Το μυθιστόρημα του εξαιρετικού Βρετανού συγγραφέα Barry Unsworth, «Η ΓΗ ΤΩΝ ΘΑΥΜΑΤΩΝ» (Εκδ. Πατάκη, μετάφρ. Ε.Ηλιοπούλου, σελ.356) ανήκει στο είδος αυτών των συναρπαστικών ιστορικών βιβλίων που τα απολαμβάνεις καθώς παρασύρεσαι στην αγωνία της πλοκής και την ωραία ιστορία με πολλές αναγωγές στην σημερινή εποχή.

Βρισκόμαστε στο έτος 1914 λίγο πριν το ξέσπασμα του Α Παγκόσμιου πολέμου και ο τόπος είναι το σημερινό Ιράκ, τότε Μεσοποταμία, πιο συγκεκριμένα στην κοιλάδα των δύο ποταμών του Τίγρη και του Ευφράτη, που τότε ανήκε ακόμα στον «Μεγάλο ασθενή», την ταχαίως παρακμάζουσα Οθωμανική αυτοκρατορία. Είναι μια εποχή που εγκυμονεί τεράστιες γεωπολιτικές αλλαγές, το πετρέλαιο αποτελεί το επόμενο big thing στην οικονομία και οι «μεγάλες δυνάμεις» διαβλέπουν τις προοπτικές και «στριμώχνονται» στέλνοντας κατασκόπους ή κλείνοντας δουλειές «αναπτυξιακές» στην περιοχή.

Ο αρχαιολόγος Σόμερβιλ, ένας 35άρης Βρετανός, χωρίς περγαμηνές στον χώρο, βρίσκεται εδώ και καιρό στον λοφίσκο Τελ Ερντέκ όπου τα ευρήματα μέχρι στιγμής χωρίς να είναι εντυπωσιακά, τον έχουν πείσει ότι κάτι «μεγάλο» βρίσκεται θαμμένο εκεί. Το άγχος του είναι μήπως προλάβει και περάσει από εκεί ο σιδηρόδρομος της Βαγδάτης τον οποίο κατασκευάζουν οι Γερμανοί που έχουν κλείσει τη σχετική συμφωνία με τον Σουλτάνο στη Κων/λη. Γι’αυτό τον λόγο έχει προσλάβει έναν πονηρό Άραβα, τον Τζεχάρ που φροντίζει να τον πληροφορεί για την εξέλιξη των εργασιών που προχωρούν ταχύτατα. Στην αποστολή μαζί με τον Σόμερβιλ βρίσκονται, η σύζυγός του Ήντιθ, η οποία έχει κουρασθεί από τη μονοτονία και την έλλειψη αποτελέσματος, ο Πάλμερ, αυθεντία στις ασσυριακές και σουμερικές επιγραφές, η Πατρίτσια, μια ωραιότατη φεμινίστρια νεαρή που βοηθάει στις ανασκαφές.

Σ’αυτή την ομάδα προσκολλούνται από καιρού εις καιρόν διάφοροι περίεργοι. Ταγματάρχες του Αγγλικού στρατού που περιοδεύουν στη περιοχή, Οθωμανοί αξιωματούχοι που περνάνε να δουν τι γίνεται, προσκυνητές που ψάχνουν πίσω από τα βιβλικά γραπτά για τον «Κήπο της Εδέμ». Την διαφορά θα κάνει ο Έλιοτ, ένας Αμερικανός γεωλόγος που ψάχνει για κοιτάσματα πετρελαίου, ένας διπλός (ή τριπλός) πράκτορας που σύντομα διαπιστώνει τον πλούτο από τον «μαύρο χρυσό» που υπάρχει άφθονος στην περιοχή, μόνο που μαζί του θα ακολουθήσουν και άλλοι κατάσκοποι κυνηγώντας ο ένας τον άλλον πότε κρυφά και πότε φανερά.

Ο Σόμερβιλ βρίσκεται στη μέση της αναταραχής. Ήδη έχει προχωρήσει και έχει βρει ένα ασσυριακό παλάτι του 7ου π.Χ. αιώνα. Προσπαθώντας να εντοπίσει ακόμα περισσότερα ευρήματα πέφτει πάνω σε κάτι μοναδικό. Έναν τέλεια διατηρημένο τάφο – γνωρίζει ότι πλέον το όνομα του θα γραφτεί με χρυσά γράμματα στην επιστήμη που υπηρετεί. Το μόνο που χρειάζεται είναι λίγος χρόνος παραπάνω. Γύρω του όμως γίνεται χαμός και μια καταστροφή πλησιάζει.

Το βιβλίο διαβάζεται από την μέση και μετά με κομμένη την ανάσα. Ο Άνσγουορθ (βραβείο Booker με την αριστουργηματική «Ιερή Πείνα»), ακολουθεί το στυλ του μεγάλου πρωτοπόρου της περιπετειώδους λογοτεχνίας, σερ Γουόλτερ Σκοτ χτίζοντας την αφήγηση με αργό ρυθμό στο πρώτο μισό, εισάγοντας τον αναγνώστη στο πλαίσιο και τους χαρακτήρες και μετά στο δεύτερο μισό του βιβλίου ακολουθώντας ξέφρενο και εντυπωσιακό ρυθμό μας οδηγεί στο εντυπωσιακό φινάλε που μπορεί να είναι εν μέρει απρόσμενο αλλά δένει απόλυτα με το πνεύμα του μυθιστορήματος.

Ο συγγραφέας παραθέτει στην αρχή του βιβλίου του, μερικούς στίχους από το εμβληματικό ποίημα του πανμέγιστου Ρ.Κίπλινγκ «Recessional»:

«Far-called our navies melt away—
On dune and headland sinks the fire—
Lo, all our pomp of yesterday Is one with Nineveh and Tyre!
Judge of the Nations, spare us yet,
Lest we forget—lest we forget!»

(Στα βάθη πέρα χάνονται τα πλοία
Τις θίνες της άμμου οι φλόγες κυβερνούν
Ιδού, όλα μας τα περασμένα μεγαλεία
Τη μοίρα της Τύρου και της Νινευί ακολουθούν!
Κριτή των Εθνών, δείξε καλοσύνη,
Φύλαξε μας από τη λησμοσύνη!»)

Οι Ασσύριοι όπως και οι Χαλδαίοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Μήδες, οι Χετταίοι, όλοι οι πολιτισμοί που πέρασαν από την Μεσοποταμία νόμιζαν, πίστευαν ότι θα διαρκέσουν αιώνια και θάφτηκαν κάτω από τη σκόνη της, ποιος τους θυμάται τώρα; Η νέα εποχή που χαράζει με την έλευση του αμερικανού γεωλόγου – καθόλου τυχαία η εθνικότητα, οι Η.Π.Α. μέσω των ταχέως αναπτυσσόμενων εταιριών πετρελαίου αρχίζει να βάζει πόδι σε άλλους ηπείρους – θα παρασύρει μαζί της τις γηραιές αυτοκρατορίες της Ευρώπης που ετοιμάζονται να αλληλοφαγωθούν. Ο Σόμερβιλ θα συντριβεί όπως και η εποχή που αντιπροσωπεύει, όπως και τα επιχειρήματα που παραθέτει όταν του τίθεται η ερώτηση σε τι χρησιμεύει η αρχαιολογία έναντι της επερχόμενης ευμάρειας της κοινωνίας με την ανακάλυψη του πετρελαίου - ο αμερικανός Έλιοτ θα καλπάσει προς την νέα εποχή. Τίποτα δεν κρατά για πάντα, η «γη των θαυμάτων» θα δει και άλλους πολιτισμούς να έρχονται και να παρέρχονται, τελικά είναι ένα μάλλον πολύ επίκαιρο μυθιστόρημα.







Ultravox - Hymn