Θα ήταν παράλογο να ισχυριστεί κάποιος ότι το τελευταίο μυθιστόρημα του μεγάλου Αμερικανού συγγραφέα, Don DeLillo με τίτλο «ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΕ ΠΤΩΣΗ» (Falling man), (Εκδ.Εστία, μετάφρ.Έ.Φρυδά, σελ.313), σηματοδοτεί κάτι καινούργιο ή σημαντικό στην υπάρχουσα (και τόσο ενδιαφέρουσα) βιβλιογραφία του. Στην πραγματικότητα είναι μάλλον από τα πιο μέτρια έργα του, αλλά όπως έγραψα πριν από λίγες μέρες και για τα τελευταία βιβλία του Φ.Ροθ, κάτι μέτριο του ΝτεΛίλο είναι πολύ πάνω από τον μέσο όρο και έστω κι έτσι είναι πάντα ευπρόσδεκτο και αξιανάγνωστο. Στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα, ο αειθαλής συγγραφέας (γεν. 1936) ασχολείται και πάλι με την σύγχρονη αμερικανική πραγματικότητα όπως κάνει σε όλα τα έργα του, μόνο που εδώ πιάνει ένα πολύ συναισθηματικό και ακόμα ολοζώντανο θέμα όπως είναι τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου.

Ο Κηθ βγαίνει από τα ερείπια των Δίδυμων Πύργων ζωντανός. Είναι από τους τυχερούς που πρόλαβαν και βγήκαν έξω πριν την κατάρρευση. Περπατάει στον δρόμο ζαλισμένος και με μικροαμυχές. «Προσπάθησε να πει στον εαυτό του ότι ήταν ζωντανός, αλλά η ιδέα ήταν πολύ αόριστη για να τον συνεπάρει». Στο χέρι του βρίσκεται ένας χαρτοφύλακας που δεν είναι δικός του αλλά τον κρατάει σφιχτά. Αντί να πάει σπίτι του, πηγαίνει στο σπίτι που ζούσε με την Λιάν την σύζυγο του και τον εφτάχρονο γιό τους προτού έρθουν σε διάσταση. Εκείνη τα χάνει αλλά τον υποδέχεται και τον φροντίζει, μοιράζονται και πάλι το ίδιο κρεβάτι. Η Λιάν επιμελήτρια βιβλίων και περιστασιακή κοινωνική λειτουργός είναι μια γυναίκα που νιώθει ξένη από όλους και από όλα. Ο εφιάλτης της αυτοκτονίας του πατέρα της όταν ήταν ακόμα μικρή με ένα όπλο μόλις είδε τα πρώτα συμπτώματα του αλτζχάιμερ την κατατρέχει ακόμα. Ασχολείται με μία ομάδα γηραιών ανθρώπων που βρίσκονται στην πρώτη φάση της αρρώστειας αυτής, προσπαθεί να βάλει τις σκέψεις της σε μία τάξη αλλά νιώθει ότι όλα και όλοι την προσπερνάνε. Έχει μια ιδιότυπη σχέση έλξης-απώθησης με την διανοούμενη μητέρα της, την Νίνα Μπάρτος και τον σύντροφο αυτής, τον μυστηριώδη ευρωπαίο Μάρτιν που εμπορεύεται έργα τέχνης – με τον Κηθ δεν ξέρει τι να κάνει.

«Ενδιαφέρον έτσι; Να κοιμάσαι με τον άντρα σου, μια τριανταοχτάχρονη γυναίκα κι ένας τριανταεννιάχρονος άντρας, κι ούτε ένας ερωτικός αναστεναγμός. Είναι ο πρώην άντρας σου, που, από τεχνική άποψη, ποτέ δεν ήταν πρώην, ο άγνωστος που παντρεύτηκες σε μια άλλη ζωή. Ντύθηκε, ξεντύθηκε, και εκείνος και έβλεπε και δεν έβλεπε. Ήταν παράξενο αλλά ενδιαφέρον. Δεν δημιουργήθηκε κάποια ένταση. Πράγμα πολύ παράξενο. Τον ήθελε εδώ, κοντά της, αλλά δεν ένιωθε την οξεία αίσθηση της αντίφασης απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό ή της αυτό-απόρριψης. Απλώς περίμενε, αυτό ήταν όλο, μια μεγάλη παύση σε αναγνώριση χιλίων πικρών ημερών και νυχτών, που δεν μπορούσες εύκολα να παραβλέψεις. Το πράγμα ήθελε χρόνο. Δεν μπορούσε να γίνει όπως γίνονται τα πράγματα όταν ακολουθούν την φυσιολογική τους πορεία. Και ο τρόπος που περιφέρεσαι στο δωμάτιο, μηχανικά, σχεδόν γυμνή, παρουσιάζει ενδιαφέρον, πράγματι, και ο σεβασμός που τρέφεις για το παρελθόν, η υποταγή στην παραφορά γου για τα λάθος πράγματα, στα πάθη του για τις πληγές του.
Αυτή ήθελε επαφή, και το ίδιο ήθελε κι εκείνος.»

Ο Κηθ βρίσκει την κάτοχο του χαρτοφύλακα. Είναι μια μαύρη γυναίκα η Φλόρενς που σώθηκε κι αυτή ως εκ θαύματος. Άνθρωποι τόσο διαφορετικοί ο ένας απ’τον άλλον έρχονται κοντά με αφορμή το τραγικό γεγονός και συνάπτουν μια τρυφερή σχέση χωρίς ιδιαίτερες απαιτήσεις. Ο Κηθ βέβαια δεν μπορεί να κάτσει πουθενά. Η παλιά του παρέα, άνθρωποι που έπαιζε πόκερ μαζί τους μια φορά την εβδομάδα έχει διαλυθεί αφού οι περισσότεροι έτυχε να βρίσκονται στους Δίδυμους Πύργους την μοιραία ημέρα. Ο Κηθ για να ξορκίσει τα φαντάσματα τους γυρνάει την Αμερική συμμετέχοντας σε τουρνουά πόκερ περισσότερο για το παιχνίδι παρά για τα λεφτά ενώ η Λιάν εύθραυστη και αποξενωμένη βρίσκεται στα πρόθυρα της νευρικής κατάρρευσης.

Στο μυθιστόρημα υπάρχει επίσης και «ο άνθρωπος σε πτώση» (που αποτελεί ίσως και τον πιο ενδιαφέροντα χαρακτήρα του βιβλίου παρ’ότι αινιγματικός όσο κανείς). Ένας περίεργος performance artist, που διαλέγει κάποια τυχαία σημεία της πόλης για να πραγματοποιήσει την πτώση του. Πηγαίνει, στέκεται και βουτάει φορώντας κάποια προστατευτικά γύρω από τη μέση του. Μετά εξαφανίζεται αφού έχει προκαλέσει την κινητοποίηση του κόσμου και της αστυνομίας. Μία πράξη που θυμίζει τις αυτοκτονίες των ανθρώπων που έπεσαν από τους Πύργους που επαναλαμβάνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα και η οποία απηχεί την ψυχική διάθεση των κατοίκων της πόλης ενώ χρησιμεύει κατά κάποιο τρόπο στο να ζωντανεύει εκείνη τη μέρα. Υπάρχει επίσης και η ιστορία του Χαμάντ, υποτίθεται ενός από τους αεροπειρατές που πραγματοποίησαν τις επιθέσεις εκείνης της μοιραίας μέρας, ο συγγραφέας παρακολουθεί την προετοιμασία του, τις ιδεολογικές εμμονές του – μια ιστορία που αδυνατώ να κατανοήσω γιατί μπήκε στο μυθιστόρημα, η οποία φαίνεται τελείως ξεκομμένη από την υπόλοιπη πλοκή και είναι μακράν η πιο αδιάφορη και ανούσια του βιβλίου.

Το μυθιστόρημα είναι άνισο αλλά γοητευτικό. Ο ΝτεΛίλο αφήνει πολλά ερωτήματα να αιωρούνται, καμμία ιστορία δεν ολοκληρώνεται ενώ οι χαρακτήρες (στην αρχή συναρπαστικοί αλλά μετά…) μένουν μετέωροι. Νιώθεις (ως αναγνώστης) ένα χαοτικό συνοθύλευμα το οποίο από την άλλη είναι απροσδιόριστα ελκυστικό και ολοζώντανο. Η έλλειψη συνοχής γίνεται ακόμα πιο έντονη στο εξαιρετικό φινάλε του βιβλίου που σ’αφήνει και μια αίσθηση ανολοκλήρωτου αλλά γοητευτικού ερωτηματικού. Το μυθιστόρημα είναι γεμάτο από ωραίες προτάσεις, φράσεις εξαιρετικές, διαλόγους υπαινικτικούς και μεστούς αλλά νιώθεις σαν να διαβάζεις κάτι ξεκομμένο και αποσπασματικό. Θεωρώ ότι ο Φόερ και ο J.McInerney (συγγραφείς που θέλουν ακόμα δρόμο για να φτάσουν σε μέγεθος και αξία τον ΝτεΛίλο), στα μυθιστορήματά τους «Εξαιρετικά δυνατά & απίστευτα κοντά» και «Η καλή ζωή» αντίστοιχα κατάφεραν να αποδώσουν καλύτερα την ατμόσφαιρα, τις εντάσεις και τα συναισθήματα (περί απώλειας, αναζήτησης οικογενειακής εστίας, έλξης-απώθησης της πόλης, φόβος για το άγνωστο - πόσο ευάλωτοι είμαστε κλπ.) που προκάλεσε η 11η Σεπτεμβρίου στους μεσοαστούς Νιουγιορκέζους.