Τετάρτη, Νοεμβρίου 15, 2017
posted by Librofilo at Τετάρτη, Νοεμβρίου 15, 2017 | Permalink
Εγώ είμαι ο Τζόναθαν Σκρίβενερ
Ο Βρετανός συγγραφέας Claude Houghton Oldfield (Κεντ 1889 – Σάσεξ 1961), είναι από αυτές τις περιπτώσεις πολυγραφότατων δημιουργών, που το βιογραφικό τους περιλαμβάνει μυθιστορήματα, ποιήματα, θεατρικά έργα, δοκίμια, οι οποίοι όμως (για έναν ανεξήγητο λόγο), μένουν στην λογοτεχνική ιστορία για ένα-δυο βιβλία τους. Αναρωτιέμαι δε, εάν ο αστικός μύθος που θέλει τον μεγάλο Orson Welles να επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό (κυρίως σε θέματα δομής και κατασκευής μυθοπλασίας), για την δημιουργία του αριστουργηματικού “Πολίτη Κέιν”, από το μυθιστόρημα “ΕΓΩ ΕΙΜΑΙ Ο ΤΖΟΝΑΘΑΝ ΣΚΡΙΒΕΝΕΡ” (“I am Jonathan Scrivener”), που εκδόθηκε το 1930 (μερικά χρόνια δηλαδή, πριν την ταινία του Ουέλς), θα ασχολείτο κανείς ακόμα με αυτόν τον συγγραφέα. Ευτυχώς όμως, η κυκλοφορία του βιβλίου στα ελληνικά για πρώτη φορά πριν από μερικούς μήνες από τις εκδόσεις Καλέντη, σε μετάφραση του Α.Καλοφωλιά, μας συστήνει ένα εκπληκτικό ψυχολογικό μυθιστόρημα, με πολλές φιλοσοφικές προεκτάσεις, με αριστοτεχνική δομή άξια θαυμασμού.

“Αυτό το βιβλίο είναι μια πρόσκληση σε μια περιπέτεια. Είναι απαραίτητο να σας συστηθώ, καθώς είμαι το μοναδικό άτομο στον κόσμο που μπορεί να διηγηθεί αυτή την ιστορία, αλλά θα ήταν φρόνιμο να με θεωρείτε απλώς ως έναν μηχανισμό για την αφήγηση συγκεκριμένων γεγονότων. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζετε πολλά για εμένα, μιας και η περιπέτεια την οποία σας καλώ να μοιραστούμε ήταν αποτέλεσμα μιας δραματικής και μυστηριώδους αλλαγής, η οποία ανέτρεψε από τα θεμέλια τον τρόπο ζωής μου.”

Βρισκόμαστε στην Αγγλία του Μεσοπολέμου, λίγο πριν το 1930. Οι πληγές του μεγάλου πολέμου έχουν αρχίσει να επουλώνονται και η κοινωνία έχει αρχίσει να αλλάζει καθώς η αριστοκρατία υποχωρεί, η αστική τάξη αναδύεται και παίζει πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ οι γυναίκες έχουν εισέλθει δυναμικά στον δημόσιο βίο. Ο Τζέιμς Ρέξαμ είναι ένας άνθρωπος που μέχρι τα 39 του χρόνια, έχει γνωρίσει πολλές απογοητεύσεις. Φοίτησε σε ένα καλό σχολείο, αλλά ο θάνατος του πατέρα του και η ανάγκη για επιβίωση, του στέρησε τις σπουδές, ενώ στην καλύτερή του ηλικία αναγκάστηκε να πάει στο μέτωπο της Γαλλίας. Βαλτωμένος σε ένα γραφείο ενός γνωστού του πατέρα του και εργαζόμενος ως κλητήρας βλέπει τη ζωή να περνάει μπροστά του. Σε μια στιγμή παρόρμησης, απαντάει σε μια αγγελία όπου ο κύριος Τζόναθαν Σκρίβενερ, εισοδηματίας με μεγάλη περιουσία, αναζητούσε γραμματέα που στη διάρκεια της μακροχρόνιας απουσίας του στο εξωτερικό θα παρακολουθεί την αλληλογραφία και θα ταξινομήσει την μεγάλη βιβλιοθήκη του, ζώντας στην οικία του Σκρίβενερ στο Λονδίνο. Τυπικά προσόντα δεν απαιτούνται, αλλά περισσότερο ρόλο θα παίξει η προσωπικότητα του αιτούντος.

Προς μεγάλη του έκπληξη, ο Ρέξαμ, προσλαμβάνεται στη δουλειά, από ένα δικηγορικό γραφείο. Ο μεγαλοδικηγόρος που τον υποδέχεται, τον σνομπάρει, του λέει, ότι ο ίδιος ο Σκρίβενερ έκανε την επιλογή, επειδή του άρεσε η επιστολή που έστειλε ο Ρέξαμ, του δίνει τα κλειδιά του σπιτιού και του ανακοινώνει ότι ο εργοδότης του λείπει στο εξωτερικό και θα επικοινωνήσει μαζί του. Ο Ρέξαμ, ζει πλέον στο μεγάλο και πολυτελές διαμέρισμα του Σκρίβενερ, όπου μια κυρία έρχεται καθημερινά και το φροντίζει, ετοιμάζει τα γεύματα του και αναχωρεί το βράδυ. Είναι μόνος του και για πρώτη φορά ζει στο Λονδίνο ενώ όπως του τονίζεται κατηγορηματικά, είναι ο πρώτος άνθρωπος που του παραχωρείται πρόσβαση στην τεράστια βιβλιοθήκη του εργοδότη του με την υποχρέωση ταξινόμησής της.

“Οι άνθρωποι είναι συνήθως καλύτεροι από τις πεποιθήσεις τους και πιο αξιοπρεπείς από τις απόψεις τους. Αν δεν είχαν έτσι τα πράγματα, ο εμφύλιος πόλεμος θα ήταν ένα μόνιμο χαρακτηριστικό του εθνικού βίου.”

Το γράμμα με τις οδηγίες του Σκρίβενερ είναι λιτό και δεν δίνει περαιτέρω πληροφορίες, ενώ φωτογραφία του ιδίου δεν υπάρχει πουθενά μέσα στο σπίτι. Σύντομα η μοναχική ζωή του Ρέξαμ θα διακοπεί, από μια σειρά ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται ως “φίλοι” του Σκρίβενερ και επισκέπτονται το σπίτι.
Στο διαμέρισμα εισβάλλουν κατέχοντας κλειδιά του, δύο κυρίες, η νεαρά και πολύ όμορφη Πολίν Μάντεβιλ, η οποία γνωρίζει τον Σκρίβενερ πολύ λίγο, έχει κάνει κάποιες μεγάλες συζητήσεις μαζί του αλλά ουσιαστικά δεν γνωρίζει πολλά γι'αυτόν. Η άλλη γυναίκα, είναι η Φραντσέσκα Μπέλαμι, ηθοποιός και χήρα ενός αυτόχειρα πάμπλουτου επιχειρηματία. Ως προσωπικότητα είναι εντελώς διαφορετική από την διακριτική και χαμηλότονη Πολίν, είναι μια γυναίκα που ξέρει να γοητεύει τους άντρες που βρίσκονται γύρω της. Κι εκείνη γνωρίζει ελάχιστα τον Σκρίβενερ – ίσως βέβαια λίγο περισσότερο από την Πολίν, αλλά και πάλι δεν μπορεί να δώσει περισσότερα στοιχεία για εκείνον. Γιατί κατέχουν κλειδιά του διαμερίσματος είναι κάτι που δεν είναι πολύ σαφές βάσει των πληροφοριών που δίδουν στον εμβρόντητο Ρέξαμ, σχετικά με την προσωπικότητα ή την ταυτότητα του Σκρίβενερ, ορισμένα δε στοιχεία που θεωρούν ότι γνωρίζουν για εκείνον, έρχονται σε μεγάλη αντίθεση μεταξύ τους.

Ο Ρέξαμ θα μπερδευτεί ακόμα περισσότερο, μετά τις επισκέψεις κάποιων κυρίων, οι οποίοι αυτοπροσδιορίζονται κι εκείνοι ως “καλοί φίλοι” του Σκρίβενερ, τον Άντριου Μίντλτον, αλκοολικό και απελπισμένο άνθρωπο, ο οποίος έχει δει μόνο μια φορά τον Σκρίβενερ αλλά ήταν αρκετή για να εντυπωσιαστεί από την γνωριμία, ο Σκρίβενερ του έδωσε την κάρτα του και τον προσκάλεσε σπίτι του χωρίς να του δώσει λεπτομέρειες, ο δεύτερος κύριος, ο νεαρός Άντονι Ρίβερς έχει μόλις επιστρέψει από το Παρίσι, όπου συνάντησε τον Σκρίβενερ σε συνεστιάσεις και χορούς, ομολογεί κι εκείνος ότι δεν γνωρίζει πολλά και δείχνει άνθρωπος που τον ενδιαφέρει η κοσμική και πολυτελής ζωή. Το μυστήριο γύρω από τον Σκρίβενερ μεγαλώνει καθώς, στο προσκήνιο (πιο συγκεκριμένα στην οικία), εμφανίζεται κάποιος Ντένβερς, ένας άνθρωπος χαμηλού επιπέδου, ο οποίος δείχνει να γνωρίζει τον Σκρίβενερ από την συναναστροφή του μαζί του σε μέρη σκοτεινά και ύποπτα. Οι δε συζητήσεις του Ρέξαμ με τον δικηγόρο του Σκρίβενερ δεν ρίχνουν περισσότερο φως για τον εργοδότη του, εντείνοντας το μυστήριο γύρω από το άτομό του καθώς ο καιρός περνάει και εκείνος δείχνει ολοένα πιο εξαφανισμένος.

Ο Ρέξαμ προσπαθεί να κατανοήσει ποιος είναι ο Σκρίβενερ. Οι άνθρωποι τους οποίους γνώρισε, είχαν δει τον εργοδότη του ελάχιστα, και οι πληροφορίες ή οι εντυπώσεις που είχαν από εκείνον ήταν αντικρουόμενες. Είναι δε τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους που αναρωτιέται κανείς, τι έβρισκε ο Σκρίβενερ σε όλους τους. Αλλά όλοι είχαν κάτι κοινό. Είχαν συγκλονιστεί από τις συζητήσεις με τον Σκρίβενερ, είχαν αντιληφθεί ότι ο συνομιλητής τους, άγγιζε μέρη του εαυτού τους που ήταν κρυμμένα, τους προέτρεπε σε εξομολογήσεις πρωτόγνωρες, σχεδόν εισχωρούσε μέσα στον εαυτό τους. Ο Ρέξαμ και οι υπόλοιποι θα αναπτύξουν σχέσεις μεταξύ τους, χωρίς το πρόσωπο που τους ενώνει να είναι παρόν. Ο Σκρίβενερ ως άλλος μαριονετίστας ουσιαστικά κινεί τα νήματα ενώνοντας τις ζωές αυτών των ανθρώπων, αλλά το ερώτημα παραμένει μέχρι την τελευταία σελίδα του βιβλίου, ποιος και που είναι ο Τζόναθαν Σκρίβενερ.

"Η αλλαγή που μου είχε συμβεί έμοιαζε περισσότερο σαν ένα υποκατάστατο της ζωής παρά σαν μια εκπλήρωσή της. Εκείνη την εποχή η περηφάνια μου δεν με άφηνε να το δω αυτό, αλλά αργότερα μου έγινε ξεκάθαρο. Και ήταν βασικά οι εμπειρίες μου στη διάρκεια εκείνων των τριών μηνών τις οποίες αναστοχάζομαι τώρα αυτές που με ανάγκασαν να δω το παρελθόν μου με διαφορετικό μάτι.
Όμως αυτό που με εξέπληξε περισσότερο απ' όλα ήταν ότι στη διάρκεια εκείνης της περιόδου δεν είχα κανένα νέο από τον Σκρίβενερ. (...) Είχα την παράξενη αίσθηση ότι είχε επίγνωση του είδους των εξελίξεων που θα έπρεπε να ακολουθήσουν ανάμεσα σε εμένα και εκείνους από τους φίλους του με τους οποίους είχα αποκτήσει τόσο στενή επαφή. Ένιωθα ότι καταλάβαινε τον καθένα μας· ότι τον ενδιέφερε να μας γνωρίσει μεταξύ μας και ότι τώρα παρακολουθούσε σιωπηλός, περιμένοντας να δει ποια θα ήταν τα αποτελέσματα των συναναστροφών μας. Μέχρι που ένιωθα ότι είχε καταλήξει στο ποια θα ήταν αυτά τα συμπεράσματα, και τώρα περίμενε τα γεγονότα να τα επιβεβαιώσουν. (...) Συνειδητοποίησα επίσης ότι ο καθένας από τους άλλους με τον τρόπο του υπολόγιζε στον Σκρίβενερ για κάτι, και επιπλέον το γεγονός ότι κανείς δεν ήθελε να μιλήσει γι' αυτόν με εντυπωσίασε πολύ. Ένιωσα ότι όλοι μας ήμασταν μύγες πιασμένες στον ίδιο αόρατο ιστό."

Το μυθιστόρημα του Χάουτον, με εξαιρετική δομή, διαρκώς κλιμακούμενη ένταση και καλοκουρδισμένο ρυθμό, έχει υπέροχους διαλόγους και σε βυθίζει μέσα στην γεμάτη αινίγματα και μυστήριο ατμόσφαιρά του. Η αναζήτηση του αμιφιλεγόμενου Σκρίβενερ, μετατρέπεται σε αναζήτηση εαυτού των χαρακτήρων του βιβλίου. Ο Ρέξαμ συνειδητοποιεί ότι ο καθένας από τους “φίλους” του Σκρίβενερ παρουσίαζε μια πλευρά, ένα χαρακτηριστικό που άγγιζε τον εργοδότη του, που ίσως κι ο ίδιος να το παρουσίαζε, ενώ μετά τις συζητήσεις με τον δικηγόρο γύρω από το παρελθόν του Σκρίβενερ αντιλαμβάνεται ότι οι ζωές τους δεν είχαν μεγάλη διαφορά μέχρι ο τελευταίος να βρεθεί με μεγάλη περιουσία στα χέρια του. Ο Σκρίβενερ μέσα από τις γνωριμίες του, γνώριζε τον εαυτό του και το ίδιο ουσιαστικά κάνει ο Ρέξαμ, σχετιζόμενος με τους ανθρώπους αυτούς.

Διαβάζοντας το βιβλίο, οι ερωτήσεις σε κατακλύζουν και το βασικό δίλημμα ως προς το ποιος είναι ο Τζόναθαν Σκρίβενερ δείχνει να υποχωρεί, γιατί εκείνο που παρακολουθείς ως αναγνώστης είναι οι διακλαδώσεις και οι εσωτερικές διεργασίες των χαρακτήρων / πρωταγωνιστών του μυθιστορήματος, οι διαφορές και οι ομοιότητες, η έννοια του τυχαίου και η εκμετάλλευση των ευκαιριών που σου παρουσιάζονται.

Ουσιαστικά όμως, ο εαυτός ως άλλος και η αναζήτηση της ταυτότητας, κυριαρχούν, σε αυτό το βαθιά φιλοσοφικό και ταυτόχρονα καίριο ψυχογράφημα που είναι το “Εγώ είμαι ο Τζόναθαν Σκρίβενερ”. Οι χαρακτήρες που περιγράφει ο συγγραφέας (κυρίως οι 2 γυναίκες) είναι εξαιρετικοί και τόσο αληθινοί που ξαφνιάζουν. Ένα βιβλίο που προσφέρει ύψιστη λογοτεχνική απόλαυση, και είναι γεμάτο με μυστήριο και ένταση ενώ το χιούμορ και η ευστροφία ξεχειλίζουν από τις σελίδες του. Αποτελεί ευτυχή συγκυρία η ωραία μετάφραση και η έκδοσή του στα ελληνικά, και αξίζουν θερμά συγχαρητήρια στον εκδοτικό οίκο που μας προσέφερε αυτό το (μάλλον παραγνωρισμένο και ίσως λησμονημένο) αριστούργημα.

Βαθμολογία: 87 / 100


 



0 Comments:


Δημοσίευση σχολίου

~ back home