κι ακουμπούσαν στον πίσω φράχτη και κοίταζαν πέρα, την ύπαιθρο και τον ουρανό, και δεν ήξεραν τι γινόταν μέσα τους, αν ήταν χαρούμενοι ή θλιμμένοι, κι όταν μεγάλωναν για τα καλά πλάγιαζαν με τις γυναίκες τους και γαργαλούσαν τα μωρά τους, να τα κάνουν να γελάσουν, και πήγαιναν το πρωί στη δουλειά και δεν ξέρανε τι θέλανε, αλλά είχαν τους λόγους τους να κάνουν διάφορα και θέλανε να κάνουν καλά πράγματα, γιατί πάντα πρόβαλλαν καλούς λόγους για ό,τι έκαναν, και μετά, όταν γέρασαν, τους έχασαν τους λόγους για να κάνουν οτιδήποτε και κάθονταν στον πάγκο, μπροστά στο μαγαζί με τα χάμουρα και πιάνανε κουβέντα για τους λόγους που είχαν οι άλλοι, μόνο που είχαν ξεχάσει ποιοι ήταν αυτοί οι λόγοι. Και μετά κάποιο πρωί, λίγο προτού χαράξει, εκεί που πλάγιαζαν στο κρεβάτι τους και κοίταζαν το ταβάνι, συνειδητοποιούσαν πως μετά βίας το έβλεπαν, γιατί στη λάμπα ήταν καρφιτσωμένη μια εφημερίδα για να σκιάζει κάπως το φως, και δεν αναγνώριζαν πια τα πρόσωπα γύρω από το κρεβάτι, γιατί το δωμάτιο ήταν πήχτρα στον καπνό ή στην ομίχλη και τα μάτια τους τσούζανε καιτ ο λαρύγγι τους είχε κλείσει. Α, ναι, μια χαρά πραγματικοί άνθρωποι είναι και ο λόγος που μπορεί να μη σου φαίνονται εσένα πραγματικοί είναι γιατί ούτε κι εσύ είσαι πολύ πραγματικός.»
Ο Σταρκ ως κεντρικός χαρακτήρας
Στο μυθιστόρημα του Penn Warren, που εμπνεύστηκε τον τίτλο του από ένα παιδικό τραγουδάκι, ο κεντρικός χαρακτήρας γύρω από τον οποίον περιστρέφονται όλοι οι άλλοι, είναι ο Γουίλιαμ Σταρκ. Ο συγγραφέας μπορεί να το αρνήθηκε όταν κυκλοφόρησε το βιβλίο, αλλά η προσωπικότητα του ήρωά του, βασίζεται στα έργα και τις ημέρες του Κυβερνήτη της Λουιζιάνας (1928-1932) και αργότερα Γερουσιαστή (1932-1935), Χιούι Λονγκ ενός αντιφατικού Δημοκρατικού, που προσέφερε πολλά στην πολιτεία της Λουιζιάνας, διαφώνησε ανοικτά με τον Ρούζβελτ για την πολιτική του New Deal και δολοφονήθηκε από τον γαμπρό ενός πολιτικού του αντιπάλου. Ο Λονγκ ήταν ένας λαϊκιστής πολιτικός, που κινητοποιούσε τις μάζες, κυβέρνησε αυταρχικά, έκανε πολλά δημόσια έργα και χρησιμοποιούσε συζητήσιμες μεθόδους. Κάτι ανάλογο φέρεται να κάνει ο Σταρκ στο βιβλίο, ο οποίος, ξεκινάει ως ιδεαλιστής πολιτικός που θέλει να αλλάξει τον κόσμο και αλλάζει τον εαυτό του. Θεωρεί ότι κάνει το Καλό αλλά στην πραγματικότητα χρησιμοποιεί τις χειρότερες μεθόδους για να το επιτύχει. Ακόμα και στην φαινομενικά καλύτερη πράξη του, την κατασκευή του Νοσοκομείου – εκβιάζει τον Δικαστή Ίρβιν, αδιαφορώντας για τις συνέπειες που μπορεί να επιφέρει αυτή του η ενέργεια στους γύρω του, ακόμα και σε πολύ κοντινά του πρόσωπα. Στον βωμό της σκοπιμότητας, μπορεί να θυσιάσει τα πάντα.
Η δύναμη της εξουσίας, οι μέθοδοι και ο χειρισμός των ανθρώπων
Ο Σταρκ αντιπροσωπεύει στην κυριολεξία, τον Λαϊκιστή πολιτικό. Θεωρεί ότι η πολιτική είναι το μέσον για να ασκήσει εξουσία και να αποκτήσει δύναμη. Μπορεί κάποιες προθέσεις του να είναι καλές αλλά ο τρόπος που τις ασκεί είναι κακός και βρώμικος, θεωρώντας ότι αφού τον ψηφίζουν οι πολίτες, έχει την έγκριση του κόσμου για τα πάντα. Όπως κάθε Λαϊκιστής πολιτικός (από τον Μουσολίνι έως τον Ατατούρκ και από τον Τσάβες έως τον Τραμπ), συγκεντρώνει εναντίον του, τα παλιά πολιτικά τζάκια, τους παλιούς πολιτικούς – που δεν ήταν καλύτεροι αλλά χρησιμοποιούσαν διαφορετικές μεθόδους, την ανώτερη τάξη των τοπικών κοινωνιών που διαφωνεί με τις μεθόδους που χρησιμοποιεί.
Παρακολουθούμε στο μυθιστόρημα ότι ο Σταρκ χρησιμοποιεί και χειρίζεται με την ικανότητά του να γοητεύει τους πάντες, μια σειρά από ικανούς στον τομέα τους ανθρώπους, με κυριότερο τον έτερο ήρωα του μυθιστορήματος Τζακ Μπέρντεν, που έχει ειδικευτεί στις έρευνες, την Σέιντι που είναι ο πολιτικός του βραχίονας και ίσως το πιο ευθύ άτομο στο βιβλίο, η οποία, του φτιάχνει την εικόνα ανεβάζοντάς τον στην εξουσία, αλλά η αχίλλειος πτέρνα της είναι ο έρωτάς την γι’ αυτόν που κάποια στιγμή θα την τυφλώσει, κυρίως όταν τον βλέπει δίπλα στο άτομο που είναι ακριβώς το αντίθετο από εκείνη, και τον Ντάφι για τις βρωμοδουλειές – ο Ντάφι είναι το ακριβώς αντίθετο του Σταρκ, δεν ρωτάει, εκτελεί, χώνεται σε δουλειές που κανείς άλλος δεν μπορεί να αναλάβει. Ο Σταρκ όμως χειρίζεται και την σύζυγό του, την Λούσι, που την αφήνει να νομίζει ότι διατηρεί τον ιδεαλισμό της, μένοντας «εκτός εικόνας» και στο παρασκήνιο, ουσιαστικά όμως έτσι τον διευκολύνει να κάνει ότι ακριβώς επιθυμεί.
Ο Τζακ Μπέρντεν ως κεντρικός χαρακτήρας και η σχετικότητα της μνήμης
Ο άλλος κεντρικός χαρακτήρας του μυθιστορήματος, είναι ο αφηγητής του, ο Τζακ Μπέρντεν, που από αδιάφορος για όλα δημοσιογράφος, λίγο ιδεαλιστής και ρομαντικός, μεταμορφώνεται κατά την διάρκεια της ιστορίας που αφηγείται σε έναν άνθρωπο της πράξης, σε έναν κυνικό «fixer» για τον Σταρκ. Ο Τζακ πιστεύει και γοητεύεται από τον Σταρκ, τον θεωρεί φίλο του, τον καλύπτει και το μόνο που τον ενδιαφέρει είναι να εκτελέσει τις εντολές του.
Ο Τζακ Μπέρντεν στο τέλος του μυθιστορήματος, συνειδητοποιεί την σχετικότητα της μνήμης και την επίδραση του χρόνου. Βλέπει ότι η προσπάθειά του να δραπετεύει μέσα από τις αναμνήσεις του, τού φέρνει περισσότερο δυστυχία παρά ευτυχία, κι ότι πρέπει πλέον να ζει στο παρόν για να μπορέσει να ισορροπήσει.
Ένα μυθιστόρημα (και) για τον Αμερικάνικο Νότο
Ο Γ. Σταρκ ζει και ακμάζει σε μια πολιτεία του Νότου (το Κεντάκι, την Λουιζιάνα;). Η άνοδος ενός πολιτικού από το μηδέν ουσιαστικά, ήταν κάτι που συνέβαινε σχεδόν πάντα, μόνο στις Νότιες πολιτείες, καθώς εκεί τα πολιτικά τζάκια ήταν παντοδύναμα και η πολιτική ήταν ένα κληρονομικό δικαίωμα των αριστοκρατικών οικογενειών. Το όλο στυλ της παρουσίας του Σταρκ είναι χαρακτηριστικό ενός Νότιου πολιτικού που έχει διαπροσωπικές σχέσεις με τους ψηφοφόρους του, δεν διστάζει να πάρει το εντυπωσιακό του αυτοκίνητο και να μεταβεί επί τόπου να λύσει μόνος του ένα θέμα, πίνει πολύ και βρίζει, αδιαφορεί για τους καλούς τρόπους, είναι ρατσιστής.
Η αναζήτηση της οικογενειακής κληρονομιάς και παράδοσης είναι ακόμα ένα γνώρισμα του Νότου, όπου οι οικογενειακές ρίζες είναι ένα στοιχείο πολύ δυνατό.
Στο μυθιστόρημα του Penn Warren, ο Νότος βέβαια παρουσιάζεται σε μια μετάβαση. Η δράση δεν εκτυλίσσεται στα σαλόνια με τις βαριές κουρτίνες και τις δεσποσύνες με τα ωραία φορέματα. Μπορεί η ερωτική ατμόσφαιρα της υγρασίας και του νερού να κυριαρχούν στις σκηνές που ο Τζακ περιγράφει την ιδιόμορφη ερωτική του σχέση με την Ανν Στάντον, αλλά τίποτα ρομαντικό δεν υπάρχει στα λόγια του – εξάλλου ο συγγραφέας τον παρουσιάζει να μιλάει και να κινείται ως άλλος ήρωας των Τσάντλερ και Χάμετ. Να τονίσω εδώ, και την πλήρη απουσία του μαύρου στοιχείου από το μυθιστόρημα – οι μαύροι στο βιβλίο είναι υπηρέτες, αχθοφόροι ή σκλάβοι όπως στην ιστορία του Κας Μάστερν. Για τον Νότιο, ο μαύρος ήταν ένα αντικείμενο ή δεν υπήρχε καθόλου.
Φιλία – Προδοσία
Οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες του βιβλίου, ο Τζακ Μπέρντεν και ο Γουίλι Σταρκ είναι φίλοι εκτός από συνεργάτες – με σχέση βέβαια «αφεντικού» και «υπαλλήλου» που όμως τις περισσότερες φορές υπερβαίνει τον επαγγελματισμό και γίνεται φιλική. Θα μπορούσε να πει κανείς, ότι αποτελούν ο ένας το alter-ego του άλλου. Παρότι τα οικογενειακά τους υπόβαθρα είναι διαφορετικά, ο Τζακ θαυμάζει τον Σταρκ για τον δυναμισμό του και την ικανότητά του να δονεί και να μαγεύει τον κόσμο. Στο τέλος του βιβλίου, ο Τζακ συνειδητοποιεί ότι ένα μεγάλο και σημαντικό κεφάλαιο της ζωής του έχει τελειώσει.
Όλοι όμως οι πρωταγωνιστές του μυθιστορήματος, βρίσκονται να μεταπηδούν από την φιλία στην προδοσία και πίσω, με ευκολία. Η Σέιντι θα προδώσει τον εραστή της Γουίλιαμ Σταρκ όταν η ζήλεια της θα την τυφλώσει, η Ανν Στάντον θα προδώσει τον Τζακ Μπέρντεν με τον χειρότερο τρόπο, ο Ντάφι θα προδώσει το αφεντικό του, ο Δικαστής Ίρβιν θα είναι φίλος και προδότης για την οικογένεια του Τζακ Μπέρντεν.
Ο Τζακ στο τέλος του βιβλίου, καταλήγει στο συμπέρασμα ότι οι καταστάσεις καθορίζουν τις ζωές των ανθρώπων – καλό, κακό, φιλία, προδοσία είναι σχετικά και καθορίζονται από τα γεγονότα.
Η ιστορία του Κας Μάστερν και η επίδρασή της στον Τζακ Μπέρντεν
Ο Τζακ μετά την ανάγνωση των επιστολών του Κας Μάστερν και την πλήρη γνώση της ιστορίας του, στην αρχή, αδυνατεί να κατανοήσει την πορεία του μετά την αποκάλυψη ότι η αυτοκτονία του καλύτερού του φίλου, οφείλεται στο ότι αποκαλύπτει την σχέση του Κας και της συζύγου του. Ο Τζακ δεν καταλαβαίνει γιατί ο Κας νιώθει τόσο ένοχος για την αυτοκτονία του φίλου του και τη σχέση με την γυναίκα του. Ο Τζακ αδυνατεί να κατανοήσει, γιατί είναι μόλις 20 χρονών, πως οι ενέργειες ενός ανθρώπου, μπορούν να επηρεάσουν τόσο καθοριστικά τη ζωή ενός τρίτου ή γιατί αυτός ο τρίτος αναλαμβάνει την ευθύνη για ότι συνέβη στη ζωή κάποιου άλλου με τον οποίον δεν ήρθε σε κατευθείαν επαφή. Βλέπουμε πως ήταν ο Τζακ ως φοιτητής, και το πώς τα γεγονότα που ακολούθησαν μετέστρεψαν τις ιδέες του, με αποτέλεσμα να θέλει, όταν πλέον έχει ζήσει μια ζωή γεμάτη ανατροπές να γράψει την ιστορία του Κας Μάστερν σε βιβλίο, επιτέλους κατανοώντας τις ενέργειές του.
Οι ερωτικές ιστορίες (ή τα ερωτικά τρίγωνα) εμπλουτίζουν την συνολική εικόνα στο μυθιστόρημα για την ανθρώπινη φύση, επικεντρώνοντας στο ερώτημα πως αντιμετωπίζει ο καθένας την προδοσία σε μια σχέση, αν κατανοεί τα λάθη του, πως διαχειρίζεται τις ενοχές του, όπως βέβαια και την σχετικότητα της κάθε ερωτικής σχέσης. Πως λοιπόν επηρεάζουν όλα αυτά τα σφάλματα, τους άμεσα ή έμμεσα εμπλεκόμενους; Γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό το φαινομενικά άσχετο εγκιβωτισμένο κεφάλαιο του Κας Μάστερν, διότι χρησιμεύει συγκριτικά με τις σχέσεις που δημιουργούνται μεταξύ των χαρακτήρων του βιβλίου.
Η ταινία του Robert Rossen
Η πρώτη κινηματογραφική μεταφορά του «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» έγινε το 1949, δύο μόλις χρόνια μετά την έκδοση του μυθιστορήματος και είναι η καλύτερη από τις άλλες μεταφορές που έγιναν αργότερα. Ο εξαίρετος σκηνοθέτης Robert Rossen, μετέφερε μέσα σε 110 λεπτά, με απόλυτη πιστότητα και ακρίβεια τα σημαντικότερα στοιχεία του βιβλίου (λείπει ουσιαστικά μόνο η εγκιβωτισμένη ιστορία του Κας Μάστερν) σε ένα σενάριο που προκαλεί θαυμασμό και με μοντάζ που μετατρέπει την όλη ιστορία σε ένα ξέφρενο θρίλερ, το οποίο δεν θυμίζει σε τίποτα μια ταινία γύρω από την πολιτική. Οι τρεις πρωταγωνιστές της ταινίας, ουσιαστικά άγνωστοι μέχρι τότε, βραβεύτηκαν με Όσκαρ ερμηνείας (ο Τζον Γουέιν είχε απορρίψει τον ρόλο), ενώ η ταινία αποτέλεσε εκτός από κριτική και μεγάλη εμπορική επιτυχία.
Εν κατακλείδι
Το «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά» είναι ένα πραγματικό σπουδαίο βιβλίο, για το οποίο μπορείς να μιλάς για ώρες. Είναι πολύ παραπάνω από ένα βιβλίο για την πολιτική διαφθορά και για την εξουσία. Είναι πολύ παραπάνω από ένα βιβλίο χαρακτήρων όπως είναι τα μεγάλα έργα του Σαίξπηρ, από τα οποία (κυρίως τον «Ιούλιο Καίσαρα») εμπνέεται ο Penn Warren με τις αναφορές να είναι σαφείς. Είναι ένα βιβλίο που συνδιαλέγεται απευθείας με τα έργα του Τολστόι και του Ντοστογιέφσκι, με την μεγάλη Αμερικάνικη αφηγηματική παράδοση, με τα μυθιστορήματα του μεσοπολέμου (τον «Μεγάλο Γκάτσμπι» του Φιτζέραλντ, το «U.S.A. 42ος παράλληλος» του Ντος Πάσος και άλλα), είναι ένα βιβλίο που επηρέασε τις επόμενες γενιές των Αμερικανών μυθιστοριογράφων.
Το «Όλοι οι άνθρωποι του βασιλιά», είναι ένα υπαρξιακό δράμα και ένα μυθιστόρημα αυτογνωσίας, είναι ένα βιβλίο για τις ανθρώπινες σχέσεις με αυτό το χαρακτηριστικό των μεγάλων αριστουργημάτων της παγκόσμιας λογοτεχνίας, όπου η κάθε σχέση του κεντρικού ήρωα θα μπορούσε να αποτελέσει ένα διαφορετικό βιβλίο. Είναι επίσης ένα μοντερνιστικό μυθιστόρημα, όπου απουσιάζει η γραμμική αφήγηση κι όπου ο συγγραφέας εισάγει μια εγκιβωτισμένη ιστορία (που θα μπορούσε από μόνη της να είναι μια συγκλονιστική νουβέλα), η οποία όμως θα διαδραματίσει ουσιαστικό ρόλο στην εξέλιξη της ιστορίας. Είναι ένα δυναμικό και γεμάτο ζωντάνια βιβλίο γύρω από τα μυστικά και ψέματα, για την αλήθεια και το ψέμα, την αγάπη και την αφοσίωση (ή την έλλειψή τους). Είναι ένα βιβλίο για όλες τις εποχές, που θα είναι πάντα σύγχρονο και επίκαιρο. Είναι ένα μεγάλο Αμερικανικό μυθιστόρημα.
Βαθμολογία 89 / 100
3 Comments:
At 20/3/21 21:19, 
Λένα Αναγνώστου
Ποταμός το μυθιστόρημα, ποταμός και η κριτική σου παρουσίαση! Οξυδερκής και εμπεριστατωμένη! Συγκέντρωσες τα πάντα σχετικά με ένα μυθιστόρημα που όπως επεσήμανες , μπορεί κανείς να μιλά ώρες γι' αυτό. Δεν ξερω και τι είπατε στη συνάντηση γιατι δεν μπόρεσα να παρευρεθώ, ενώ ήθελα πολύ αφού το είχα διαβάσει και ήθελα να ακούσω τις παρατηρήσεις σου και των άλλων. Να πω κι εγώ ότι μου έκανε εντύπωση η μετάφραση, πρέπει να ήταν άθλος θεωρώ, και να προσθέσω μόνο τη βαθιά ποιητικότητα που χαρακτηρίζει την αντίληψη του κόσμου κι επομένως και τη γραφή του Warren. Μήπως το είπες και δεν το πρόσεξα φοβάμαι αλλά δεν ξαναδιαβάζω τώρα το κείμενο σου! Σ΄ευχαριστούμε!
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.