Συνδιασμός Φυσικής και Τρόμου μάλλον δεν είναι το καλύτερό μου αλλά όταν ο συγγραφέας είναι ο εξαιρετικός Jose Carlos Somoza, το πράγμα γυρίζει προς την Φιλοσοφία και την Ηθική οπότε γνωρίζεις εκ των προτέρων ότι θα διαβάσεις κάτι ελκυστικό. Εδώ όμως δεν μιλάμε γιά κάτι απλώς ελκυστικό, μιλάμε γιά κάτι κυριολεκτικά μαγικό, στο μυθιστόρημα «Η ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΧΟΡΔΩΝ» (Zig Zag) (Εκδ. Πατάκη, μετάφρ. Χρ.Θεοδωροπούλου, σελ.557). Ένα μυθιστόρημα που το διαβάζεις με κομμένη την ανάσα και που δεν μπορείς να το αφήσεις από τα χέρια σου, πράγμα που είχα καιρό να πάθω με θρίλερ, ενώ οι εικόνες που σε κατακλύζουν είναι εντυπωσιακές.

Η νεαρά πανέμορφη Φυσικός Ελίσα Ρομπλέδο είναι ένα ανήσυχο πνεύμα. Το 2005 επιλέγεται από τον καθηγητή Μπλάνες να στελεχώσει την ομάδα του που θα δουλέψει σε ένα απομακρυσμένο νησί του Ινδικού ωκεανού. Μαζί της θα είναι όχι μόνο Φυσικοί αλλά και Παλαιοντολόγοι,Φιλόσοφοι,Ιστορικοί. Ο σκοπός της ομάδας του Μπλάνες είναι να κάνει πειράματα πάνω σε μία θεωρία που δουλεύει χρόνια ο καθηγητής χωρίς αποτέλεσμα και είναι ουσιαστικά μιά προέκταση της «Θεωρίας των Χορδών».Τι είναι όμως η Θεωρία των Χορδών και τι ακριβώς πασχίζει να αποδείξει ο Μπλάνες;

«...Σου λέει τίποτα η θεωρία της Σχετικότητας;»
Ναι του Αϊνστάιν. «Όλα είναι σχετικά», σωστά;
Αυτό δεν το είπε ο Άϊνστάιν, το είπε η Σάρα Μοντιέλ, είπε γελώντας η Ελίσα. Η θεωρία της σχετικότητας είναι κάπως πιό περίπλοκη από αυτό. Εκείνο που θέλω να πω όμως είναι ότι αποδεικνύεται ακριβής σχεδόν σε όλες τις καταστάσεις, εκτός από τον κόσμο των ατόμων. Σ’αυτό τον κόσμο είναι πιό ακριβής μιά άλλη θεωρία, η λεγόμενη κβαντική.Είναι οι πιό τέλειες διανοητικές δημιουργίες που έχει συλλάβει ποτέ ο άνθρωπος:μ’αυτές τις δυο μπορούμε να εξηγήσουμε σχεδόν όλη την πραγματικότητα. Αλλά το πρόβλημα είναι πως τις χρειαζόμαστε και τις δυο. Ότι ισχύει στην κλίμακα της μιας δεν ισχύει στην άλλη, και τανάπαλιν. Κι αυτό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα. Εδώ και πολλά χρόνια οι φυσικοί κάνουν προσπάθειες οι δύο θεωρίες να συγκλίνουν σε μία...Έτσι λοιπόν μια από τις θεωρίες που έχει τα περισσότερα εχέγγυα για να καταφέρει τη σύγκλισή τους είναι η θεωρία των χορδών.
Δεν είχα ακούσει ποτέ γι’αυτήν. Των «χορδών» είπες;
Λέγεται και των «υπερχορδών». Είναι μιά θεωρία με τεράστια μαθηματική πολυπλοκότητα, αλλά λέει πάνω κάτω κάτι πολύ απλό...Η Ελίσα έψαξε γύρω της και πήρε τη χαρτοπετσέτα κάτω απ’το ποτήρι της. Καθώς μιλούσε, τη δίπλωσε στα δυο και ίσιωσε τη διπλωμένη άκρη με τα λεπτά, σταθερά δάχτυλά της. Ο Μαλντονάλτο την κοιτούσε προσεκτικά. «Σύμφωνα με τη θεωρία των χορδών, τα σωματίδια που απαρτίζουν όλο το σύμπαν,ξέρεις,ηλεκτρόνια,πρωτόνια...Όλα αυτά τα σωματίδια, ή τα σωματίδια που τα αποτελούν, δεν είναι σφαιρίδια, όπως μας έμαθαν στο σχολείο, είναι μακρόστενα σαν χορδές...»
Μακρόστενα σαν χορδές...συλλογίστηκε ο Μαλντονάλντο.
Ναι πολύ λεπτές, γιατί η μοναδική τους διάσταση θα ήταν το μήκος. Με μιά ξεχωριστή όμως ιδιότητα... Η Ελίσα σήκωσε τα χέρια κρατώντας ανάμεσά τους τη χαρτοπετσέτα έτσι ώστε η διπλωμένη άκρη της να έρθει μπροστά στα μάτια του Μαλντονάλντο. «Πες μου τι βλέπεις».
«Μιά χαρτοπετσέτα»
«Αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα με το νου των δημοσιογράφων:δείχνετε μεγάλη εμπιστοσύνη στα φαινόμενα» Η Ελίσα χαμογέλασε περιπαιχτικά. «Ξέχνα τι νομίζεις ότι είναι. Πες μου μόνο τι νομίζεις ότι βλέπεις».
Ο Μαλντονάλντο μισόκλεισε τα βλέφαρα παρατηρώντας τη λεπτή άκρη που του έδειχνε η Ελίσα.
«Μια...Μιά γραμμή...Μια ευθεία...»
«Πολύ ωραία. Από τη δική σου οπτική γωνία, θα μπορούσε να είναι μιά χορδή, έτσι δεν είναι; Μια ίνα. Η θεωρία λοιπόν λέει ότι οι χορδές που συνιστούν την ύλη μοιάζουν με χορδές μόνο απο μια συγκεκριμένη οπτική γωνία…Αν τις κοιτάξουμε όμως από μια άλλη θέση…»η Ελίσα γύρισε τη χαρτοπετσέτα μπροστά στα μάτια του Μαλντονάλντο και του έδειξε το παραλληλόγραμμο της πάνω όψης «…κρύβουν άλλες διαστάσεις, κι αν μπορούσαμε να τις ξετυλίξουμε, ή «να τις ανοίξουμε»…»ξεδίπλωσε τελείως τη χαρτοπετσέτα ώσπου τη μετέτρεψε σ’ένα τετράγωνο «…θα μπορούσαμε να δούμε πολύ περισσότερες διαστάσεις».
«Μαγκιά, έ;» Ο Μαλντονάλντο έδειχνε εντυπωσιασμένος, η μπορεί να προσποιούνταν πολύ καλά ότι ήταν. «Κι έχουν ανακαλυφθεί τώρα αυτές οι διαστάσεις;»
«Ούτε κατά διάνοια» είπε η Ελίσα καθώς τσαλάκωνε τη χαρτοπετσέτα και την έβαζε μέσα στο ποτήρι. «Για να «ανοίξει» μια υποατομική χορδή,χρειάζονται μηχανήματα που δε διαθέτουμε ακόμα: επιταχυντές σωματιδίων μεγάλης ισχύος...Εδώ είναι που υπεισέρχεται ο Μπλάνες και η θεωρία του. Σύμφωνα με τον Μπλάνες, υπάρχουν κάποιες χορδές που μπορούν να «ανοιχτούν» με χαμηλής ισχύος ενέργεια: εκείνες του χρόνου. Ο Μπλάνες έχει αποδείξει μαθηματικά ότι ο χρόνος απαρτίζεται από χορδές, όπως και οποιοδήποτε άλλο υλικό αντικείμενο. Όμως οι χορδές του χρόνου μπορούν ν’ανοιχτούν με την ενέργεια των σύγχρονων επιταχυντών. Το θέμα είναι πως είναι πολύ δύσκολο να πραγματοποιηθεί το πείραμα.»
«Δηλαδή γιά να το μεταφράσουμε σε πρακτικά πράγματα...Αυτό θα σήμαινε...να ταξιδέψουμε στο χρόνο;Να πάμε πίσω στο παρελθόν:»
«Οχι:τα ταξίδια στο παρελθόν είναι καθαρή επιστημονική φαντασία. Απαγορεύονται από τους βασικούς νόμους της φυσικής. Δεν υπάρχει τρόπος να γυρίσουμε πίσω, λυπάμαι. Ο χρόνος μπορεί να πηγαίνει μονάχα μπροστά, προς το μέλλον. Αν όμως η θεωρία του Μπλάνες είναι σωστή, θα υπήρχει μια άλλη δυνατότητα. Θα μπορούσαμε να ανοίξουμε τις χορδές του χρόνου γιά να δούμε το παρελθόν».

Το πείραμα του Μπλάνες έχει τον κωδικό Ζιγκ-Ζαγκ και επιχορηγείται από μιά μυστηριώδη πολυεθνική εταιρεία με στρατιώτες να φυλάνε το νησί. Οι επιστήμονες ουσιαστικά αποκλεισμένοι δουλεύουν με τους επιταχυντές και «ανοίγουν» κάποιες χορδές του χρόνου.Βλέπουν λοιπον το παρελθόν, το απαγορευμένο παρελθόν. Βλέπουν μιά εικόνα της Ιουράσιας εποχής με δεινόσαυρους και μιά εικόνα της Ιερουσαλήμ στο 33μ.Χ. με μία γυναίκα αλλά κάτι πάει στραβά και μερικοί από τους επιστήμονες βρίσκονται σφαγιασμένοι. Έτσι κι αλλιώς οι ψυχολογικές επιδράσεις του πειράματος ήταν αβάσταχτες, ο "αντίκτυπος" δηλαδή οι ψυχολογικές επιπτώσεις σε όσους αντικρύζουν εικόνες από το παρελθόν,όπως και η "διεμπλοκή",δηλαδή οι επιρροές απο το παρελθόν φέρνουν στην επιφάνεια εικόνες από τα βάθη του ασυνείδητου.Το νησί μετα από αυτά τα γεγονότα εκκενώνεται, το πρόγραμμα ματαιώνεται.

10 χρόνια μετά που είναι και ο πραγματικός χρόνος του μυθιστορήματος,το 2015 οι φόνοι (γιά την ακρίβεια οι σφαγές) ξαναρχίζουν και οι εναπομείναντες επιστήμονες ξαναμαζεύονται με κάθε μυστικότητα γιά να προσπαθήσουν να ανακαλύψουν τι είναι αυτό που τους κυνηγά.Ποιές περίεργες δυνάμεις έχουν απελευθερωθεί από το πείραμα και οι συμμετέχοντες σε αυτό οδηγούνται με μαθηματική ακρίβεια ένας-ένας προς τον θάνατο...Η Ελίσα Ρομπλέδο αναγκάζεται να ζητήσει την συνδρομή του μονόχνοτου κρυφά ερωτευμένου συνάδελφου της Βίκτωρ που συμμετείχε και αυτός στα μαθήματα του Μπλάνες δέκα χρόνια πριν αλλά ως βαθιά θρησκόληπτος τα χρόνια που πέρασαν είχε άλλες αναζητήσεις φιλοσοφικές.Εξάλλου ο Βίκτωρ ήταν ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των δύο χαρισματικότερων φοιτητών του Μπλάνες, της Ελίσας και του Ρικ Βαλέντε Σαρπ που ήταν οι μόνοι που επέλεξε ο καθηγητής γιά το πείραμα.Ο Ρικ Βαλέντε ήταν από τους πρώτους που βρέθηκαν νεκροί το 2005 στην πρώτη ανθρωποσφαγή, μάλιστα θεωρήθηκε ως ο ένοχος τότε.Ήταν όμως;

Ο Σομόθα δεν ακολουθεί γραμμική αφήγηση αλλά πάει μπροστά και πίσω στον χρόνο εναλλάσοντας με μαεστρία το τι έγινε στο νησί το 2005 και το τι βιώνει τώρα η Ελίσα Ρομπλέδο κυρίως αλλά και οι υπόλοιποι του προγράμματος, οι οποίοι επί δέκα χρόνια ζουν μία κόλαση είτε βλέποντας αιματοβαμμένους εφιάλτες στην περίπτωση των ανδρών, είτε βιώνοντας μιά ονειρική καταστροφική σχέση μαζοχιστικού virtual έρωτα (με τον κύριο "Άσπρα μάτια",στην περίπτωση των γυναικών.

Κάτι μεταξύ LOST και JURASSIC PARK το βιβλίο του Σομόθα ξεφεύγει από τα (όχι και τόσο στενά) πλαίσια ενός επιστημονικού θρίλερ και μετατρέπεται σε μιά φιλοσοφική αναζήτηση περί Καλού και Κακού, Χρόνου Παρόντος και Παρελθόντος, Συνείδησης και Αυτογνωσίας, Ηθικά επιτρεπτού και μη...Μιλάει γιά τα όρια που υπάρχουν ή δεν υπάρχουν στην επιστημονική έρευνα. Ο Άγγελος Εξολοθρευτής είναι ο Εχθρός ή είναι η σωτηρία;

Το βιβλίο δεν σ'αφήνει σε ησυχία,άσε που κάποιες στιγμές γυρίζεις το κεφάλι σου και ψάχνεις αν σε παρακολουθεί κανείς...Ο συγγραφέας περιγράφει έναν κόσμο φοβισμένο, που υποπτεύεται τους πάντες και τα πάντα. Τεχνολογικά προηγμένος ο σύγχρονος άνθρωπος περιτριγυρισμένος από αντιτρομοκρατικούς νόμους και από δυνάμεις που υποτίθεται ότι τον προστατεύουν κυριαρχείται από αρχέγονους φόβους που έχουν καταγραφεί στο συλλογικό υποσυνείδητο. Οι επιστήμονες αγγίζουν «το απαγορευμένο» . Αυτό που κανένα ανθρώπινο μάτι δεν «πρέπει να δει».
Δυστυχώς ο Σομόθα όπως και οι υπόλοιποι συγγραφείς που ασχολούνται κάπως πιό σοβαρά με την Επιστημονική Φαντασία ηθικολογεί και με τάσεις διδακτισμού περνάει το μήνυμα «Μην αγγίζετε, γιατί δεν ξέρετε που θα σας βγάλει...», αλλά και πάλι το ξέρει ότι ο πραγματικός επιστήμονας δεν θα σταματήσει πουθενά έστω και θυσιάζοντας τον ίδιο του τον εαυτό – μην εμπιστεύεσαι πιά τόσο πολύ τον εγκέφαλο λέει της Ελίσας κάποια στιγμή ένας στρατιωτικός, δεν βλέπεις σε τι μπελά σε έχει βάλει; εμπιστεύσου και λίγο την καρδιά σου...Εκείνη κοιτάζει τον ουρανό και σκέπτεται... «Η επιστήμη είναι η μόνη που γνωρίζει»...

«Γιατί;»
«Γιατί η ιστορία δεν είναι το παρελθόν. Η ιστορία έχει ήδη συμβεί, όμως το παρελθόν συμβαίνει ακόμα. Αν αυτό το τραπέζι δεν είχε φτιαχτεί από κάποιον ξυλουργό, δε θα βρισκόταν τώρα εδώ. Αν οι Έλληνες ή οι Ρωμαίοι δεν είχαν υπάρξει, ούτε εσύ ούτε εγώ θα ήμασταν εδώ, ή δε θα ήμασταν όπως είμαστε. Κι αν εγώ δεν είχα γεννηθεί πριν από εξήντα εφτά χρόνια, εσύ δεν ήσουν τώρα δεκαπέντε ούτε θα ήσουν αυτή η πανέμορφη κοπελίτσα που είσαι. Μην το ξεχάσεις ποτέ: εσύ υπάρχεις επειδή υπήρξαν κάποιοι άλλοι»
«Εσύ δεν είσαι το παρελθόν παππού;»
«Και βέβαια είμαι, το ίδιο και οι γονείς σου...Ακόμα κι εσύ η ίδια είσαι το παρελθόν σου, Ελίσα. Αυτό που θέλω να σου πω είναι ότι το παρελθόν συνιστά το παρόν μας. Δεν είναι μιά απλή «ιστορία»: είναι κάτι που συμβαίνει,που συμβαίνει διαρκώς. Δεν μπορούμε να το δούμε ούτε να το αισθανθούμε ούτε να το τροποποιήσουμε, αλλά μας συνοδεύει πάντα, σαν φάντασμα. Και καθορίζει τη ζωή μας, ίσως και το θάνατό μας. Ξέρεις τι σκέφτομαι καμιά φορά; Είναι μια κάπως αλλόκοτη σκέψη, όμως είμαι σίγουρος πως είσαι πολύ έξυπνη, μ’όλα αυτά τα μαθηματικά που ξέρεις, και θα με καταλάβεις. Ο κόσμος συνηθίζει να λέει με κάποιο φόβο: «το παρελθόν δεν έχει πεθάνει». Όμως ξέρεις τι με τρομάζει εμένα περισσότερο, Έλι; Όχι το να μην έχει πεθάνει το παρελθόν, μα το ότι μπορεί να είναι σε θέση να μας σκοτώσει...»

Υ.Γ.1 Η υπέροχη «ΘΕΩΡΙΑ ΤΩΝ ΧΟΡΔΩΝ» είναι ένα βιβλίο που δεν ξέρω αν θα το διάβαζα αν δεν είχαν προηγηθεί η εκπληκτική «ΚΛΑΡΑ ΣΤΟ ΜΙΣΟΣΚΟΤΑΔΟ» του ίδιου συγγραφέα (που είναι μάλλον το καλύτερό του),όπως και τα «ΤΟ ΣΠΗΛΑΙΟ ΤΩΝ ΙΔΕΩΝ» και τα «ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΝΟΣ ΑΣΗΜΑΝΤΟΥ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥ» που απόλαυσα. Βεβαίως καθοριστικό ρόλο στην επιλογή μου έπαιξε και η ενδελεχής και καίρια ανάγνωση της πάντα ανοιχτής σε καινούργιες προτάσεις Alef στο blog της.

Υ.Γ.2 Εγώ με την Φυσική, στούρνος, ανεπίδεκτος μαθήσεως...Όμως μετά την ανάγνωση του βιβλίου του Σομόθα ,είδα την επιστημονική μίνι σειρά «Elegant Universe» που στηρίζεται στο (απ’ότι φαίνεται αριστουργηματικό) βιβλίο του Μπράϊαν Γκριν, «ΤΟ ΚΟΜΨΟ ΣΥΜΠΑΝ» (THE ELEGANT UNIVERSE), που κυκλοφορεί από την Ωκεανίδα και επηρρέασε τον συγγραφέα (όπως ομολογεί και ο ίδιος). Με βοήθησε να κατανοήσω πολλά πράγματα γύρω από την γοητευτική αυτή θεωρία - όποιος θέλει να διαθέσει 3 ώρες, μπορεί να δει τη σειρά εδώ.