Τετάρτη, Αυγούστου 06, 2014
posted by Librofilo at Τετάρτη, Αυγούστου 06, 2014 | Permalink
Η ζωή πίσω από το Τείχος
"Ο κομμουνισμός,  Σαρλότε, είναι σαν τη θρησκεία των αρχαίων Αζτέκων: Πίνει αίμα."

 Δύσκολα μπορεί να εκφραστεί το μεγαλείο ενός συγκλονιστικού μυθιστορήματος, όπως είναι αυτό του 60άρη πρωτοεμφανιζόμενου (!) στη λογοτεχνία, Γερμανού Μαθηματικού, που γεννήθηκε στη Ρωσία, Eugen Ruge, με τον ποιητικό τίτλο "ΤΙΣ ΜΕΡΕΣ ΠΟΥ ΛΙΓΟΣΤΕΥΕ ΤΟ ΦΩΣ" ("IN ZEITEN DES ABNEHMENDEN LICHTS"), το οποίο, κυκλοφόρησε πριν από αρκετό καιρό (και πέρασε μάλλον απαρατήρητο) από τις εκδόσεις Κλειδάριθμος (μετάφρ. Τ.Βότσος, σελ.468). 'Ενα μυθιστόρημα, που μιλάει για τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία από την ίδρυσή της μέχρι τη πτώση του Τοίχους, μια οικογενειακή σάγκα, που σάρωσε τα βραβεία στη Γερμανία (2009, βραβείο Α.Ντέμπλιν, 2011, Γερμανικό βραβείο Λογοτεχνίας).

 Ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας ξεκινώντας από το τέλος, από το 2001, όταν ο κεντρικός χαρακτήρας, ο Αλεξάντερ έχει μόλις βγεί από το νοσοκομείο μετά από μερικές εβδομάδες παραμονής, όπου του διαγνώστηκε ένας τύπος καρκίνου, ο οποίος δεν του αφήνει πολλά περιθώρια αισιοδοξίας. Αποφασίζει να κάνει ένα τελευταίο ταξίδι στο Μεξικό, εκεί που άρχισαν όλα κατά κάποιο τρόπο, εκεί που ο παππούς του και η γιαγιά του, ο Βίλχελμ και η Σαρλότε, έζησαν για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα εργαζόμενοι για λογαριασμό Σοβιετικών συμφερόντων, και η εμπειρία τους αυτή, συντρόφευσε τα παιδικά χρόνια του Αλεξάντερ με τις διηγήσεις της γιαγιάς του κυρίως αλλά και του μεγαλοσχήμονα παππού του.


Ο Βίλχελμ, η Σαρλότε, ο Κουρτ, η Ιρίνα, ο Αλεξάντερ, ο Μάρκους. 4 γενιές μιας οικογένειας και μαζί η ιστορία μιας τεχνητής χώρας, της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, που δημιουργήθηκε το 1952 και κατέρρευσε εν μια νυχτί όταν γκρεμίστηκε το Τείχος του Βερολίνου, το 1989. 37 χρόνια στην παγκόσμια ιστορία αλλά και στη ζωή της οικογένειας που δημιούργησαν τα δύο κομματικά στελέχη, ο Βίλχελμ και η Σαρλότε, οι οποίοι επαναπατρίζονται από το Μεξικό για να στελεχώσουν την καινούργια χώρα, και να "ανταμειφθούν" για τις θυσίες που υποβλήθηκαν τόσα χρόνια και  την βαμμένη με αίμα,  αφοσίωσή τους στο Κόμμα αφού χάσανε το ένα τους παιδί στην ΕΣΣΔ υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, ενώ το άλλο, ο Κουρτ, βρέθηκε στα Σταλινικά γκουλάγκ για να επιστρέψει από τα Ουράλια και τα βάθη της Σιβηρίας, παντρεμένος με την Ιρίνα, μια καπάτσα και δυναμική γυναίκα που προσαρμόστηκε αμέσως στη ζωή της ξένης (γι'αυτήν) χώρας, παρ'ότι δεν έμαθε ποτέ καλά τα Γερμανικά.

Ο Αλεξάντερ (Σάσα για την Ιρίνα και την μητέρα της τη Ναντιέζντα Ιβάνοβνα), το παιδί που γεννιέται από την ένωση του Κουρτ και της Ιρίνα, θα μεγαλώσει σε μια χώρα, θα ονειρεύεται μια άλλη χώρα (το Μεξικό), και πως είναι η ζωή σε μια διπλανή (αλλά τόσο μακρυνή) χώρα (την Δυτ. Γερμανία). Όπως και ο πατέρας του ο Κουρτ θα είναι κι εκείνος αποπροσανατολισμένος και με την αίσθηση οτι "η ζωή είναι αλλού" χωρίς να είναι σίγουρος, που...
Θα γίνει σκηνοθέτης και κάποια μέρα θα διαφύγει στη Δύση χωρίς να το ξέρει κανείς ούτε καν η μητέρα του μικρού αγοριού του Μάρκους που έκανε με την Μελίτα. Ο δε Μάρκους που μεγαλώνει σε ένα χωριό της ενοποιημένης πλέον Γερμανίας, θα κρεμάει ναζιστικές σημαίες και θα κυνηγάει μετανάστες, ακολουθώντας την "τάση" των νέων στο υποβαθμισμένο (πλέον) μέρος που μένει.

Το κεντρικό γεγονός της ιστορίας που αφηγείται ο Ρούγκε, είναι η 1η Οκτωβρίου, του 1989, ημέρα των 90ων γενεθλίων του Βίλχελμ και λίγο πριν την πτώση του Τείχους, όπου η ημέρα αυτή περιγράφεται από 6 διαφορετικούς αφηγητές. Η αφήγηση του βιβλίου δεν είναι γραμμική, πηγαίνει μπρος πίσω στον χρόνο, όπου η αρχή και το τέλος είναι το 2001 και στεκόμαστε σε χρονιές σημαντικές ή όχι για την οικογένεια, των δεκαετιών του 50, του 60 και του 70. Η Ανατολική Γερμανία δεν παρουσιάζεται ούτε ως κόλαση, αλλά ούτε και ως παράδεισος - σε αντίθεση με το Μεξικό, τόπο ανεκπλήρωτων επιθυμιών, αλεγρίας, στιγμών ερωτικών στη μνήμη της Σαρλότε, αλλά και στη φαντασία του Αλεξάντερ, μόνο η πραγματικότητα που θα βρει μπροστά του εκεί θα τον διαψεύσει ολοκληρωτικά.

Οι ήρωες του Ρούγκε, χαρακτήρες άκρως μυθιστορηματικοί, ένας κι ένας...Ο Βίλχελμ που ανεβαίνει τα σκαλοπάτια της ιεραρχίας, ανήκοντας στη νομενκλατούρα του καθεστώτος, χωρίς ούτε αυτός να καταλάβει πως..Αυτός και η Σαρλότε, είναι από τους ευνοημένους του καθεστώτος, κατοικούν σε ένα παλιό πύργο που είχε ένας Ναζί, και μιλάνε συνέχεια για το Μεξικό και τη Ρωσία στους καλεσμένους τους, ενώ ο Βίλχελμ (γραφική φιγούρα στα γεράματα που συλλέγει μετάλλια), πετάει που και που κάποιες κουβέντες στα ισπανικά (τα οποία δεν έμαθε ποτέ) - η Σαρλότε, διανοούμενη και σκληρή σαν βράχος,  πολύ πιο ταλαντούχα από εκείνον, με άποψη και γνώσεις, δεν θα συγχωρέσει ποτέ τον εαυτό της που άφησε το Μεξικό για να γυρίσει πίσω στη Γερμανία.
Ο γιός τους, ο Κουρτ που εξαργυρώνει όλη του τη ζωή τα χρόνια που πέρασε στα Σταλινικά Γκουλάγκ, είναι Ιστορικός απολαμβάνοντας τον σεβασμό (και αποκρύπτοντας την αλήθεια όπως τον κατηγορεί ο γιός του), στέλεχος του Κόμματος  και απογοητευμένος από την ζωή στην Ανατολική Γερμανία, προσπαθεί να επιβιώσει με τις μικρότερες δυνατές απώλειες – εγκλωβισμένος και στα όρια της κατάθλιψης. Η Ιρίνα με την μαγειρική της και την μάνα που αρνείται να αντιληφθεί που ακριβώς βρίσκεται, νομίζοντας ότι δίπλα τους, πέρα από τα σύνορα βρίσκεται η Αμερική και τέλος ο Αλεξάντερ – alter ego του συγγραφέα, που η ασθένειά του και η συνειδητοποίηση του επερχόμενου θανάτου του, τον έχει συγκλονίσει, θα κάνει το ταξίδι στο Μεξικό μη ξέροντας τι ακριβώς ψάχνει. Το μόνο που καταλαβαίνει είναι ο παραλογισμός του κόσμου και η εφημερίδα που κάθε μέρα κυκλοφορεί με ένα αεροπλάνο να πέφτει πάνω σε έναν ουρανοξύστη.

Γύρω τους επικρατεί φόβος και ανασφάλεια. Οι εντάσεις στην οικογένεια περιγράφονται είτε με αφορμή τα γενέθλια του Βίλχελμ, είτε με αφορμή κάποιο γεγονός – τη θητεία του Αλεξάντερ στο στρατό, το μαγείρεμα της «μοναστηριακής χήνας» από την Ιρίνα, τον θυμό της Σαρλότε. Το κάθε μέλος της οικογένειας αντιπροσωπεύει και μια περίοδο στη ζωή της Ανατολικής Γερμανίας, ο Βίλχελμ την ελπίδα, ο Κουρτ την αποδοχή, ο Αλεξάντερ την ανατροπή. Εκεί που ξεκίνησαν να χτίσουν κάτι που ήλπιζαν ότι θα αλλάξει τον κόσμο, όπως πίστευε η Σαρλότε στο Μεξικό, βρίσκονται σε ένα καθεστώς τρόμου και καταπίεσης, ο καθένας τους θα αντιδράσει διαφορετικά.

Είναι ένα μυθιστόρημα για τον αυτοπροσδιορισμό, για την απογοήτευση, για τους συμβιβασμούς μικρούς και μεγάλους, για την υποταγή και την εξέγερση, για τα όνειρα που πήγαν στράφι. Για την μνήμη και την λήθη, την αίσθηση των πραγμάτων που παρέρχονται και χάνονται. Για τις «μισές αλήθειες» και την αίσθηση του «ανήκειν».
Με την ρέουσα αφήγησή του και το χιούμορ που είναι διάχυτο στο βιβλίο, ο Ρούγκε περιγράφει εκπληκτικά τη ζωή στην Ανατολική Γερμανία, από τη μια την άνευ όρων υποταγή και υπακοή των κατοίκων, από την άλλη τις προσδοκίες με την περεστρόικα και τον Γκορμπατσώφ. Την λαχτάρα για τη ζωή στην άλλη πλευρά και την απογοήτευση από την κατάσταση που δημιουργήθηκε μετά την πτώση του Τοίχους, όπου τα σπίτια έχασαν την αξία τους, και οι κάτοικοι βρέθηκαν φτωχότεροι από πριν.

Το βιβλίο έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, (αφού η οικογένειά του συγγραφέα παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με αυτήν της ιστορίας που περιγράφει) και η ανάγνωση του, μπορεί να παρομοιασθεί με το ξεφύλλισμα ενός οικογενειακού άλμπουμ παλιών φωτογραφιών, οι χαρακτήρες παρουσιάζονται με γλυκύτητα και σεβασμό, ακόμα και οι πιο στριφνοί γίνονται συμπαθείς στον αναγνώστη, με τις παραξενιές τους, τις τρέλες τους. Παρά την έλλειψη αγωνίας για τα τεκταινόμενα, η ιστορία είναι τόσο ελκυστική που σε μαγνητίζει, δείγμα του εξαιρετικού στυλ του συγγραφέα, ο οποίος μας χάρισε ένα αλησμόνητο έργο.

 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home