Η λογοτεχνική σκηνή της Αργεντινής παρότι ακμάζει και εμπλουτίζεται συνεχώς με καινούρια ονόματα πάσχει από την ίδια παθογένεια που ταλαιπωρεί και το (διαρκώς ακμάζον) ποδόσφαιρο της χώρας.Όπως στη μπάλα κάθε καινούρια γενιά ταλαντούχων αργεντίνων ποδοσφαιριστών ψάχνει να βρει τον διάδοχο του Μαραντόνα με συνέπεια δεκάδες εξαιρετικές περιπτώσεις να χάνονται μην αντέχοντας το βάρος της σύγκρισης με τον μεγάλο Ντιέγκο,έτσι λοιπόν και στη λογοτεχνία,όλοι ψάχνουν να βρουν τον διάδοχο του Μπόρχες.Το πόσο επηρέασε ο μεγάλος αυτός λογοτέχνης τα γράμματα στη χώρα του,θα φανεί ακόμα περισσότερο στο μέλλον,η σκιά του όμως είναι βαρειά στους σύγχρονους αργεντίνους συγγραφείς αλλά και στους αναγνώστες-θαυμαστές του έργου του.

Έχοντας αυτά στο μυαλό μου,διάβασα τις δύο νουβέλες ενός εκ των «επιγόνων» του Μπόρχες,του πολυγραφότατου (αλλά ελάχιστα μεταφρασμένου στη χώρα μας) Σέσαρ Άϊρα που εκδόθηκαν υπό τον τίτλο (της μιάς από αυτές) «ΒΑΡΑΜΟ» (Εκδ.Καστανιώτης,σελ. 217) (84) . Δύο νουβέλες που διαφέρουν μεταξύ τους τόσο πολύ που θα μπορούσαν άνετα να μπερδέψουν και τον πιό πεπειραμένο αναγνώστη,ο οποίος με τίποτα δεν θα καταλάβαινε ότι γράφτηκαν από τον ίδιο συγγραφέα.

Ο Βαράμο,ο πρωταγωνιστής της ομώνυμης νουβέλας,είναι ένας χαμηλόβαθμος υπάλληλος σε ένα υπουργείο στην πόλη Κολόν του Παναμά.Με την εισαγωγή της ιστορίας μαθαίνουμε ότι στο τέλος αυτής της ημέρας,ο Βαράμο θα γράψει ένα ποίημα που θεωρείται το μεγάλο αινιγματικό αριστούργημα της κεντροαμερικανικής λογοτεχνίας με τον τίτλο «Το άσμα του Παρθένου βρέφους».Ο Άϊρα επιθυμεί λοιπόν να περιγράψει τα γεγονότα της ημέρας εκείνης που οδήγησαν στη συγγραφή του ποιήματος.Παρακολουθούμε λοιπόν μιά όχι και τόσο συνηθισμένη ημέρα στη ζωή ενός μικροαστού.Τις συνομιλίες με την μητέρα του,τα πειράματά του ταρίχευσης μικρών ζώων,τη βόλτα του στη πόλη,και μερικά εξωφρενικά γεγονότα που του συμβαίνουν σ’αυτή τη βόλτα.Με παιχνιδιάρικο και ανάλαφρο ύφος ο συγγραφέας εντείνει αυτή τη σουρεαλιστική ατμόσφαιρα-η οποία δεν προδιαθέτει,ούτε υποβάλλει σε καμμία ποιητική διάθεση τον πρωταγωνιστή,ο οποίος άγεται και φέρεται σαν αυτόματο.

Το ΒΑΡΑΜΟ είναι ουσιαστικά ένα διανοητικό παιχνίδι,όπου ο συγγραφέας παρασέρνει τον αναγνώστη να δώσει την δικιά του εκδοχή του τι είδους ποίημα κατάφερε στο τέλος της ημέρας να γράψει ο ήρωας.Κόβοντας την ιστορία απότομα (σχεδόν σαν ημιτελής φαίνεται) κλείνει το μάτι στην παγκόσμια λογοτεχνία και στα διάφορα στυλ.Συνδιάζοντας εξαιρετικά Μπορχεσικό ύφος με Καφκική δομή αλλά με φαινομενικά ανάλαφρο τρόπο,ο Άϊρα μας προσκαλεί (και προκαλεί) να διαβάσουμε πίσω από τις λέξεις και να κοιτάξουμε προσεκτικότερα κάτω από την επιφάνεια.

Στη δεύτερη νουβέλα του βιβλίου,με τον τίτλο «Ένα επεισόδιο από τη ζωή του ταξιδευτή ζωγράφου»,ο Άϊρα υιοθετεί το στυλ της περιπετειώδους αφήγησης.Ο πρωταγωνιστής της ιστορίας είναι ο Γερμανός ζωγράφος Γιόχαν Μόριτς Ρουγκέντας (1802-1858),ο οποίος αφιέρωσε το μεγαλύτερο κομμάτι του έργου του ζωγραφίζοντας τοπία και ανθρώπους της Λατινικής Αμερικής.Σύγχρονός του μεγάλου ζωγράφου Χούμπολντ και κατά κάποιο τρόπο ανταγωνιστής του στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις στην καινούρια ήπειρο επικεντρώθηκε στην Αργεντίνικη φύση και τον τρόπο ζωής των χωρικών και των ινδιάνων στα βάθη της χώρας.Ο συγγραφέας λοιπόν καταγράφει τις περιπέτειες που έζησε ο Ρουγκέντας το 1837 στο δεύτερό του ταξίδι σε Χιλή και Αργεντινή παρέα με τον συνάδελφο και βοηθό του Ρόμπερτ Κράουζε.Ο ζωγράφος θέλει να φτάσει εκεί που κανένας Δυτικός στο παρελθόν δεν έφτασε,περνάει μέσα από φυσικά φαινόμενα,κοιμάται στην ύπαιθρο αλλά η μοίρα του παίζει επικίνδυνα παιχνίδια.Η αποκοτιά του τιμωρείται,αυτό που του τυχαίνει θα του καθορίσει την υπόλοιπη ζωή του,επιβιώνει από την περιπέτεια αλλά θα είναι πλέον ένας διαφορετικός άνθρωπος.

Η γραφή του Άϊρα σ’αυτή τη νουβέλα είναι γρήγορη,κοφτή και ενισχύει την δράση και την αγωνία.Εντελώς άλλο κλίμα από το ΒΑΡΑΜΟ,δείχνει ένα μέρος μόνο των απεριόριστων δυνατοτήτων του συγγραφέα.Και στις δύο ιστορίες πάντως ο αναγνώστης κάπου μένει μετέωρος στο τι θα γίνει μετά,λες και είναι ανολοκλήρωτες και οι δύο,λες και ο συγγραφέας παίζει κάποιο παιχνίδι «ημιτελούς ιστορίας» ,ώστε ο αναγνώστης να βάλει τον δικό του επίλογο,να φτιάξει την δική του συνέχεια...

Ή έκδοση είναι πολύ καλή και το επίμετρο που παραθέτει ο μεταφραστής Κ.Αθανασίου στο τέλος του βιβλίου με πληροφορίες γιά τον σημαντικότατο συγγραφέα είναι πολύ κατατοπιστικό.Ο Άϊρα είναι μιά πολύ περίεργη περίπτωση στη λογοτεχνική σκηνή.Πλησιάζει τα 60 του χρόνια και πρέπει να έχει εκδώσει πάνω από 100 βιβλία,μικρές νουβέλες,δοκίμια,λογοτεχνικές κριτικές.Τον συγκρίνουν με τον Sebald,τον Μπόρχες και άλλους.Το στυλ του ποικίλει από βιβλίο σε βιβλίο,δεν παίρνει ποτέ τίποτα στα σοβαρά,παίζει συνέχεια με τον αναγνώστη.Μία πολύ ωραία μελέτη γιά τη δουλειά του βρήκα στο διαδίκτυο,ας μη ξεχνάμε ότι δεν έχει πολυμεταφραστεί στα Αγγλικά και οι πληροφορίες είναι λιγοστές.Γενικά ένας «ανυπόταχτος» και «αναρχικός» συγγραφέας που περιμένω να δω και άλλες δουλειές του να μεταφέρονται κάποια στιγμή στη γλώσσα μας.