«Αν κάποια μέρα μείνει κάτι απ’την Ευρώπη δεν θά’ναι η επαναλαμβανόμενη ιστορία της,που από μόνη της δεν αντιπροσωπεύει καμία αξία.Το μόνο που ενδέχεται να μείνει είναι η ιστορία των τεχνών της.»
Το δοκίμιο σε εφτά μέρη του Μίλαν Κούντερα «Ο ΠΕΠΛΟΣ» (Εκδ.Εστία),που είναι γεμάτο από τέτοιες υπέροχες φράσεις,είναι ένα ταξίδι στην ιστορία του μυθιστορήματος μέσα από τα μάτια και τις ιδέες του μεγάλου Τσέχου μυθιστοριογράφου.
Ο Κούντερα έχει την απαράμιλλη ικανότητα,τα μυθιστορήματά του να λειτουργούν και σαν δοκίμια και τα δοκίμιά του να λειτουργούν και σαν μυθιστορήματα.Με ιδιαίτερα κατανοητή και απλή γλώσσα,ο συγγραφέας μιλάει γιά την πορεία τού μυθιστορήματος από τον ΔΟΝ ΚΙΧΩΤΗ του Θερβάντες,μέχρι τις μέρες μας και του ΣΑΤΑΝΙΚΟΥΣ ΣΤΙΧΟΥΣ του Ρούσντι.
Η θέση του είναι σαφής.Το μυθιστόρημα υπάρχει (και θα υπάρχει) γιά να μας αποκαλύψει το νόημα της ύπαρξής μας,της υπόστασής μας.Πίσω από το πέπλο (την κουρτίνα) των παραδοσιακών εννοιών και ερμηνειών,έχουμε ανάγκη το μυθιστόρημα γιά να ανακαλύπτουμε τις άγνωστες έννοιες της ύπαρξής μας.Ο μυθιστοριογράφος από την εποχή του Λώρενς Στερν και μετά, είναι αυτός που θα φτάσει στην «καρδιά των πραγμάτων»,όπως έγραψε ο Φλωμπέρ στην Γ.Σάνδη.
Στο βιβλίο τονίζεται η οικουμενικότητα του μυθιστορήματος ως μορφή τέχνης. «Στον κόσμο των μυθιστορημάτων δεν υπάρχουν σύνορα κρατών,οι μεγάλοι μυθιστοριογράφοι που επικαλούνταν τον Ραμπελαί τον είχαν διαβάσει σχεδόν όλοι από μετάφραση».Ο Κούντερα στέκεται ιδιαίτερα στον επαρχιωτισμό που διέπει την κουλτούρα είτε των «μεγάλων» εθνών,που αυτάρεσκα ενδιαφέρονται μόνο γιά τα έργα που είναι γραμμένα στην γλώσσα τους,είτε τον επαρχιωτισμό των «μικρών» εθνών όπως είναι η Τσεχία (αλλά και η Ελλάδα) που είναι επιφυλακτικά απέναντι στο «μεγάλο πλαίσιο»,βλέποντας την παγκόσμια λογοτεχνία σαν κάτι απρόσιτο που δεν έχει σχέση με την εθνική λογοτεχνία τους και όποιος τολμήσει να υπερβεί τα σύνορα της πατρίδας του,θεωρείται ξιπασμένος και ότι περιφρονεί τους δικούς του.
Ο Κούντερα μέσα από το «ταξίδι» του,συνδέει μέσα από τα υπόγεια ρεύματα της λογοτεχνίας,τον Δον Κιχώτη με την Μαντάμ Μποβαρύ,τον Φήλντιγκ του εξαίσιου «Τομ Τζόουνς» με τον Κάφκα και τον Μάρκες.Με εξαιρετικό στυλ και χιούμορ παραθέτει μικροιστορίες (καταπληκτική η περιγραφή της σκηνής όπου οι σουρεαλιστές Μπρετόν,Αραγκόν,Ελυάρ βρίζουν σκαιότατα την σωρό τού Ανατόλ Φρανς),λεπτομέρειες από έργα μεγάλων συγγραφέων (το ρολόϊ στον Ντοστογιέφσι,η λιτότητα της περιγραφής του ιστορικού πλαισίου στον Όε,η γραφειοκρατία πως αναπαρίσταται από τον Κάφκα,τον Μπροχ μέχρι τις μέρες μας),την διαφορά μεταξύ κιτς και χυδαιότητας (εξαιρετικό το παράδειγμα με το πως έβλεπαν τον Καμύ οι Γάλλοι συνάδελφοι του),την διαφορά στο χιούμορ μεταξύ των διαφορετικών λαών.
Αυτό όμως που μένει πάνω απ’όλα διαβάζοντας αυτό το διεισδυτικό και καίριο βιβλίο είναι η σχετικότητα της αντίληψης του μυθιστορήματος.Από τις διαφορετικές ερμηνείες που μπορούν να δοθούν σε πολύ απλά πράγματα,όπως η λεκάνη του ξυρίσματος που φοράει στο κεφάλι του σαν κράνος ο Δον Κιχώτης και πλέον λογίζεται ως τέτοιο στη συνείδηση (έστω και με κωμικό τρόπο)του αναγνώστη,έως το πως αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τα σημαντικά μυθιστορήματα ανάλογα με την εποχή ή την χώρα που ζουν,ή τον χρόνο γιά διάβασμα που διαθέτουν.
Μιλάω μέναν φίλο, έναν Γάλλο συγγραφέα,επιμένω να διαβάσει Γκόμπροβιτς.Όταν τον συναντάω αργότερα,είναι αμήχανος. «Σας άκουσα,αλλά ειλικρινά δεν κατάλαβα τον ενθουσιασμό σας.». «Τι διαβάσατε?» «Τους Μαγεμένους!»
«Διάολε!Γιατί τους Μαγεμένους?»
Οι Μαγεμένοι εμφανίστηκαν σε βιβλίο μόνο μετά τον θάνατο του Γκόμπροβιτς.Είναι ένα απλό μυθιστόρημα που το είχε δημοσιεύσει νέος ακόμα,σε συνέχειες,με ψευδώνυμο,σε μιά εφημερίδα της προπολεμικής Πολωνίας.Δεν το εξέδωσε ποτέ σε βιβλίο,δεν είχε την πρόθεση να το εκδώσει...
Λέω: «Πρέπει να διαβάσετε το Φερντυντούρκε!Ή την Πορνογραφία!»
Με κοιτάζει μελαγχολικά. «Φίλε μου,η ζωή μπροστά μου λιγοστεύει.Η δόση του χρόνου που εξοικονόμησα γιά τον συγγραφέα σας εξαντλήθηκε.»
At 26/3/07 13:13, 
scalidi
At 26/3/07 14:10, 
Ο Κούντερα, όπως σωστά αναφέρετε, στα δοκίμιά του είναι συγκλονιστικός, και επι τω προκειμένω ήταν ο πλέον αρμόδιος ν' αναφερθεί στη τέχνη του μυθιστορήματος με δοκιμιακό τρόπο. Οι επιλογές σας (αποσπάσματα αλλά και αναφορές) απολύτως καίριες, όπως κάθε φορά, η τελευταία επιλογή- απόσπασμα αποκαλυπτική αλλά και "εξοντωτική" για όποιον γράφει. Διότι αυτό που αποκαλεί ένας αναγνώστης "δόση του χρόνου" που "εξαντλείται", γι' αυτόν που γράφει είναι μια ζωή, κι αλλιώς μετράει. Οπως και νάχει, όλοι έχουν δίκιο. Κι "Ο Πέπλος", ένας Κούντερα εξαιρετικός κι εσείς στα κέφια σας και σ' αυτό το ποστ, εξάλλου ήταν και στο στοιχείο σας.
At 26/3/07 15:09,
@Alef>Ευχαριστώ γιά τα καλά σας λόγια.Δεν ξέρω εάν "βρέθηκα στο στοιχείο μου",η αλήθεια είναι ότι δεν περίμενα να μ'αρέσει τόσο αυτό το βιβλίο.Οι σχέσεις μου με τον Μίλαν είχαν ψυχρανθεί τα τελευταία χρόνια.Γιά την βαθμολογία,καλά κάνετε και ρωτάτε γιά να το διευκρινίσω σε όποιον άλλο φίλο/η έχει την απορία.Βαθμολογία θα μπαίνει μόνο σε μυθιστορήματα/διηγήματα.Δεν μπορώ να βαθμολογήσω βιβλίο θεωρίας (δλδ φιλοσοφικό,πολιτικό,ιστορικό κλπ.) παρ'ότι η αναγνωστική απόλαυση μπορεί να είναι ίδια ή και μεγαλύτερη από ένα μυθιστόρημα.
@Scalidi>Η τελευταία πρόταση θίγει ένα μεγάλο πρόβλημα,κακά τα ψέμματα.Εγώ πάλι "έχω κολλήσει" με την πρώτη φράση του ποστ,η οποία είναι του Ζυλιέν Γκρακ και ο Κούντερα την επεκτείνει λέγοντας ότι "Η ιστορία της λογοτεχνίας αντίθετα από την ιστορία εν γένει,δεν είναι ιστορία γεγονότων,αλλά ιστορία αξιών.Χωρίς το Βατερλώ,θα ήταν ακατανόητη η ιστορία της Γαλλίας.Αλλά τα Βατερλώ των μικρών ή και των μεγάλων συγγραφέων μόνο στη λήθη έχουν τη θέση τους."
Δεν είναι υπέροχο?
At 26/3/07 15:45, scalidi
At 26/3/07 18:36, DeliriumTremens
Στέκομαι στη συνοψη του ποστ σας σχετικά με τον Κούντερα ως γραφιά: Οτι έχει –inter alia- την εξαιρετική ικανότητα να λογοτεχνίζει δοκιμιογραφοντας και να δοκιμιογραφεί λογοτεχνίζοντας. (Η αστυνομία γραμματικής θα με συλλάβει για τους νεολογισμούς μου, αλλά με καταλάβατε θαρρώ :)).
Όταν το είχα διαβάσει, με ειχε στεναχωρησει, ομολογώ, το σχεδοναπαξιωτικό (μία λέξη) σχόλιό του για τους Μαγεμένους, συγκριτικά με τα άλλα έργα του Γκομπροβιτς. Γιατι κυριε Κούντερά μας;
Και για να τελειώσω κάνοντας μια συνδεση με τα υπόλοιπα που καταθέτετε, τελικά ειναι ευμετάβλητοι οιχαρακτηρισμοί που αποδιδονται σε κάποιο βιβλίο, ανάλογα με τη χρονική στιγμή που το διαβάζεις , πώς αυτό εντάσσεται στο ευρυτερο πλαίσιο του αναγνώστη αλλά και συμφωνα με τις ανάγκες της εποχής. Φερ' ειπείν, δεν κατάφερα ποτέ να καταλάβω γιατι το Φερντυτουρκε θεωρείται μείζονος σημασίας έργο. Ειναι στα "χωρίς τέλος", αρκετό καιρό τώρα.
Ισως όμως να ηταν επαναστατικό για την εποχή στην οποία δημοσιεύθηκε και χωρίς αυτές τις παραμέτρους, να χάνει κάτι απο την αξια του -στα μάτια μου.
Ίσως πάλι να είμαι άσχετη.
:):)
Ο Κούντερα είναι ένας ιδοφυής συγγραφέας που κατόρθωσε να δραπετεύσει απο τις ιδεοληψίες του περιβάλλοντός του.
Πρόκειται για το νέο Κάφκα, ένα σκοτεινό άνδρα της συγγραφής που ολοένα μαζεύεται στη μοναξιά της ευφυίας του. Πάσχει απο την απόλυτη συρρίκνωση της κοινωνικής του πραγματικότητας, γι αυτό αποτυπώνει το λόγο των προκατόχων του, για να νιώσει πως επιτέλους ανήκει!
Εξαιρετικό βιβλίο, κείμενα που θα μπορούσαν να είχαν χαθεί για μάς τους Ελληνες που δεν έχουμε τη δυνατότητα να αναδαψιλεύουμε κλασικούς λογοτέχνες εν Ευρώπη και Αμερική!
@Deliriumtremens>Άσχετη εσείς?Ξέρετε πολλούς που να έχουν διαβάσει Γκόμπροβιτς?
Λοιπόν,τους ΜΑΓΕΜΕΝΟΥΣ δεν τους έχω διαβάσει,οπότε δεν έχω άποψη,αλλά ΦΕΡΝΤΥΤΟΥΡΚΕ και ΠΟΡΝΟΓΡΑΦΙΑ είναι υπέροχα μυθιστορήματα.Κάποια στιγμή ξαναπροσπαθήστε με το πρώτο,μπορεί τότε να σας αρέσει.Το 1991 παίχθηκε στο θέατρο Τέχνης ο ΓΑΜΟΣ του Γκόμπροβιτς,εξαίσια παράσταση.Υπήρξε μία περίοδος που ήταν "της μόδας" αυτός ο συγγραφέας,τώρα δεν ξέρω εάν υπάρχουν τα βιβλία του στα Ελληνικά βιβλιοπωλεία.
Οι απόψεις σας είναι πάντα ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες.
At 27/3/07 09:45, Πάπισσα Ιωάννα
Ο Κούντερα είναι εξαιρετικός δοκιμιογράφος, πέρα από το ύφος που τον κάνει ενδιαφέροντα (ίσως και κάτι παραπάνω), γιατί ξέρει να ακτινογραφεί τη λογοτεχνία και -σε αντίθεση με άλλους συγγραφείς που δεν έχουν αναγνωστική αυτοσυνειδησία- να βρίσκει το ιδιαίτερο, το καινούργιο, το καινοτόμο σε άλλους λογοτέχνες. Κι εσύ ο απλός αναγνώστης που έχεις διαβάσει πολλά από τα έργα που αναφέρει, μόνο τώρα καταλαβαίνεις πόσες λεπτές ισορροπίες και πόσες μικρές ανατροπές κάνουν τη λογοτεχνία μια διαρκή επανάσταση. Ο Κούντερα διδάσκει και με αυτό το έργο του α ν ά γ ν ω σ η της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πείθει ότι ο αναγνώστης είναι ένας ενεργός συν-συγγραφέας.
Πατριάρχης Φώτιος
@Πατριάρχη>Σωστά είναι αυτά που γράφετε.Να τονίσω ότι είναι πάντα ευχάριστο να βλέπεις λογοτέχνες να είναι πραγματικά "διαβασμένοι" και να κατέχουν τα μυστικά της τέχνης τους.Δυστυχώς στην Ελλάδα έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε ανθρώπους με πραγματικό ταλέντο στο γράψιμο αλλά με ελάχιστη αγάπη προς την λογοτεχνία.Κατά την άποψή μου είναι θλιβερό...
At 27/3/07 20:04, Λεία Βιτάλη συγγραφέας
Εξαιρετική η επιλογή σας για τον Κούντερα. Έτσι κι αλλιώς νομίζω ότι στην Ελλάδα είναι αγαπητός. Όταν διάβασα το βιβλίο μεταξύ άλλων με εντυπωσίασε και η φράση που εντυπωσίασε κι εσάς και την αντιγράψατε. Υπάρχει ελάχιστος χρόνος να αφιερώσει κανείς πλέον στο διάβασμα ενός συγγραφέα. Αυτό με έβαλε σε θλιβερές σκέψεις. Και -παρόλο που είναι σκληρό- θα τολμήσω να το πω. Δεν έχουμε δικαίωμα σαν συγγραφείς στην αποτυχία. Παρόλο που πολλοί αληθινά μεγαλόψυχοι υποστηρίζουν ότι ο συγγραφέας έχει δικαίωμα στην αποτυχία, εντούτοις η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Ο αναγνώστης -ο συνειδητοποιημένος αναγνώστης που δεν παραμυθιάζεται- προσπερνά και φεύγει. Και δεν ξέρω αν μπορείς να τον κερδίσεις ξανά. Η αποτυχία κάνει μεγαλύτερο θόρυβο από την επιτυχία βλέπετε. Εσείς καταλαβαίνετε θαυμάσια τι θέλω να πω. Σε κάτι όμως επιτρέψτε μου να διαφωνίσω μαζί σας. Δεν πιστεύω ότι υπάρχουν πολλοί συγγραφείς με ταλέντο που δεν αγαπούν ή δεν διαβάζουν λογοτεχνία. Ξέρετε πότε οι συγγραφείς δεν διαβάζουν; Όταν βρίσκονται σε κύηση. Τότε οτιδήποτε ξένο μπει στο μυαλό τους τους αποπρσανατολίζει. Τότε δεν μπορούν να διαβάσουν. Ίσως μόνο κείμενα που αφορούν το αντικείμενο που τους απασχολεί. Είναι ένα πολύ μεγάλο θέμα αυτό και νομίζω ότι σηκώνει συζήτηση και διάθεση για εξομολογήσεις.
At 27/3/07 20:48,
έχω διαβάσει και άλλους συγγραφείς (και όχι μόνο) να πραγματεύονται το θέμα 'γράφω', την εσωτερική φλόγα, την ώθηση, τη μαγική ματιά και λειτουργία. και πάντα με γοητεύει και κοιτώ πίσω από τις λέξεις με περιέργεια... ο καθένας από τη μεριά του προσεγγίζει την 'αλήθεια'.
ο κούντερα, ιδιαίτερα αγαπημένος μου, πραγματεύεται ένα θέμα που με ιντριγκάρει, σίγουρα θα τον διαβάσω (είναι στη νέα μου λίστα).
ευχαριστώ
@Λεία Βιτάλη>Το προσεγγίζετε το θέμα από τη μεριά του συγγραφέα και πολύ καλά κάνετε.Δεν μπορώ να το δω έτσι-δυστυχώς δεν έχω νιώσει την "διαδικασία της κύησης" ενός δημιουργήματος.Δυστυχώς όμως εάν έχω γνωρίσει 10 συγγραφείς στη ζωή μου (το νούμερο δεν είναι τυχαίο),οι μισοί από αυτούς είχαν απίστευτες ελλείψεις στη παγκόσμια λογοτεχνία,και μιλάω γιά κυριολεκτικά απίστευτες.Συζητώντας δε μαζί τους,δεν διέκρινα καμμιά αγάπη προς τη λογοτεχνία,μάλλον καταναγκασμό μου έδειχναν.Εάν εγώ δεν μπορώ να διαννοηθώ να περάσει μία μέρα χωρίς να έχω διαβάσει έστω και μισή ώρα από ένα βιβλίο,από τον δημιουργό περιμένω να κάνει τουλάχιστον το ίδιο...Ευχαριστώ γιά την συμβολή σας στη κουβεντούλα μας.
At 27/3/07 23:56,
At 28/3/07 12:09, DeliriumTremens
Ανοίγω παρενθεση.
Κάτια ή όποιος ενδιαφερεται, με λίγο ψαξιμο, τα περισσότερα μυθιστορήματα του Γκομπρόβιτς κυκλοφορουν ειτε σε κλασικά βιβλιοπωλεία ειτε σε παλιοβιβλιοπωλεία/μεταχειρισμένα.
Στο παζάρι δε, φιγουράρει πάντα τόσο η πορνογραφία όσο και ο υπρ-ατλαντικός (εκδ. Νεφέλη).
Οι μαγεμένοι ειναι ακριβοθώρητοι :)
Εχει εξαντληθεί.
Κλείνω την παρένθεση
At 28/3/07 14:03, scalidi
Η τελευταία πρόταση του ποστ είναι καταλυτική και κάνει όλους που διαβάζουν και γράφουν να σκεφτούν σοβαρά...ή τουλάχιστον θα έπρεπε...έτσι υπηρετεί και το μυθιστόρημα -το κατά Κούντερα μυθιστόρημα- το σκοπό του.