Από όποια πλευρά και να το δει κανείς , το εγχείρημα του Μιχάλη Μοδινού είναι αξιέπαινο . Γράφοντας ένα φιλόδοξο και «out of the box» μυθιστόρημα όπως «Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΑΜΠΑΪ» (Εκδ.Καστανιώτης,σελ.469) (77) θέλει να κολυμπήσει στα βαθιά νερά της ταξιδιωτικής/φιλοσοφικής λογοτεχνίας , η οποία συνήθως συνδιάζεται με περιπέτεια (βαρειά η σκιά του Κόνραντ).Σε τι βαθμό τα καταφέρνει δεν έχει ιδιαίτερη σημασία – άσε που είναι θέμα καθαρά υποκειμενικό,το μήνυμά του όμως το περνάει μιά χαρά.

Ο Μιχ.Μοδινός είναι περιβαλλοντολόγος,γεωγράφος και μηχανικός.Γνωρίζει καλά την αφρικανική ήπειρο και τα προβλήματά της.Εκδότης του περιοδικού «Νέα Οικολογία»,ακτιβιστής οικολόγος,έχει γενικότερα ένα πλούσιο βιογραφικό που (καλά να είναι ο άνθρωπος) συνεχώς εμπλουτίζεται με τις πάμπολλες δραστηριότητες του.Το πιό φυσιολογικό λοιπόν γιά ένα τέτοιο φοβερό τύπο (homo universalis),είναι να γράψει ένα βιβλίο γιά την αγαπημένη του (όπως δηλώνει σε μιά ωραία συνέντευξη στην Σταυρούλα Σκαλίδη) ήπειρο.Επέλεξε την μορφή του μυθιστορήματος.Χρησιμοποίησε ένα πραγματικό γεγονός,την «πρώτη μεγάλη εκστρατεία της σύγχρονης εποχής γιά την ανακάλυψη των πηγών του Νείλου»,το 1769 ο Σκωτσέζος Τζ.Μπρους ξεκίνησε από το Κάϊρο γιά να λύσει το πανάρχαιο ερώτημα.Ταξίδεψε μέσω Ερυθράς θάλασσας κι έφτασε στην Αβησσυνία φιλοξενούμενος αυτός και η ομάδα του στην Αιθιοπική αυτοκρατορική αυλή και υποπίπτει σε μιά μεγάλη πλάνη πιστεύοντας ότι ο Νείλος πηγάζει από τη λίμνη Τάκα.Ο συγγραφέας τοποθετεί ως αφηγητή ένα επινοημένο πρόσωπο,τον Έλληνα (Μηλιό) τυχοδιώκτη Στρατή Ταταράκη του οποίου οι επιστολές με την καταγραφή του ταξιδιού και των προσωπικών του περιπετειών ανακαλύπτονται στις ημέρες μας.
Ο Ταταράκης είναι ο κύριος χαρακτήρας της ιστορίας αφού παρακολουθούμε το δικό του ουσιαστικά ταξίδι,μιάς που ο Μπρους του αναθέτει έξτρα αποστολές με την πιό ενδιαφέρουσα να ζήσει δυό χρόνια μέσα στην Αιθιοπική ενδοχώρα καταπλέοντας τον Γαλάζιο Νείλο (τον Μεγάλο Αμπαϊ).Οι περιπέτειες του Στρατή είναι συναρπαστικές και ο ίδιος αποδεικνύεται ιδιαίτερα δεκτικός σε ότι άγνωστο πολιτιστικά συναντάει.

Ο Μοδινός επικεντρώνεται στη σύγκρουση πολιτισμών,στις ιδεολογικές διαφωνίες Μπρους-Ταταράκη,στις αντιθέσεις της «ορθολογιστικής Δύσης» με την «πρωτόγονη Ανατολή».Ο κόσμος στην Αφρική ζει αρμονικά – αλλά οι Δυτικοί θέλουν να τον «εκπολιτίσουν»,δεν τον καταλαβαίνουν.Μόνο ο Στρατής αφήνεται να παρασυρθεί από τον διάχυτο ερωτισμό,από τη δύναμη της φύσης.

«...Ο Μπρους θεωρεί ότι είναι κάτοχος της αλήθειας,μιάς κάποιας αλήθειας,τέλος πάντων,και ότι,όσοι ισχυρίζονται πως υπάρχει μιά άλλη αλήθεια,απλώς κάνουν λάθος.Θεωρεί ακόμα – και αυτό τον κάνει ενδιαφέροντα στα μάτια μου – ότι υπάρχει ένα μέρος της αλήθειας,που δεν έχει ακόμα αποκαλυφτεί,και ότι είναι στο χέρι του να την αποκαλύψει.Να τι είναι γι’αυτόν η Αφρική:ένα μέρος της κρυμμένης αλήθειας.Είναι πεπεισμένος ότι με τον εξάντα και το μοιρογνωμόνιο,με την πυξίδα και το τηλεσκόπιο θ’ανακαλύψουμε τα κρυμμένα πράγματα.Εγώ φοβάμαι δύο τινά:πρώτον,πως υπάρχουν άλλες αλήθειες,άλλες οπτικές,άλλοι τρόποι θεώρησης των πραγμάτων,εξίσου άξιοι με τους δικούς μας να μνημονευτούν,και δεύτερον,πως οτιδήποτε κι αν ανακαλύψουμε,υπάρχει ο κίνδυνος να το έχουν ήδη ανακαλύψει – να έχουν εξορύξει την ουσία του-άλλοι άνθρωποι πριν από εμάς.Σε ότι με αφορά,δεν έχω καμμιά φιλοδοξία ν’αναδημιουργήσω την πραγματικότητα.»

Το πρόβλημα του μυθιστορήματος κατά την άποψή μου είναι ο κύριος χαρακτήρας,ο πρωταγωνιστής.Ενώ η προσωπικότητα του Μπρους σκιαγραφείται με επάρκεια και λιτότητα,ο Μοδινός φτιάχνει έναν ήρωα στο πρόσωπο του Στρατή με απίστευτες γνώσεις οι οποίες εν μέρει δικαιολογούνται από την εκπαίδευση που υποτίθεται έχει λάβει ,αλλά από την άλλη ο σκεπτικισμός του,η φιλοσοφική ματιά του και οι απόψεις του μόνο σε άνθρωπο της εποχής μας ταιριάζουν.Ο Στρατής μαγεύεται από τους τρόπους και τις συνήθειες των ντόπιων,από το δέρμα των γυναικών και την θηλυκότητά τους.Εκεί που οι αρχηγοί της αποστολής (ο Σκωτσέζος και ο Ιταλός) ψιλοαηδιάζουν με την διάχυτη σεξουαλικότητα ,ο Έλληνας γοητεύεται θέτοντας σε κίνδυνο την αποστολή.Ο έρωτας του με την πανέμορφη πριγκιποπούλα είναι εντελώς εκτός του κλίματος του βιβλίου και στις σελίδες του διαπιστώνεται μιά αμηχανία διαχείρισης του υλικού από τον συγγραφέα-άσε που υπό νορμάλ συνθήκες το κεφάλι του θα είχε φύγει από τη θέση του,πριν προλάβει να ανεβάσει τα βρακιά του ο πηδηχταράς της ιστορίας μας.

Η φιλοσοφική και κοινωνιολογική θεώρηση του μυθιστορήματος είναι το δυνατό του στοιχείο.Ξεκινώντας από το θεώρημα ότι «ο κάθε εξερευνητής είναι καταστροφέας»,βλέπουμε τον βιασμό του φυσικού πλούτου της περιοχής,τα δεινά της αποικιοκρατίας (μη ξεχνάμε ότι ο 19ος αιώνας θα αποδειχθεί δραματικός γιά την ήπειρο),τους πολιτισμούς που χάθηκαν γιά πάντα.Μέσα από τη μελαγχολική ματιά του Στρατή ,ο συγγραφέας μας περιγράφει την απογοήτευσή του γιά ένα κόσμο που χάθηκε και δεν θα ξαναβρεθεί ποτέ.

Το φιλόδοξο και τόσο γοητευτικό βιβλίο του Μοδινού θα λειτουργούσε καλύτερα και διεισδυτικότερα εάν περιοριζόταν κατά το ένα τρίτο.Υπάρχει μεγάλη πολυλογία που κουράζει και νιώθεις να χαλαρώνει η προσοχή σου.Οι ομοιότητες με την αριστουργηματική ταινία του Bob Rafelson «Τα βουνά του φεγγαριού» είναι έντονες αλλά αυτό δεν ενοχλεί ιδιαίτερα,ενώ ήδη ανέφερα τη «χάρτινη» προσωπικότητα του Στρατή.Από την άλλη όμως,το βιβλίο έχει ψυχή,έχει άποψη,έχει προσωπικότητα και όπως προείπα δεν φοβάται το θέμα του.Βρίσκω υπερβολικό τον ενθουσιασμό του πάντα απαιτητικού Δ.Κούρτοβικ γιά το βιβλίο αλλά πάνω απ’όλα θεωρώ ότι είναι προτιμότερο να διαβάζουμε τέτοιας πνοής ελληνικά μυθιστορήματα , με τις όποιες ατέλειές τους , παρά τις συνηθισμένες ιστοριούλες ενδοσκόπησης που κατακλύζουν την ντόπια λογοτεχνική παραγωγή.